Człowiek (rodzaj)

Człowiek

Homo[1]
Linnaeus, 1758[2]
Okres istnienia: 2,8–0 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 2.8/0 ↓ 2.8/0 [3]
Ilustracja mężczyzny i kobiety Homo sapiens sapiens z zasobów misji Pioneer 10 oraz Pioneer 11
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Podkrólestwo	tkankowce właściwe
Infrakrólestwo	zwierzęta dwubocznie symetryczne
Nadtyp	wtórouste
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Infratyp	żuchwowce
Nadgromada	czworonogi
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Nadrząd	Euarchonty
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Infrarząd	małpokształtne
Parvordo	małpy wąskonose
Nadrodzina	człekokształtne
Rodzina	człowiekowate
Podrodzina	Homininae
Plemię	Hominini
Podplemię	Hominina
Rodzaj	człowiek
Typ nomenklatoryczny
Homo sapiens Linnaeus, 1758
Synonimy
Pithecanthropus Dubois, 1894
Gatunki
zobacz opis w tekście

Człowiek^[4] (Homo) – rodzaj ssaka naczelnego z rodziny człowiekowatych (Hominidae) obejmujący współcześnie występującego człowieka rozumnego (Homo sapiens) oraz blisko z nim spokrewnione formy wymarłe, m.in. Homo habilis, nazywany człowiekiem zręcznym; Homo erectus, nazywany człowiekiem wyprostowanym; Homo neanderthalensis, nazywany człowiekiem neandertalskim. Przedstawiciele tego rodzaju charakteryzowani są względnie dużą pojemnością puszki mózgowej, przystosowaniem do utrzymywania wyprostowanej postawy ciała i dwunożnego chodu, całkowicie przeciwstawnym kciukiem oraz dłońmi zdolnymi do precyzyjnego chwytu umożliwiającego wytwarzanie narzędzi.

W języku polskim nazwie Homo przypisywana jest nazwa zwyczajowa człowiek, choć pod tą nazwą rozumiany jest zwykle współczesny Homo sapiens.

Klasyfikacja biologiczna

Klasyfikacja biologiczna umieszcza człowieka wśród ssaków naczelnych (Primates). Cechą charakterystyczną rodziny człowiekowatych jest skłonność do przyjmowania spionizowanej, dwunożnej postawy (choć gibbony także większość czasu spędzają na dwóch łapach) oraz zdolność do wytwarzania i używania narzędzi (potrafią to także szympansy). Samą zdolność do używania narzędzi już wcześniej zaobserwowano u innych gatunków (m.in. u słoni, ośmiornic, delfinów, goryli, szympansów, niektórych gatunków ptaków i ryb^[5][6][7]).

Nazwa Homo została po raz pierwszy opublikowana przez Karola Linneusza w 1735 roku w pierwszej edycji Systema Naturae. Linneusz zaklasyfikował człowieka wraz z małpami człekokształtnymi w rzędzie Anthropomorpha. W X edycji Systema Naturae (1758), która dała początek współczesnej nomenklaturze binominalnej, Homo opisany został jako rodzaj ssaków naczelnych – Linneusz zastąpił nazwę Anthropomorpha nazwą Primates^[2].

Linneusz zaliczył do tego rodzaju dwa „gatunki”:

• Homo sapiens – człowieka współczesnego, którego nazwał również Homo diurnus (aktywny w dziennym świetle) – w tym wszystkie żyjące populacje z Europy (Europeus), Afryki (Afer), Ameryki (Americanus) i Azji (Asiaticus),
• Homo nocturnus (aktywny w nocy) – małpy podobne do człowieka.

Definicja rodzaju Homo zmieniała się z upływem czasu. Obecnie przyjmuje się, że gatunki z tego rodzaju charakteryzują się prowadzeniem naziemnego, zamiast nadrzewnego trybu życia i poruszaniem się w postawie spionizowanej^[8], mają większą od pozostałych człekokształtnych pojemność puszki mózgowej, ich kończyny mają budowę przystosowaną do utrzymywania wyprostowanej postawy ciała i dwunożnego chodu, kciuk jest dobrze ukształtowany i całkowicie przeciwstawny, a dłonie są zdolne zarówno do chwytu siłowego, jak i precyzyjnego^[9].

Proces filogenetyczny prowadzący do powstania człowieka dokonywał się przez miliony lat od rozdzielenia linii ewolucyjnych Homo od pozostałych hominidów. Świadczy o tym szczególnie linia rozwoju australopiteków, które już 4,2 mln lat temu były od bardzo dawna gałęzią odrębną w stosunku do pozostałych Simiiformes.

Wśród pozostałych cech anatomicznych ludzi, oprócz wyprostowanej postawy ciała, wymienia się ograniczone owłosienie ciała, czerwień wargową, stałocieplność. Te ostatnie występują także u niektórych innych zwierząt.

Systematyka

Etymologia

• Homo: łac. homo, hominis „człowiek”^[10].

Podział systematyczny

Ta sekcja od 2015-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Systematyka rodzaju Homo jest dotąd nieustalona, wiadomo jedynie, że w przeszłości występowało kilka gatunków, jednak co do ich liczby i stopnia ich pokrewieństwa nadal trwają spory. Homo sapiens to jedyny występujący dziś gatunek rodzaju Homo.
Przedstawiciele:

Zobacz też

• anatomia człowieka
• antropocentryzm
• antropologia
• antropomorfizm
• prawa człowieka
• zasada antropiczna
• człowieczeństwo
• protologia
• hipoteza wodnej małpy

Przypisy

Bibliografia

• T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904 (ang.). 
• Civilizations of the Ancient Near East. J. M. Sasson (red.), J. Baines, G. Beckman, K. S. Rubinson (z-a. red.). T. 1. Nowy Jork: Simon & Schuster Macmillan, 1995. ISBN 0-684-19720-0.
• African systems of kinship and marriage. A.R. Radcliffe-Brown, Daryll Forde (red.). Londyn-Nowy Jork: KPI – International African Institute, 1987. ISBN 0-7103-0234-7.
• Man, evolution of. W: Encyclopaedia Britannica. T. 14. W. Benton, 1964, s. 758-769.
• Human Nature. W: Encyclopaedia Britannica. T. 11. W. Benton, 1964, s. 827-828.

Linki zewnętrzne

• Aktualne drzewo genealogiczne Homo sapiens w artykule Hominid orator ("Wprost")
• Wczesne migracje hominidów w artykule Ucieczka z Afryki ("Wprost")
• Marcin Ryszkiewicz Pożegnanie z Afryką. archiwum.wiz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-12)].