Cyrkon (minerał)
 (c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0 Duża bryła cyrkonu. | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny | ZrSiO4 |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa | 7,5 |
| Przełam | od muszlowego do nierównego |
| Łupliwość | niewyraźna, na {110} i {111} |
| Pokrój kryształu | kryształy pryzmatyczne, nieregularne ziarna |
| Układ krystalograficzny | |
| Topliwość | trudnotopliwy, ok. 2190 °C[1] |
| Właściwości mechaniczne | kruchy |
| Gęstość minerału | 4,6–4,7 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa | Czerwono-brązowy, żółty, zielony, niebieski, szary, bezbarwny, w cienkim przekroju bezbarwny do jasnobrązowego |
| Rysa | Biała |
| Połysk | szklisty, diamentowy |
| Współczynnik załamania | nω = 1,925–1,961 nε = 1,980–2,015 |
| Inne | od przejrzystego do nieprzejrzystego Pleochroizm – wyraźny w kryształach zabarwionych |
| Dodatkowe dane | |
| Szczególne własności | katodoluminescencja, Termoluminescencja, Fluorescencja od niewyraźnej do jasnej, koloru żółto-złotego[2], promieniotwórczy |
Cyrkon – pospolity minerał z gromady krzemianów wyspowych.
Skład chemiczny minerału stanowi głównie krzemian cyrkonu. Nazwa nawiązuje do wyglądu zewnętrznego i pochodzi od perskiego zargun (zar ‘złoto’, gun ‘barwa’) czyli „złocisty”.
Właściwości
Jest kruchy, przezroczysty.
Tworzy kryształy izometryczne, słupkowe, igiełkowe. Występuje w skupieniach ziarnistych, zbitych, ziemistych lub promienistych, w formie okrągłych ziarn i otoczaków w osadach aluwialnych. Jest izostrukturalny z thorytem, coffinitem, hafnonem, ksenotymem.
W zależności od domieszek posiada różne barwy i odcienie: złocistobrunatny, jasnożółty, słomkowożółty (jargon), jaskrawożółty (melichrysos), różowy, czerwony, czerwonopomarańczowy (hiacynt), zielony (beccaryt), fioletowy, niebieski (starlit), niebieskozielony, brunatny, czarny; bywa też bezbarwny (sparklit). Niekiedy wykazuje efekt kociego oka.
Często zawiera pewne ilości uranu, toru (malakon), hafnu (alvit), niobu, tantalu, itru i innych ziem rzadkich oraz wody (cyrtolit).
Występowanie
Stanowi rozpowszechniony składnik skał magmowych (granity, gnejsy, syenity) oraz osadowych (piaski cyrkonowe, żwiry). Współwystępuje z biotytem, kwarcem, skaleniami, granatami, monacytem, ksenotymem.
Miejsca występowania: Sri Lanka, Indie, Kambodża, Australia, Rosja, USA, Kanada, Brazylia, Francja, Norwegia.
W Polsce występuje w okolicach Szklarskiej Poręby, nad rzeką Kwisą i Izerą. Znaczne ilości występują w piaskach plażowych nad Bałtykiem.
Zastosowanie
- ważne źródło otrzymywania pierwiastka cyrkonu, także toru, hafnu, itru i niobu,
- jest stosowany do produkcji materiałów żaroodpornych i ognioodpornych,
- do produkcji ceramiki i szkliw,
- w stomatologii, jako alternatywa dla stopów metali,
- do produkcji materiałów ściernych i włókien,
- wykorzystywany w przemyśle chemicznym,
- stosuje się go również do produkcji farb i pigmentów,
- w reaktorach nuklearnych,
- służy do oznaczania wieku bezwzględnego skał metodami radiometrycznymi,
- należy do bardzo cenionych kamieni kolekcjonerskich i jubilerskich.
W jubilerstwie prawidłowo oszlifowane cyrkony dzięki bardzo dużej dyspersji są konkurencją dla diamentów. Trudność w uzyskaniu właściwego szlifu sprawia duża kruchość. Tym należy tłumaczyć obserwowane często lekkie zaokrąglenie rondysty kamieni oszlifowanych. Cyrkony o zabarwieniu niebieskim lub złotym uzyskuje się przez obróbkę cieplną ciemnoczerwonych okazów z Tajlandii.
Galeria
Struktura krystaliczna
Obraz SEM kryształu cyrkonu
Kryształ cyrkonu pod mikroskopem
(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0
(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0
(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0
(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Zircon And Allied Minerals (ang.). Mineralszone. [dostęp 2011-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-04)].
- ↑ Jolyon Ralph, Ida Chau: Zircon (ang.). [dostęp 2011-03-25].
Bibliografia
- K. Maślankiewicz, Kamienie szlachetne, Wyd. Geologiczne, 1982.
- N. Sobczak, Mała encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych, Alfa, 1986.
- C. Hall, Klejnoty, Kamienie szlachetne i ozdobne, Wiedza i Życie, 1996.
- W. Schuman, Kamienie szlachetne i ozdobne, Alma–Press, 2004.
- Guillermo Gold Gormaz, Jordi Jubany Casanovas: Atlas mineralogii. Barbara Zapolska (tłum. z hiszp.). Warszawa: Wiedza i Życie, 1992. ISBN 83-85231-10-2.
Media użyte na tej stronie
(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0
Zircon
- Locality: Seiland Island, Alta, Finnmark, Norway (Locality at mindat.org)
- Size: 6.4 x 4.0 x 3.5 cm.
- BIG and pretty, doubly terminated zircon crystal nicely set on matrix from Norway. This gemmy and lustrous, deep wine-red crystal has a rough contact, but it sure is a showy piece!
(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0
Zircon
- Locality: Harchu (Harchoo), Astor valley (Astore valley), Astor District (Astore District), Northern Areas, Pakistan (Locality at mindat.org)
- Size: miniature, 3.2 x 3.1 x 1.8 cm
- ZIRCON
- Rarely have crystals of zircon, from any worldwide locality, been as gemmy as these from a new find in Pakistan. This specimen features an equant, glassy and gemmy, wine red colored crystal, measuring 1 cm and perched aesthetically on a matrix of biotite mica. Mesmerizing little gem!
(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0
Zircon
- Locality: Goiás, Central-West Region, Brazil (Locality at mindat.org)
- Size: 5.2 x 2.5 x 1.8 cm
- (largest). Five sharp, highly lustrous, reddish-brown zircon crystals from an unknown locality in Goias, Brazil. The crystals have textbook pseudo-octahedral crystal form and have gemmy areas. The large crystal is a showy, stacked cluster of octahedrons. The two, small crystals are complete all-around, pristine floaters, while the two middle crystals have a bit of contacting on the back. The large complex crystal is contacted on the back. Ex. George Feist Collection.
(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0
Zircon
- Locality: Thabeikyin, Mogok, Sagaing District, Mandalay Division, Burma (Myanmar) (Locality at mindat.org)
- Size: miniature, 3.4 x 1.4 x 1.4 cm
- Zircon
- This is an approximately 23-gram specimen of TOTALLY GEMMY, transparent, olive-green zircon! It is unusual for both the size, the color, and the translucency, and is a major Mogok gem crystal specimen, thus. The piece has a very sharp and equant termination, though exhibits slight water-worn surfaces characteristic of many gems from the Mogok gem tracts. Old specimen, from finds of the mid to late 1990s,sold by "Burma Bill" Larson from his collection to a collector at that time. I have seen no other comparable. In halogen lights it looks a bit yellowish, and in fluorescents (as shown) a bit more green in color.
(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0
Zircon
- Locality: Mud Tank, Harts Ranges (Hartz Ranges), Northern Territory, Australia (Locality at mindat.org)
- Size: cabinet, 10 x 8 x 7.5 cm
- Zircon (huge crystal!)
- This is a large cluster of zircon with unusually fine form and bright lustre, for the lcoale. It has a wonderful cinnamon color to it, and actually displays quite well. It is hefty at 1225 grams! The piece is nearly pristine, with just a few minor bits iof edge wear, and is even complete, though contacted, around the backside. It is a MAJOR specimen for the locale, which I am entitled to say is among the biggest and best known (as generously confirmed for me by folks at both the Museum of Victoria and the South Australian Museum). Few of thiss ize, I am told, have both lustre and color along with complete crysatllography. From the REE collection of geologist, Robert Nowakowski