Czako

Czako, francuska 6. Kompania Gwardii Królewskiej (1822-1830?)

(c) Miaplacidus z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Czako górnicze

Czako – rodzaj wysokiej czapy wojskowej używanej od końca XVIII wieku (choć korzenie sięgają dalej) do początków XX wieku w oddziałach frontowych, a jako nakrycie głowy reprezentacyjne w niektórych krajach do dziś. Używają czaka także policje wielu państw. Ma płaskie denko i jest zazwyczaj z daszkiem, czasem zwęża się ku górze. Jest zrobione ze skóry i sukna. Na początku swego istnienia miało około 40 cm. wysokości, a ok. roku 1850 uległo skróceniu. Z czaka wywodzi się francuskie kepi. Nazwę czako noszą także czapki górnicze. Nazwa wywodzi się od węgierskiego csako oznaczającego wysoką czapę wojskową. Zdobione były często kitami, kokardami, pomponami (kulistymi i pędzelkowymi), pióropuszami lub tzw. cierlicami (od ang. Hackle, czyli niewysokimi kitami barwionymi kolorem pąsowym nad dole i białym na górze w kształcie szyszki świerkowej bądź owalu). W piechocie Cesarstwa Austriackiego do czaka mocowano także pęk kilku liści dębu. Na wyróżnienie zasługuje czako ''belgijskie'' używane przez brytyjską piechotę w czasie wojen napoleońskich. Charakteryzowały się jedynie wyższym przodem.

Czako górnicze

Czako górnicze bez daszka, wykonane z tektury, ma wysokość 12,5 cm. Obciągnięte jest czarną krepą. Z przodu zaopatrzone jest w godło górnicze, na które składa się pyrlik (młotek) i żelazko (krótki kilof). Narzędzia te służyły górnikom do rozbijania, urabiania węgla i drążenia szybów. Miotełka do czyszczenia otworów strzałowych, którą górnik trzymał zatkniętą za taśmę na kapeluszu, zamieniła się w zamocowany z lewej strony pióropusz z kogucich piór. Obowiązujące kolory pióropuszy:

• zielony – dla grupy dystynkcyjnej generalnego dyrektora górnictwa oraz generalnego dyrektora górniczego
• biały – dla grupy dystynkcyjnej dyrektorów, inżynierów i techników górniczych
• czarny – dla grupy dystynkcyjnej górników
• czerwony – dla członków orkiestry górniczej
• biało-czerwony – dla przewodzącego orkiestrze górniczej

Bibliografia

• PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ​ISBN 83-01-13506-9​.
• Zdzisław Żygulski jun, Henryk Wielecki: Polski mundur wojskowy. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988, s. 411. ISBN 83-03-01483-8.
• Colonel Robert H. Rankin, Military Headdress – a pictorial history of military headgear from 1660 to 1914, s. 21, ​ISBN 0-85368-310-7​.
• RenéR. Chartrand RenéR., The Portuguese Army of the Napoleonic Wars (3), Oxford: Osprey, 2000, s. 45, ISBN 1-84176-157-5, OCLC 49568009 .