Cypr (wyspa)

Cypr
Ilustracja
Zdjęcie satelitarne
Kontynent

Azja

Państwo

 Cypr
 Cypr Północny
 Wielka Brytania (terytoria Dhekelia i Akrotiri)

Akwen

Morze Śródziemne

Powierzchnia

9251 km²

Populacja (2007)
• liczba ludności
• gęstość


1 053 557
107 os./km²

Położenie na mapie Morza Śródziemnego
Mapa konturowa Morza Śródziemnego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Cypr”
Ziemia35°05′02,26″N 33°19′17,51″E/35,083960 33,321530
Mapa wyspy

Cyprazjatycka[1][2][3][4][5] wyspa we wschodniej części Morza Śródziemnego, często traktowana jako część Bliskiego Wschodu[6][7][8][9][10]. Czasami bywa jednak zaliczana do Europy[11], gdyż historycznie, kulturowo i politycznie stanowi jej część. Jest trzecią pod względem wielkości wyspą na Morzu Śródziemnym po Sycylii i Sardynii[12].

Geografia

Skała Afrodyty na cypryjskim wybrzeżu

Cypr jest położony około 65 km na południe od Turcji, 100 km na zachód od Syrii i 770 km na południowy wschód od kontynentalnej Grecji. Wyspa rozciąga się na długości 225 km, od przylądka Arnauti na zachodzie do przylądka Apostolos Andreas na północnym wschodzie, a jej rozciągłość w osi północ-południe wynosi 100 km. Długość linii brzegowej wynosi około 640 km[12].

W północnej części wyspy znajdują się równoleżnikowo ułożone Góry Kyreńskie, zaś na południu i południowym zachodzie położone są góry Trodos, których najwyższym szczytem jest Olimbos (1951 m), będący także najwyższą górą wyspy. Między pasmami gór rozciąga się równina Mesaoria[12].

Największą rzeką wyspy jest wypływający z gór Trodos Pedieos, który uchodzi do Zatoki Famagusta. Warunki klimatyczne są typowe dla obszaru Morza Śródziemnego: latem jest gorąco i słonecznie, zimą deszczowo[12].

Rzeźba terenu jest urozmaicona, gleby urodzajne. Warunki zewnętrzne sprzyjają uprawie oliwek, tytoniu i winogron, z których produkuje się wina. Cypryjczycy jednak największe zyski czerpią z turystyki.

Większość wyspy wchodzi w skład Republiki Cypryjskiej, jednakże na północy kraju jest Republika Cypru Północnego uznawana tylko przez Turcję. Na południu wyspy znajduje się niewielkie terytorium zamorskie Wielkiej Brytanii: Akrotiri i Dhekelia.

Historia

Podział wyspy na część grecką i turecką

W czasie macedońskiej wojny domowej doszło tam do bitwy (306 r. p.n.e.). W starciu tym Demetriusz I Poliorketes, na czele 150 okrętów, w tym eskadry ateńskiej, powstrzymał flotę Ptolemeusza, składającą się ze 140 okrętów wojennych i 200 transportowych wiozących 10 000 piechoty. Ptolemeusz uciekł z 8 okrętami. Po bitwie poddały się jego państwa na Cyprze (za Małą Encyklopedią Wojskową).

Większość mieszkańców Cypru stanowią Grecy. Turcy stanowią około 1/5 ludności. Od schyłku epoki kolonialnej Grecy walczyli o, popierane przez Grecję, zjednoczenie Cypru z Grecją (tzw. Enosis), co wywołało konflikty z ludnością turecką, która w odpowiedzi proponowała przyłączenie Cypru do Turcji lub pozostawienie go kolonią brytyjską, później zaś podział Cypru na dwie części inkorporowane następnie do Turcji i Grecji (tzw. Taksim). W 1925 roku wyspa uzyskała status brytyjskiej kolonii. Pod koniec lat 50. XX wieku gdy kolejne starania przyłączenia wyspy do Grecji nie uzyskały poparcia na forum międzynarodowym, Grecy cypryjscy opowiedzieli się za niepodległością wyspy. W wyniku porozumienia Wielkiej Brytanii, Grecji, Turcji i Cypryjczyków w 1960 roku Cypr został uznany przez ONZ za niezależną republikę[13]. Konstytucja gwarantowała niezależność wyspy i zabraniała Grekom włączenia jej do Grecji. Kilka lat później warunek ten został złamany i parlament przegłosował ustawę, w wyniku której wybuchła wojna domowa pomiędzy cypryjskimi Grekami a Turkami. W konflikt włączyła się Turcja, która w 1974 roku dokonała inwazji na wyspę, a w 1983 roku ogłosiła utworzenie Tureckiej Republiki Cypru Północnego. Nie została ona uznana przez żadne inne państwo, ale istnieje do dziś, dzieląc Cypr na dwie części.

Zabytki

Cypr obfituje w zabytki, znajdujące się zarówno w strefie greckiej, jak i tureckiej. Na tureckiej północy warto zwiedzić m.in. ruiny Salaminy pod miastem Famagusta, samą Famagustę z ufortyfikowanym zamkiem i licznymi zabytkami architektonicznymi, górskie zamki św. Hilariona, Kantara oraz Buffavento niedaleko Kirenii i wiele innych. W części greckiej turyści chętnie odwiedzają Larnakę, powstałą w XIII wieku p.n.e., ruiny starożytnych miast Pafos, Kurion, Amathus i wiele innych miejsc.

Przypisy

  1. Asia, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2022-10-03] (ang.).
  2. Jerzy Makowski: Geografia fizyczna świata. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 80, 82, 134, 135. ISBN 978-83-01-14218-6.
  3. Urzędowy wykaz nazw państw i terytoriów niesamodzielnych. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2011, s. 8, 47, 49, 63. ISBN 978-83-254-1600-3.
  4. Cypr, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2012-07-13].
  5. Composition of macro geographical (continental) regions, geographical sub-regions, and selected economic and other groupings, United Nations
  6. Middle East, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2022-10-03] (ang.).
  7. Geography: Cyprus, The World Factbook. Central Intelligence Agency
  8. Atlas of the Middle East, Central Intelligence Agency, Washington 1993
  9. Middle East, Xpeditions Altas, National Geographic. [dostęp 2012-07-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-15)].
  10. Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 2. Bliski Wschód, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Warszawa 2004. [dostęp 2012-07-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-26)].
  11. Europe, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2022-10-03] (ang.).
  12. a b c d Cyprus, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2017-11-04] (ang.).
  13. Adamczyk A.: Cypr. Dzieje polityczne. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2002. ISBN 83-88938-19-3.

Media użyte na tej stronie

Relief Map of Mediterranean Sea.png
Autor: Nzeemin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Физическая карта Средиземного моря.
Dark Green 004040 pog.svg
Autor: One Salient Oversight, Licencja: CC0
modded File:Blue pog.svg
Cy-map.svg
Autor: vector version Bastianow, Licencja: CC BY-SA 2.5
Mapa Cypru
Aphrodites Rock.jpg
Autor: Paul167, Licencja: CC BY-SA 2.5
Skała Afrodyty (Petra tou Romiou) na Cyprze.
Roman empire.png
Autor: , Licencja: CC-BY-SA-3.0
Roman empire
Cyprus ESA356100.jpg
Autor: European Space Agency, Licencja: CC BY-SA 3.0 igo
The third largest island in the Mediterranean, Cyprus is about 240 km long and 100 km wide. It is located on the Anatolian plate and therefore belongs geologically to Asia, but politically it is a member of the EU.

The Troodos mountains dominate the centre of the island and include Mount Olympus, the country’s highest mountain at 1952 m. Along the northern coast, the smaller Kyrenia Range rises suddenly from the plains. The capital and largest city, Nicosia, sits between the two mountain ranges. Since 1974 the island has been split between the Greek Cypriot and Turkish Cypriot populations, with the line of separation running through the city. East of Nicosia lies the Mesaoria plain, which is the agricultural heartland of the island – but depends greatly on winter rainfall and irrigation, limiting its production. High summer temperatures further exacerbate the situation. Thousands of years ago the area was covered by thick forest, but most of this was cut down to provide wood for the Ptolemaic dynasty’s navy in the 1st century BC. Today, much of the plain is covered by hard-packed calcium carbonate. At the southernmost area of Cyprus we can see the Limassol Salt Lake, the largest inland body of water on the island. Covering over 10 sq km, the lake is an important stopover for birds migrating between Africa and Europe, with greater flamingos spending the winter months there. Further up the coast to the east is the seasonal Larnaca Salt Lake, which also sees flamingos.

This image – also featured on theEarth from Space video programme– comprises two scans from the Sentinel-2A satellite on the same day: 22 December 2015. 
Cyprus topo.png
Autor: Zamonin, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Description: Topography of Cyprus, created with GMT 4.1.3