Cuprówka
| ||
 Grzbiet Cuprówki, widok spod Sałasza Zachodniego | ||
| Państwo |  Polska | |
|---|---|---|
| Pasmo | Beskid Wyspowy, Karpaty | |
| Wysokość | 753[1] m n.p.m. | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | ||
Położenie na mapie Polski  | ||
 49°44′00,0″N 20°29′35,4″E/49,733333 20,493167 | ||
Cuprówka – szczyt w kilkuwierzchołkowym, bocznym grzbiecie odbiegającym na północ od Sałasza Wschodniego (909 m) w Paśmie Łososińskim. Według mapy Compassu jest to najwyższy (753 m) szczyt w tym grzbiecie, położony tuż po północnej stronie przełęczy Oślak oddzielającej go od Sałasza[2]. Według opisu np. przewodnika z 2013[3] i miejscowej ludności Cuprówka to ostatni, najbardziej na północ położony szczyt tego grzbietu. Ma wysokość 704 m i współrzędne 49°44′23″N 20°30′04″E/49,739722 20,501111[4].
Położenie
Grzbiet Cuprówki oddziela od siebie doliny dwóch potoków: Jaworzańskiego (po zachodniej stronie grzbietu) i Żmiączki (po wschodniej stronie). W dolinach tych potoków położone są dwie miejscowości gminy Laskowa: Jaworzna i Żmiąca. Grzbiet Cuprówki jest porośnięty lasem, ale znajdują się na nim polany, a pola uprawne i zabudowania Jaworznej i Żmiącej w wielu miejscach od doliny potoków wysoko wcinają się w jego stoki (niektóre pod sam wierzch). Na przełęczy Oślak, wg mapy Compassu, znajduje się osiedle o tej samej nazwie[2].
Przez Cuprówkę nie prowadzi żaden znakowany szlak turystyczny. Można ją jednak zwiedzić mało oznakowanymi drogami i ścieżkami (np. ze szlaku turystycznego na Jaworz i Sałasze – poniżej godziny drogą z polany nieopodal Sałasza Wschodniego później na północny wschód – około 2km w linii prostej). Jest doskonale widoczna z czarnego szlaku z Laskowej przez Korab na Sałasz.
Budynki fundacji
We wsi Żmiąca tuż pod szczytem (na płn.-wsch.) Cuprówki, działa filia ośrodka opiekuńczo-wychowawczego i adopcyjnego jezuickiej (polsko-niemieckiej) Fundacji Dzieło Pomocy Dzieciom (imienia ważnego bohatera niemieckiego antyhitlerowskiego ruchu oporu – Ruperta Mayera) prowadzącego działalność opiekuńczo-wychowawczą i rekreacyjną wśród dzieci z domów dziecka, pogotowi rodzinnych, rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka, a także z rodzin patologicznych, ubogich i zaniedbanych[5].
Przekazy historyczne, upamiętnienie Armii Krajowej
W okresie II wojny światowej, w okolicznych lasach działał polski ruch oporu: jedno z najbezpieczniejszych miejsc lokalnego tajnego nauczania mieściło się na płn.-wsch. stokach Cuprówki – „na Dąbkach” (uczył tu m.in. Władysław „Dunarowski” Dudek). Lokalną komendę mieli tu także partyzanci. (zgrupowanie liczyło około 160 żołnierzy w tym 30 lokalnych)[6][3]. Według przekazów historycznych, już od 1944 hitlerowscy żołnierze niemieccy nie kontrolowali okolicznych wsi z powodu uciążliwych starć z oddziałami partyzanckimi (zobacz też: Akcja „Burza” w Okręgu Kraków AK, „Powstanie krakowskie” z 1944). Tutejsi partyzanci AK dowodzeni m.in. przez – wówczas uciekiniera ze wschodu (po wojnie w USA) – kpr. Michała Rogalskiego ps. „Mira” (porównaj: Oddział Partyzancki AK „Wilk”), rozbili kolaborantów w Ujanowicach, Łososinie Dolnej i Łososinie Górnej. W niektórych z tych starć brały też udział B.Ch.[7] Michał Rogalski jest fundatorem kapliczki – upamiętnienia AK (z 1985) postawionego na Cuprówce. Od 1986 co roku, w niedzielę przed 15 sierpnia (Święto Wojska Polskiego) odbywają się tu uroczyste msze św. w intencjach patriotycznych z udziałem m.in. przedstawicieli centralnych władz państwowych[8].
Powojenne losy partyzantów, szczególnie w Małopolsce, potoczyły się różnie. Część usiłowała zgodnie z rozkazem KG AK współdziałać z Armią Czerwoną i występowała w roli jej sojusznika (m.in. za artykułem: Akcja „Burza”), część, tzw. żołnierze niezłomni lub wyklęci, widzieli szanse na odbudowę niezależnego państwa polskiego i pozostali w ostrej kontrowersji do nowej władzy[6].
Widok na Cuprówkę
Przypisy
- ↑ Wysokość i współrzędne według mapy Compass.
- ↑ a b Beskid Wyspowy 1:50 000. Mapa turystyczna, Kraków: Compass, 2006, ISBN 83-89165-86-4.
- ↑ a b Robert Zelek, Michał Zelek, Przewodnik szlakiem tajnego nauczania. Strzeszyce – Żmiąca – Jaworzna – Ujanowice – Sechna – Krosna, Ujanowice: Brzeska Oficyna Wydawnicza, 2013.
- ↑ Geoportal. Mapa topograficzna i satelitarna [dostęp 2021-11-27].
- ↑ Dzieło Pomocy Dzieciom Fundacja Ruperta Mayera.
- ↑ a b Michał Łuczewski, Odwieczny naród, Toruń: WNUMK, 2012.
- ↑ Z.T. Wierzbicki, Żmiąca w pół wieku później, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963, s. 129–131.
- ↑ Stefan Hutek, Walenty Rusin, Polska potrzebuje dziś ludzi prawdy [dostęp 2012-08-13].
Media użyte na tej stronie
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 50.59 N
- S: 49.07 N
- W: 18.92 E
- E: 21.55 E
Black up-pointing triangle ▲, U+25B2 from Unicode-Block Geometric Shapes (25A0–25FF)
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Widok ze stoków Korabia na Pasmo Łososińskie i górne osiedla miejscowości Jaworzna
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Widok spod Sałasza Zachodniego na wysoko położone osiedla miejscowości Jaworzna. Widoczna dolina Jaworzańskiego potoku, góra Cuprówka, przełęcz Oślak
© Paweł Ł Zawada / Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0
Kapliczka - upamiętnienie AK z 1985 na Cuprówce (w tle szczyty, pl:Jaworz i pl:Sałasz Wschodni Beskidu Wyspowego), fundator kpr. Michał "Mira" Rogalski. Wysokość nad poziomem powierzchni elipsoidy-pl:WGS84 (GPS).