Curtiss A-12 Shrike

Curtiss A-12 Shrike

Curtiss A-12 Shrike
Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Producent	Curtiss Aeroplane and Motor Company
Typ	samolot szturmowy
Konstrukcja	metalowy
Załoga	2
Historia
Data oblotu	1933
Lata produkcji	1933-36
Wycofanie ze służby	1942
Liczba egzemplarzy	46+20
Dane techniczne
Napęd	silnik gwiazdowy Wright R-1820
Moc	670 KM
Wymiary
Rozpiętość	13,41 m
Długość	9,82 m
Wysokość	2,74 m
Powierzchnia nośna	26,38 m2
Masa
Własna	1768
Startowa	2611
Osiągi
Prędkość maks.	284,36 km/m
Prędkość przelotowa	243,00 km/h
Prędkość wznoszenia	5,94 m/s
Pułap	4618 m
Zasięg	838 km
Dane operacyjne
Uzbrojenie
5 km 7,62 mm, do 210 kg bomb
Użytkownicy
United States Army Air Corp/Army Air Forces, Siły Powietrzne Republiki Chińskiej

Curtiss A-12 Shrike (Curtiss Model 60) – amerykański samolot szturmowy z lat 30. XX wieku. Zaprojektowany w zakładach Curtiss Aeroplane and Motor Company samolot był wersją rozwojową wcześniejszego Curtiss YA-10 ze zmienionym silnikiem i drobnymi zmianami konstrukcyjnymi. Shrike był podstawowym samolotem szturmowym United States Army Air Corps (AAF) końcowego okresu lat 30. Dziewięć A-12 służyło jeszcze w bazie Hickam Field w grudniu 1941 w czasie japońskiego ataku na Pearl Harbor, ale nie wzięły one udziału w walkach. Samoloty tego typu używane były także przez Siły Powietrzne Republiki Chińskiej.

Historia

Samolot powstał jako wersja rozwojowa samolotu YA-10, który z kolei był wersją rozwojową wcześniejszego Curtissa YA-8^[1][2]. We wrześniu 1932 pierwszy ze zbudowanych YA-8, numer seryjny 32-344, został przebudowany z silnikiem gwiazdowym Pratt & Whitney R-1690-9 (R-1690D) i otrzymał oznaczenie Curtiss YA-10^[1][2]. Po zakończeniu testów, w praktycznie niezmienionej formie, wszedł do produkcji jako Curtiss A-12 Shrike^[1][2][3].

W 1933 AAF zamówił 46 samolotów A-12 (numery seryjne 33-212/257) w które wyposażono 3rd Attack Group^[4]. Po zakończeniu produkcji dla AAF w zakładach Curtissa opracowano wersję eksportową samolotu która nie różniła się znacząco od wersji A-12 dla AAF^[5]. Samolot znany po prostu jako Export Shrike był oferowany do sprzedaży jako dwumiejscowy samolot obserwacyjny, dwumiejscowy samolot szturmowy i lekki bombowiec^[6]. w 1936 dziesięć samolotów zostało zakupionych przez Siły Powietrzne Republiki Chińskiej, w późniejszym czasie zakupiono jeszcze dziesięć dodatkowych samolotów tego typu^[6]. Chińskie Shrike'i brały udział w pierwszej fazie wojny chińsko-japońskiej^[6].

Opis konstrukcji

Samolot Curtiss A-12 Shrike, był jednosilnikowym dolnopłatem o konstrukcji całkowicie metalowej ze skrzydłem z zastrzałami i usztywniającymi linkami^[4].

Kadłub samolotu składał się z dwóch części, przednia część kadłuba, kończąca się za skrzydłem, miała konstrukcję kratownicową, a tylna skorupową; część silnikowa była osobną częścią konstrukcji, przymocowana była do kadłuba czterema kołkami stożkowymi^[4].

Do głównej, kratownicowej części kadłuba, przymocowane była sztywna, wolnonośna część skrzydła do której od dołu przymocowane było podwozie główne samolotu^[4]. Do „kikuta” skrzydeł przymocowane były „skrzydła właściwe” które były dodatkowo, zewnętrznie usztywniane linkami przymocowanymi od góry do kadłuba, a od dołu do owiewek podwozia^[4].

Skrzydła były wyposażone w klapy i sloty^[7]. Umieszczone na łożyskach kulkowych sloty otwierały się automatycznie przy dużych kątach natarcia samolotu^[4]. Klapy operowane były przez pilota i mogły być wychylane do 35°^[8].

Duże koła podwozia o średnicy 31 cali (79 cm) były prawie całkowicie osłonięte dużymi, aerodynamicznymi owiewkami w których znajdowały się także po dwa, nieruchome karabiny maszynowe^[4].

Uzbrojenie samolotu stanowiło pięć karabinów maszynowych Browninga kalibru 7,62 mm; cztery nieruchome, umieszczone po dwa w każdej owiewce podwozia i jeden ruchomy obsługiwany przez strzelca/obserwatora^[8]. Nieruchome karabiny w podwoziu zamontowane były jeden nad drugim, lufa dolnego karabinu była ustawiona nieco w lewą stronę, zapas nabojów wynosił 600 sztuk na każdy karabin^[8]. Zapas amunicji do karabinu strzelca także wynosił 600 sztuk i znajdował się w sześciu magazynka po sto nabojów każdy^[8].

Samoloty mogły przenosić do dziesięciu 30-funtowych bomb (13 kg) przenoszonych wewnątrz kadłuba, w luku bombowym mieszczącym się tuż za kabiną pilota^[8]. Samolot mógł być także wyposażony w zewnętrzny wyrzutnik bomb który mógł przenosić do czterech bomb 122-funtowych (55,3 kg).

Załogę samolotu stanowił pilot i obserwator/strzelec znajdujący się w osobnych, zamkniętych kokpitach^[8].

Użytkownicy

United States Army Air Corps/Army Air Force

Samoloty na ćwiczeniach na Hawajach

Pierwszy A-12 (numer seryjny 33-212) został dostarczony do bazy Wright Field 21 listopada 1933 gdzie pozostał do końca służby, został złomowany 8 października 1936 po wylataniu 312 godzin^[9]. Drugi A-12 (33-213) został dostarczony do Edgewood Arsenal 23 listopada, a trzeci samolot (33-214) został przekazany do Aberdeen Proving Ground 29 listopada^[9].

Pozostałe 43 samoloty zostały dostarczone do 3rd Attack Group stacjonującej wówczas w Ford Crockett pomiędzy 14 grudnia 1933 (33-215) a 20 lutego 1934 (33-256)^[9]. Pierwszym dywizjonem który został wyposażony w A-12 był 13th Attack Squadron^[9].

Wkrótce po wejściu do służby, dwa A-12 zostały stracone - 33-240 został całkowicie rozbity przy lądowaniu, a 33-243 przymusowo lądował w bagnie 17 stycznia 1934 i wkrótce po tym został złomowany^[9].

Kiedy w lutym 1934 rząd amerykański anulował wszystkie kontrakty na dostawę poczty lotniczej, tzw. Air Mail scandal, zadanie przewozu przesyłek lotniczych zostało przekazane USAAC^[9]. W tym czasie 41 samolotów A-12 i dwa samoloty z Aberdeen i Edgewood używane były jako samoloty pocztowe^[9]. W tej roli, do przewożenia poczty używany był tylny kokpit który został wyposażony w zamykaną pokrywę^[9]. W trakcie ich służby cywilnej stracono dwa A-12, pierwszy z nich (33-244) rozbił się z powodu złych warunków atmosferycznych w pobliżu Oakley zabijając dwie osoby (w tym pilota Jeana D. Greniera którego nazwiskiem w późniejszym czasie nazwano Grenier Air Force Base), drugi (33-246) rozbił się 30 marca w pobliżu Clinton zabijając podporucznika J. A. Warda^[9].

W maju 1934 większość A-12 powróciło do Fort Crockett (cztery wróciły w czerwcu, a jeden uszkodzony 2 kwietnia powrócił dopiero w listopadzie)^[9]. Samoloty otrzymały wówczas nowe numery identyfikacyjne bazujące na dwóch ostatnich cyfrach ich numerów seryjnych - samoloty z numerami 17-29 i 48 służyły w 13 Dywizjonie^[9], numery 30-41 zostały przekazane do 8 Dywizjonu, a 42-56 do 90 Dywizjonu^[10]. Przynajmniej trzy samoloty były przekazane do bezpośredniej dyspozycji sztabu^[10].

5 listopada 1934 A-12 numerem seryjnym 33-250 został rozbity przy lądowaniu, w wypadku zginął pilot pułkownik Hickham^[10].

Przynajmniej kilka A-12 brało udział w manewrach zimowych w lutym 1935, jedne z nich został wyposażony w tymczasowe podwozie nartowe^[10].

W lutym 1935 3 Grupa Szturmowa została przeniesiona do bazy Barksdale Field w Luizjanie, gdzie używała pozostałych A-12 do połowy 1936 kiedy zaczęto je zastępować samolotami Northrop A-17^[10]. Do ich wycofania ze służby w 3 Grupie, już po wypadku pułkownika Hickhama, rozbito jeszcze trzy samoloty^[11]. Pozostałe 35 zostały wyremontowane i przekazane do czterech baz lotniczych^[11].

Dziewięć A-12 przekazano do Air Corps Tactical School w bazie Maxwell Field w Alabamie, jeden A-12 został przydzielony do Edgewood Arsenal zastępując wcześniejszy samolot tamtej bazy, dziesięć zostało przydzielonych do Kelly Field w Teksasie gdzie używane były jako samoloty szkolenia zaawansowanego^[11], ostatnich piętnaście samolotów weszło na wyposażanie stacjonującego na Hawajach 26th Attach Squadron^[12].

W 1937 cztery A-12 z Maxwell Field i jeden z Aberdeen zostały przekazane na Kelly Field gdzie stanowiły wyposażenie, wraz z wcześniejszymi A-8, 37th Attack Squadron^[12].

Do piętnastu samolotów przekazanych na Hawaje w 1936, rok później dołączyło jeszcze sześć maszyn - pięć z Maxwell i jedna z Edgewood^[12]. Hawajskie A-12 stacjonowały początkowo w bazie Wheeler Field, około 1940 zaczęto je przenosić do Hickham Field^[12]. Samoloty rozpoczęto wycofywać ze służby w 1940, ale dziewięć z nich było jeszcze na służbie 7 grudnia 1941 w czasie japońskiego ataku na Pearl Harbor, żaden z nich nie wziął udziału w walce^[12].

Z dziewięciu samolotów, jeden został złomowany w maju 1942, a osiem powróciło do Stanów Zjednoczonych gdzie były używane do celów instruktażowych^[12]. Ostatni z nich (33-227) został przekazany do Chanute Field 15 września, miał wylatanych 2029 godzin^[5].

Szesnaście A-12 które pozostały w kontynentalnych Stanach Zjednoczonych zostały złomowane do końca 1942^[5].

Siły Powietrzne Republiki Chińskiej

Chiński Export Shrike

W 1936 dziesięć samolotów w wersji Export Shrike, z silnikami o większej mocy i aparatami fotograficznymi o masie 33 kilogramów zostały zakupione przez Siły Powietrzne Republiki Chińskiej^[6]. Samoloty zostały dostarczone drogą morską do Hangzhou, po ich złożeniu i oblataniu zamówiono dziesięć następnych samolotów tego typu^[6]. Wszystkie chińskie Shrike'i używane były w roli samolotów szturmowych^[6].

Samoloty były użyte bojowo pierwszej fazie wojny chińsko-japońskiej, najprawdopodobniej wszystkie zostały stracone w czasie pierwszego roku konfliktu^[6].

Dane taktyczno-techniczne

Przypisy

Bibliografia

• E. R. Johnson: American Attack Aircraft Since 1926. Jefferson, N.C.: McFarland, 2008, s. 18-21. ISBN 0-7864-3464-3.
• Peter Bowers: Curtiss Aircraft, 1907-1947. London: Putnam & Company Ltd., 1979, s. 326-330. ISBN 0-370-10029-8.
• Walter M. Jeffries, Kenneth Rust: The Curtiss Shrike. Wielka Brytania: Profile Publications, 1966.

Linki zewnętrzne

• Curtiss A-12. nationalmuseum.af.mil, 2008/12/30. [dostęp 2013-10-03]. (ang.).