Cyprian Michał Janczewski

Cyprian Michał Janczewski (ur. 21 lutego 1805 w Dzierżanach na Żmudzi, zm. 19 września 1853) – jeden z bohaterów III części mickiewiczowskich „Dziadów”, współzałożyciel tajnego stowarzyszenia „Czarnych Braci”, zesłaniec.

Syn Franciszka Janczewskiego, sędziego granicznego powiatu rosieńskiego.

W październiku 1823 r. jako osiemnastoletni uczeń gimnazjum w Krożach na Żmudzi wraz z Janem Witkiewiczem założył tajne antycarskie stowarzyszenie uczniów „Czarnych Braci”.

Po wykryciu spisku przysłana komisja śledcza zaczęła swe urzędowanie od przesłuchania Cypriana Janczewskiego, który z początku stanowczo odmawiał wszelkich zeznań. Dopiero pod wpływem licznych aresztowań, „nie mogąc znieść, nie mając serca do tyla skamieniałego, aby ścierpieć łzy tylu niewinnych osób”, przyznał się.

W procesie „odpryskowym” filomatów razem z Witkiewiczem otrzymał karę śmierci, którą później zamieniono na osadzenie w twierdzy w Bobrujsku. Przyczyniło się do tego m.in. wstawiennictwo księcia Józefa Giedroycia. Cyprian Janczewski wykazał się niezłomnością postawy, mimo bólu i cierpienia, podczas wywozu więźniów z Wilna na zesłanie. Zostało to uwiecznione przez Adama Mickiewicza w III części „Dziadów”. Po pięciu latach pobytu w twierdzy zezwolono mu na widzenie się z ojcem, Franciszkiem Janczewskim. Po powrocie z twierdzy Bobrujskiej, Cyprian Janczewski osiadł w rodzinnym majątku na Żmudzi, ożenił się i sprawował funkcje marszałka szlachty powiatu rosieńskiego. Do 1939 r. w rodzinnym dworze w Blinstrubiszkach zachowały się liczne pamiątki m.in. akta z czasów sprawowania przez Cypriana Janczewskiego urzędu marszałka szlachty. Obecnie nieliczne pamiątki znajdują się w posiadaniu potomków na terenie Polski.

Bibliografia