Człowiek, który przyszedł na obiad

Człowiek, który przyszedł na obiad (ang. The Man Who Came to Dinner) – amerykański film komediowy z 1942 roku, w reżyserii Williama Keighleya^[1]. W filmie główne role zagrali Monty Woolley (postać tytułowa), Bette Davis oraz Ann Sheridan. Scenariusz Juliusa i Philipa Epsteinów został oparty na sztuce pod tym samym tytułem z 1939 roku autorstwa Mossa Harta i George’a S. Kaufmana^[2].

Fabuła

Odtwórca tytułowej roli w filmie, Monty Wooley (fotos z produkcji teatralnej The Man Who Came to Dinner; 1949)

Podczas prowadzenia rustykalnego cyklu wykładów, znany ze zgryźliwego charakteru radiowiec Sheridan Whiteside (Monty Woolley), ześlizguje się z oblodzonych schodów posiadłości państwa Stanleyów (Grant Mitchell i Billie Burke), znaczącej familii w stanie Ohio. Gospodarze nalegają, by Whiteside do zdrowia wracał w ich domu, gdy trwają święta Bożego Narodzenia. Apodyktyczny, egocentryczny celebryta wkrótce zaczyna kontrolować życie mieszkańców, a także tych, którzy przekraczają próg budynku. Zachęca on młodych ludzi, Richarda (Russell Arms) i June (Elisabeth Fraser) Stanleyów, do podążania za swymi marzeniami, w przeciwieństwie do ojca Ernesta będącego tradycjonalistą.

Tymczasem, asystentka Whiteside’a, Maggie Cutler (Bette Davis) zwraca uwagę na lokalnego dziennikarza prasowego Berta Jeffersona (Richard Travis). Kiedy czyta jego sztukę, która wywiera na niej pozytywne wrażenie, prosi Whiteside’a, by przedstawił ją prominentom z jego otoczenia. Wtedy kobieta ogłasza, że się zwalnia i wychodzi za Berta. Jej pracodawca jednak nie jest skory do utraty tak kompetentnej współpracowniczki, i robi wszystko by nie dopuścić do rozkwitu romansu. Sheridan jednocześnie wyolbrzymia swe obrażenia, by móc pozostać w posiadłości. Sugeruje on aktorce Lorraine Sheldon (Ann Sheridan), że będzie właściwą osobą do odegrania jednej z czołowych ról, planując odbicie Berta Maggie. Lorraine przekonuje Berta, by spędził z nią czas w celu zorganizowania sztuki. Kiedy Maggie orientuje się, że Whiteside stoi za tą farsą odchodzi. Trochę skarcony Whiteside, z pomocą swego przyjaciela Banjo (Jimmy Durante), obmyśla plan pozbycia się Lorraine. Zamykają Lorraine w sarkofagu, a Banjo wysyła ją do Nowej Szkocji.

Ostatecznie mający dosyć błazenady, zniewagi i nieznośnej osobowości Whiteside’a, jednocześnie zdając sobie sprawę z symulacji jego obrażeń, pan Stanley wyprasza gościa. Zanim to następuje, Whiteside grozi mu, że ujawni związek jego siostry Harriet z morderstwem. Kiedy w końcu Sheridan wychodzi, ześlizguje się ponownie z oblodzonych stopni. Zostaje przeniesiony do środka, co wprowadza Stanleya w osłupienie^[3][4].

Obsada

Szczegóły obsady

• Monty Woolley i Mary Wickes ponownie odtworzyli swoje role, jak to miało miejsce w oryginale broadwayowskiej produkcji^[5].
• w epizodycznej roli, niemal niewidoczny Gig Young, mający charakterystyczny głos, miał krótką kwestię – How’s the ice? („jak lód?”)^[6]
• w tym filmie, na wielkim ekranie, debiutowała Mary Wickes^[7]

Produkcja

Cztery spośród głównych ról były oparte na prawdziwych osobach. Postać Sheridana Whiteside’a została zainspirowana krytykiem i członkiem Algonquin Round Table, Alexanderem Woollcottem, który odegrał tę rolę na scenie. Lorraine Sheldon wzorowana była na aktorce musicali, Gertrude Lawrence. Natomiast Beverly Carlton imitował osobę dramaturga, znanego z dowcipu i ekstrawagancji Noëla Cowarda. Wzorcem dla postaci Banjo był Harpo Marx^[8].

Bette Davis w filmie Człowiek, który przyszedł na obiad

Kiedy Bette Davis zobaczyła broadwayowską produkcję Człowiek, który przyszedł na obiad, uznała, że rola Maggie Cutler będzie odświeżeniem dla jej wcześniejszej roli dramatycznej w Małych liskach. Namawiała Jacka Warnera by nabył prawa do filmu dla niej i Johna Barrymore’a, który próbował wcielić się w rolę Whiteside’a, uznano go za niewłaściwego odtwórcę roli, gdy miał problemy ze skomplikowanym, szybkim dialogiem, nawet gdy pomagano mu przygotowanymi kartami z tekstem. Powodem tego był jego alkoholizm^[9].

Film chcieli wyreżyserować zarówno Charles Laughton, jak i Orson Welles. Walczący o role w adaptacji kinowej Laird Cregar i Robert Benchley wzięli udział w próbach, jednak producent Hal B. Wallis uważał, że pierwszy był „napuszony i ekstrawagancki”, natomiast drugi „zbyt łagodnie usposobiony”. Warner zaproponował Cary’ego Granta, ale Wallis stwierdził, że jest on „zdecydowanie zbyt młody i atrakcyjny”. Mimo że to Monty Woolley wykreował tę rolę na deskach teatru, nie był znany wśród odbiorców kinowych, Wallis ostatecznie obsadził go w filmie, mimo niepokoju Warnera o homoseksualizm aktora, który na ekranie mógłby być nazbyt widoczny. Orson Welles wiele lat później zagrał rolę Sheridana w telewizyjnej adaptacji sztuki^[9].

Bette Davis nie była zadowolona z angażu Woolleya, stwierdzając lata później – „Czułam, że ten film nie był wyreżyserowany w sposób pozbawiony polotu. Dla mnie nie był to radosny do realizacji film – to, że odniósł on sukces oczywiście mnie ucieszyło. Myślę, że nigdy nie przeboleję rozczarowania niemożności pracy z wielkim Johnym Barrymorem^[9].”

Przyjęcie filmu

Bosley Crowther z dziennika „The New York Times” stwierdził:

Dziennikarze amerykańskiego tygodnika „Variety” zwrócili uwagę na „świetną obsadę i zręczną pracę każdego członka produkcji”, twierdząc, że „jedynym umniejszającym elementem całego filmu jest powolna akcja pierwszych piętnastu minut. Partia, w której kreacje postaci są budowane, zanim historia na dobre zaczyna się komplikować, jest zbyt długa^[1].”

W amerykańskim tygodniku „Time” napisano:

Monty Woolley był nominowany do nagrody New York Film Critics Circle w 1942 roku dla najlepszego aktora^[11].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• plakat
• Człowiek, który przyszedł na obiad w bazie Filmweb
• Człowiek, który przyszedł na obiad w bazie IMDb (ang.)
• The Man Who Came to Dinner w bazie American Film Institute (ang.)