Częstochowski Okręg Przemysłowy

Częstochowski Okręg Przemysłowy
Koksownia Częstochowa Nowa (2012)
Państwo	Polska
Położenie na mapie Polski Częstochowski Okręg Przemysłowy
50°47′27,46″N 19°08′55,16″E/50,790961 19,148656

Częstochowski Okręg Przemysłowy – okręg przemysłowy położony w rejonie górnej Warty, z głównymi ośrodkami w Częstochowie i Zawierciu^[1].

Historia

Początki przemysłu w rejonie Częstochowy związane są z występowaniem rud żelaza (Częstochowski Obszar Rudonośny), które były eksploatowane od co najmniej XIV wieku^[2].

Gwałtowny rozwój przemysłu nastąpił w drugiej połowie XIX wieku. Wpływ na to miały między innymi:

• czynniki dotyczące całego Królestwa Polskiego, takie jak uwłaszczenie chłopów czy zniesienie granicy celnej z Rosją^[3],
• uruchomienie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej^[3],
• występowanie surowców (ruda żelaza, kamień wapienny, glina)^[4],
• dostępność siły roboczej^[5],
• stosunkowo niskie ceny gruntów (przykładowo, w Łodzi były one czterokrotnie wyższe)^[3].

Szczególnie prężnie rozwijał się wówczas przemysł włókienniczy^[6]. Duże znaczenie miał także przemysł mineralny (powstała wówczas między innymi Cementownia Rudniki) oraz przemysł chemiczny^[7]. Jednym z najbardziej istotnych przedsiębiorców w Częstochowie był Berek Kohn, który w latach 60. i 70. XIX wieku uruchomił w mieście drukarnię, papiernię i fabrykę mebli^[8]. Nadal rozwijał się również przemysł metalurgiczny. W latach 1896–1901 powstała Huta Częstochowa, a w roku 1901 uruchomiono hutę w Zawierciu^[1].

W 1913 roku w Częstochowie znajdowały się 94 zakłady przemysłowe zatrudniające 19 218 robotników (liczba zatrudnionych zwiększyła się ponad 27 razy w stosunku do roku 1882)^[3]. Dla okresu przed I wojną światową przemysł w okolicach Częstochowy i w Zagłębiu Dąbrowskim bywa rozpatrywany wspólnie jako sosnowiecko-częstochowski okręg przemysłowy^[9].

Podczas I wojny światowej częstochowski przemysł poniósł znacznie straty z powodu odcięcia rosyjskiego rynku zbytu i problemów z zaopatrzeniem w materiały do produkcji. Po wojnie stopniowo się odbudowywał, choć podczas wielkiego kryzysu nastąpił znaczny spadek zatrudnienia (o 46,1% w latach 1929–1932). W dwudziestoleciu międzywojennym dało się zauważyć wzrost liczby małych i średnich zakładów, zatrudniających do 100 osób^[10]. W czasie II wojny światowej ogromne straty poniósł przemysł włókienniczy. Rozwijało się natomiast hutnictwo i kopalnictwo rud żelaza, potrzebne dla przemysłu zbrojeniowego^[11].

W 1946 roku przemysł został przejęty na własność państwa^[12]. W okresie PRL szczególny nacisk położono na rozbudowę częstochowskiej huty, która miała stać się drugą co do wielkości hutą w kraju^[12].

W latach 60. XX wieku czynnych było kilkanaście niewielkich podziemnych kopalń rud żelaza, w których pracowało około 20 tysięcy osób. W 1970 roku zdecydowano jednak o likwidacji górnictwa rud żelaza w Polsce. Polski przemysł hutniczy miał rozwijać się w oparciu o surowce sprowadzane z ZSRR. Pierwszą podczęstochowską kopalnię zlikwidowano w tym samym roku. Ostatnia, Wręczyca, zakończyła swoją działalność w 1982 roku^[2].

Po zmianach ustrojowych, w latach 90. XX wieku, przeprowadzono prywatyzację i restrukturyzację przedsiębiorstw państwowych. Część dużych zakładów upadła, na miejscu części z nich powstały nowe przedsiębiorstwa^[13]. W tym okresie mocniej zaznaczył się udział nowoczesnych działów produkcji, na przykład w branży elektrycznej i samochodowej^[14]. Jedną z większych inwestycji w pierwszych latach XXI wieku była budowa huty szkła Guardian^[15].

Zobacz też

• aglomeracja częstochowska
• Muzeum Górnictwa Rud Żelaza w Częstochowie
• Muzeum Produkcji Zapałek w Częstochowie
• Muzeum Historii Kolei w Częstochowie

Przypisy

Bibliografia

• Franciszek Sobalski, Marek Nowak. Krótka historia przemysłu Częstochowy XIX–XXI w.. „Ziemia Częstochowska”. 43, s. 39–62, 2017. DOI: 10.16926/zc.2017.43.02. 
• Rafał Kowalczyk. Gospodarczy awans Częstochowy i sosnowiecko-częstochowskiego okręgu przemysłowego w latach 1877–1914. „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”. 66 (1), s. 99–110, 2018.