Czapla biała

Czapla biała
Ardea alba[1]
Linnaeus, 1758
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

pelikanowe

Podrząd

czaplowce

Rodzina

czaplowate

Rodzaj

Ardea

Gatunek

czapla biała

Synonimy
  • Casmerodius albus (Linnaeus, 1758)
  • Egretta alba (Linnaeus, 1758)
Podgatunki
  • A. alba alba Linnaeus, 1758
  • A. alba melanorhynchos Wagler, 1827
  • A. alba egretta J.F. Gmelin, 1789
  • A. alba modesta J.E. Gray, 1831
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania

     w sezonie lęgowym

     występuje przez cały rok

     przeloty

     zimowiska

     zalatuje (sezonowość występowania niepewna)

     sezonowość występowania niepewna

Czapla biała (Ardea alba) – gatunek dużego ptaka z rodziny czaplowatych (Ardeidae), zamieszkującego wszystkie kontynenty, poza Antarktydą.

Systematyka

Nazwę systematyczną Ardea alba nadał czapli białej szwedzki przyrodnik, prekursor współczesnej taksonomii Karol Linneusz. Zaliczył on ją jednocześnie do tego samego rodzaju, co wszystkie opisane przez niego czaplowate. Później została zaliczona do rodzaju Egretta, razem m.in. z czaplą nadobną. Constantin Wilhelm Lambert Gloger zaliczył ją w 1842 roku do monotypowego rodzaju Casmerodius. W późniejszym okresie jej systematyka była przedmiotem dyskusji, najczęściej zaliczano ją do rodzaju Egretta. Badania osteologiczne i genetyczne prowadzone na przełomie XX i XXI wieku jednoznacznie wskazywały jednak, że jest bliżej spokrewniona z gatunkami z rodzaju Ardea. Obecnie najczęściej zalicza się ją do rodzaju Ardea, jako takson siostrzany do czapli czarnonogiej[3]. W Polsce pogląd ten został powszechnie przyjęty po publikacji prof. Tadeusza Stawarczyka z 2014 roku; wprowadzone w niej zmiany systematyczne są obecnie stosowane w najbardziej renomowanym polskim czasopiśmie ornitologicznym „Ornis Polonica”.

Wyróżnia się cztery podgatunki. Sugerowano podniesienie taksonu Ardea alba modesta do rangi gatunku, lecz propozycja ta nie zyskała akceptacji[4].

Podgatunki i występowanie

Czapla biała zamieszkuje w zależności od podgatunku[5][6][4]:

Sytuacja w Polsce

W Polsce czapla biała podgatunku nominatywnego Ardea alba alba to licznie zalatujący, od niedawna skrajnie nieliczny ptak lęgowy. Wcześniej północny zasięg gniazdowania przebiegał przez Czechy i Słowację, obecnie następuje ekspansja tego gatunku na północ. Pierwszy przypadek gniazdowania w Polsce odkryto w 1997 roku nad Biebrzą, kolejne stwierdzone lęgowiska znajdowały się m.in. na zbiorniku Jeziorsko[7] i w ujściu Warty w Słońsku. Regularnie (dawniej wyjątkowo[8]) zimuje, zwłaszcza w południowej i zachodniej części kraju[9]. Najważniejsze zimowiska to: Park Narodowy „Ujście Warty”, Stawy Milickie i Dolina Dolnej Odry[9].

Morfologia

Czapla podgatunku A. a. egretta z pisklętami
Wygląd zewnętrzny
Największa biała czapla w Europie, wielkością dorównuje czapli siwej, choć jest od niej smuklejsza. Ma długą, esowato wygiętą szyję[8]. Upierzenie śnieżnobiałe, w kątach dzioba żółty nieopierzony fragment skóry. W szacie godowej dziób czarny, a nogi żółte; z barków wyrastają wydłużone pióra. W szacie spoczynkowej dziób żółty, a nogi ciemne, żółtozielone.
Podobna do niej, również biało upierzona czapla nadobna jest dużo mniejsza[8].
A. a. alba polująca na ryby

Czapla biała

wydawane odgłosy
Problem z odtwarzaniem pliku? Zobacz Pomoc.
Wymiary
  • długość ciała: 82–102 cm[10]
  • rozpiętość skrzydeł: 140–170 cm[10]
  • masa ciała: 700–1600 g[5]

Ekologia i zachowanie

Jaja podgatunku A. a. melanorhynchos
Biotop
Duże obszary trzcin, obrzeża jezior i stawów hodowlanych, brzegi i delty rzek, tereny zalewowe, bagna, zarośla mangrowe[8].
Pożywienie
Zwierzęta wodne, głównie drobne – ryby, płazy, gady, skorupiaki i owady, chwytane przede wszystkim na płyciznach. Poluje też na zwierzęta lądowe – małe ssaki i ptaki, jaszczurki i owady[8].
Głos
W koloniach lęgowych często wydaje rechoczące krrrok.
Lęgi
Gniazduje zwykle w koloniach, często w towarzystwie innych gatunków czapli[8]. Gniazdo umieszcza w trzcinach, rzadziej na drzewie. W ciągu roku wyprowadza 1 lęg. Składa w różnych porach (zależnie od regionu) 2 do 5 bladoniebieskich jaj o długości 60 mm[11]. Wysiadywane są przez okres 25–26 dni przez obydwoje rodziców[11]. Pisklęta opuszczają gniazdo po ok. 6 tygodniach.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje czaplę białą za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji szacuje się na 590 000 – 2 200 000 dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji nie jest znany[2].

W Polsce czapla biała jest objęta ochroną gatunkową ścisłą[12]. Na Czerwonej liście ptaków Polski została sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC)[13]. Liczebność krajowej populacji lęgowej w latach 2013–2018 szacowano na 168–489 par[14].

Zobacz też

Przypisy

  1. Ardea alba, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. a b Ardea alba, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  3. Stawarczyk T.. Aktualizacja systematyki i taksonomii ptaków krajowych. „Ornis Polonica”. 55 (2014), s. 290–298, 2014. 
  4. a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, Hamerkop, Shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-22]. (ang.).
  5. a b Martínez-Vilalta, A., Motis, A., Kirwan, G.M. & Boesman, P.: Great White Egret (Ardea alba). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-08].
  6. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Ardeidae Leach, 1820 - czaplowate - Herons (wersja: 2020-06-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-22].
  7. Antoni Marczewski, Michał Maniakowski: Ptasie Ostoje. Warszawa: Carta Blanca. Grupa Wydawnicza PWN, 2010. ISBN 978-83-61444-29-9.
  8. a b c d e f Egretta alba (Czapla biała). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 70–72. ISBN 83-86564-43-1.
  9. a b Przemysław Chylarecki i inni, Trendy liczebności ptaków w Polsce, Warszawa: GIOŚ, 2018, s. 426–427, ISBN 978-83-950881-0-0.
  10. a b P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 46-47. ISBN 83-7311-341-X.
  11. a b E. Keller, prof. dr. J. H. Reichholf, G. Steinbach i inni: Leksykon zwierząt: Ptaki. Cz. 1. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 54-55. ISBN 83-7227-891-1.
  12. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
  13. Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
  14. Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019. 

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Ardea alba - Great Egret XC131650.ogg
Autor: Jonathon Jongsma, Licencja: CC BY-SA 3.0
Two loud guttural calls as the bird was coming down for a landing approximately 10m in front of me.
No filtering. Recorded with Olympus LS-10S and Sennheiser ME66.
bird-seen:yes
playback-used:no
Common name: Great Egret
Type: call
Genus: Ardea
Species: alba
Location: Theodore Wirth Park, Minneapolis, MN
Elevation: 260 m
Ardea alba4.jpg
Autor: Calibas, Licencja: CC BY-SA 3.0
Great Egret (Ardea alba) taken at Lake Merritt in Oakland, CA USA.
Ardea alba -chicks and nest -Morro Bay Heron Rookery -8.jpg
(c) "Mike" Michael L. Baird, CC BY 2.0
Great Egret (also known as the Great White Egret or Common Egret); parent on nest with chicks at Morro Bay Heron Rookery, USA.
Silberreiher312ib.jpg
Autor: PeterRohrbeck, Licencja: CC BY-SA 4.0
Silberreiher im Ilkerbruch
Ardea alba melanorhynchos MHNT.ZOO.2010.11.52.1.jpg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 4.0
Eggs of great egret Two specimens of the same spawn ; collection of Jacques Perrin de Brichambaut.
ArdeaAlbaIUCNver2019 1.png
Autor: SanoAK: Alexander Kürthy, Licencja: CC BY-SA 4.0
The distribution map of great egret (Ardea alba) according to IUCN verson 2019.1; key:
Legend: Extant, breeding (#00FF00), Extant, resident (#008000), Extant, passage (#00FFFF), Extant, non-breeding (#007FFF), Extant & Vagrant (seasonality uncertain) (#FF00FF), Extant (seasonality uncertain) (#F4A460)