Cynocefal

Cynocefal
Ilustracja
Cynocefal z Kroniki Norymberskiej (1493)
Inne imionaPsiogłowy
Psiogłowi w psałterzu kijowskim

Cynocefal lub Psiogłowy (gr. κῠνοκέφᾰλοι) – termin oznaczający „psią-głowę”, stosowany do określenia mitologicznych stworzeń o korpusie człowieka i głowie psa[1].

Starożytność

Według legend i opisów Cynocefale lub Psiogłowi mieli ludzkie ciało zakończone psią głową. W IV wieku przed naszą erą grecki historyk i lekarz Ktezjasz napisał szczegółową relację o cynocefalach w dziele O Indiach (Ἰνδικά Indika)[2]. Pierwowzoru stworzeń niektórzy badacze doszukują się w postaciach z panteonu bogów starożytnego Egiptu, którymi mają być Hapi (syn Horusa) lub Anubis, egipski bóg zmarłych przedstawiany z głową szakala.

Pliniusz w dziele Naturalis Historia opisał ich jako lud żyjący w górach Indii. Psiogłowi mieli porozumiewać się za pomocą szczekania, żyć w grotach i ubierać się w zwierzęce skóry. Według opisów byli dobrymi myśliwymi, używającymi oszczepów, łuków i mieczy[1].

Średniowiecze

Źródła średniowieczne opisywały tę rasę w sposób bardziej przerażający odbiorców, jako wyposażonych w wielkie szczęki i ognisty oddech. W części źródeł opisywani są także jako kanibale. W drugiej połowie IX wieku brytyjski mnich Ratramnus stworzył pracę opisującą Psiogłowych, w której opisał ich jako istoty w pełni ludzkie, nadające się do ochrzczenia jako potomkowie biblijnego Adama[1]. Marco Polo lokalizował kraj Psiogłowców na Andamanach[3].

Podania o Psiogłowych pozostały w świadomości społecznej i kulturze także w następnych stuleciach. W tym micie może mieć źródło mit o wilkołaku[1].

Święty Krzysztof

Psiogłowy św. Krzysztof na ikonie z ateńskiego muzeum

Św. Krzysztof jest w chrześcijaństwie patronem podróżników i marynarzy[4]. W angielskiej, bułgarskiej, greckiej i irlandzkiej tradycji ludowej[5] był czasem przedstawiany jako olbrzym z psią głową, który przenosił podróżnych przez rzekę. Tak przedstawiany jest w staroangielskiej Pasji św. Krzysztofa, gdzie nazywany jest przedstawicielem rasy o długiej szczęce, ostrych zębach i błyszczących oczach oraz mieszkańcem kraju kanibali i ludojadów[4].

Według legend irlandzkich Krzysztof urodził się jako psiogłowy olbrzym, poganin o imieniu Reprobus. Wyrażać miał jednak skruchę z powodu swego pochodzenia, a po ochrzczeniu wielką radość z przemiany w człowieka. Z czasem wersja o psiej głowie uległa zatarciu. Już w X wieku Walter ze Spiry pisał o Krzysztofie, że pochodził z ludu Cynocephali, różnego w mowie i wyglądzie od innych ludzi. Z czasem Krzysztof był przedstawiany jedynie jako olbrzym[4]. Odmiennie na terenie Rosji i Finlandii podania mówiły o wyjątkowej urodzie św. Krzysztofa. Chcąc uwolnić się od zalotów dziewcząt, Krzysztof poprosił Boga o oszpecenie, a ten w odpowiedzi obdarzył go twarzą psa[5].

Innym świętym chrześcijańskim o psiej głowie miał być także św. Merkuriusz[4], zaś św. Guinefort był psem, którego ludność południowej Francji uznała za męczennika[5].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d Cynocephali, Monstrous.com [zarchiwizowane z adresu 2011-02-03] (ang.).
  2. ↑ Ktezjasz, Indica §§ 37, 40-3
  3. ↑ Leonardo Olschki: Marco Polo's Asia. Berkeley: University of California Press, 1960, s. 153.
  4. ↑ a b c d St Christopher, Monstrous.com [zarchiwizowane z adresu 2012-03-05] (ang.).
  5. ↑ a b c Emilia Padoł, Święty obrońca dzieci, Onet.pl, 23 grudnia 2014 [dostęp 2015-10-14] [zarchiwizowane z adresu 2015-08-22] (pol.).

Media użyte na tej stronie

Saint christopher cynocephalus.gif
Kermira, Cappadocia St Christopher depicted with the head of a dog. From the 5th century on, it was widely believed in Byzantium that the saint was one of the mythic dog-heads, a barbarian race without the gift of human speech. Nevertheless his depiction as a dog-head had not been the dominant in the Byzantine art, since the Byzantine Church frowned upon the linking of one of its saints with the cynocephali. In the post-Byzantine art, though, especially from the 17th c. onwards, the Orthodox artists several times paint the Saint as a dog-head.