Cyprysik

Cyprysik
Ilustracja
Cyprysik japoński
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

cyprysowce

Rodzina

cyprysowate

Rodzaj

cyprysik

Nazwa systematyczna
Chamaecyparis Spach
Hist. Nat. Vég. Phan. 11: 329. 25 Dec 1841[3]
Typ nomenklatoryczny

C. sphaeroidea Spach, nom. illeg. (=L. thyoides (L.) N. L. Britton)[3]

Cyprysik (Chamaecyparis) – rodzaj roślin należący do rodziny cyprysowatych. W zależności od ujęcia systematycznego zaliczanych jest tu od 5 do 8 gatunków. Zasięg geograficzny tych roślin obejmuje Amerykę Północną oraz wschodnią Azję (Japonię i Tajwan)[4]. W naturze rosną zwykle w wilgotnym klimacie z deszczowym latem[5].

Morfologia

Pokrój
Drzewa lub krzewy iglaste o koronie kształtu stożkowatego. pęd wierzchołkowy często jest przewisający. Kora jest cienka i gładka, łuszczy się wąskimi, podłużnymi pasmami ew. łuskami. Najmłodsze końce pędów są ułożone wachlarzykowato w jednej płaszczyźnie i spłaszczone (tylko u Ch. thyoides na przekroju mają kształt rombu)[4].
Liście
Młodociane są igiełkowate, a dojrzałe łuskowate. Wyrastają nakrzyżlegle w 4 rzędach, na spłaszczonych pędach łuski zebrane są po 3, z których środkowa posiada gruczołek (u niektórych gatunków słabo widoczny)[6].
Kwiaty
Strobile męskie są czerwone (u Ch. lawsoniana i Ch. obtusa) lub żółte. Owalne lub kuliste strobile żeńskie dojrzewają w 6-8 miesięcy od zapylenia. Zwykle są okryte nalotem woskowym, za młodu zielone lub fioletowo nabiegłe, dojrzałe brązowieją i drewnieją. Osiągają średnicę od 4 do 14 mm. Opadają zaraz po rozsypaniu nasion[4][6].
Rodzaj podobny
Cyprysiki są często mylone z żywotnikami. Różnią się od nich wyraźnie odstającymi od pędu i ostro zakończonymi łuskami z białym, woskowatym wzorem na spodniej stronie liści (nie dotyczy to c. tępołuskowego) oraz bardziej kulistymi szyszkami. Ponadto wierzchołki pędu zazwyczaj zwieszają się na dół[6].

Systematyka

Synonimy[7]

Retinispora Siebold & Zucc.

Wykaz gatunków[7][8]
  • Chamaecyparis formosensis Matsum.cyprysik tajwański
  • Chamaecyparis funebris (Endl.) Franco (syn. Cupressus funebris Endl.)
  • Chamaecyparis lawsoniana (A. Murray) Parl.cyprysik Lawsona
  • Chamaecyparis obtusa (Siebold & Zucc.) Endl.cyprysik tępołuskowy, c. japoński
  • Chamaecyparis pisifera (Siebold & Zucc.) Endl.cyprysik groszkowy
  • Chamaecyparis thyoides (L.) Britton et al.cyprysik żywotnikowaty

Zaliczany tutaj według "The Plant List" i innych źródeł[8][4] cyprysik nutkajski (Chamaecyparis nootkatensis (D. Don) Spach) jest według innych autorów[7][4] klasyfikowany jako Cupressus nootkatensis D. Don. Z kolei gatunek Fokienia hodginsii bywa włączany do cyprysików jako Chamaecyparis hodginsii (Dunn) Rushforth 2007[4].

Mieszańce międzyrodzajowe cyprysika Lawsona z różnym gatunkami z rodzaju cyprys Cupressus zaliczane są do rodzaju cyprysowiec ×Cupressocyparis[5]

Zastosowanie

Cyprysiki są uprawiane jako rośliny ozdobne, przy czym zwłaszcza gatunki japoński ei cyprysik Lawsona dostępne są w wielu zróżnicowanych odmianach. Gatunki z zachodniej części Ameryki Północnej są także ważnym źródłem drewna[5].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
  3. a b Index Nominum Genericorum (ING) (ang.). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-12-27].
  4. a b c d e f Christopher J. Earle: Chamaecyparis (ang.). W: The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2011-12-27].
  5. a b c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 27. ISBN 0-333-73003-8.
  6. a b c Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy iglaste. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 140-142. ISBN 83-01-05225-2.
  7. a b c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-12-27].
  8. a b Chamaecyparis (ang.). W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-12-27].

Media użyte na tej stronie

Sawara Falsecypress Chamaecyparis pisifera Sprig 3008px.jpg
Autor: Photo by and (c)2007 Derek Ramsey (Ram-Man), Licencja: GFDL 1.2

Photograph of a sprig of the Sawara Cypressen (Chamaecyparis pisifera en ). Photo taken at the Tyler Arboretum where its species was identified.

Camera and Exposure Details:
Camera: Nikon D50
Lens: Sigma 70mm f/2.8 EX DG Macro
Exposure: 70mm (105mm in 35mm equivalent) f/11 @ 1/80 s. (400 ISO)