Czaplinek
Ten artykuł od 2020-07 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
| |||||
Rynek w Czaplinku z fontanną, pomnikiem rybaka – Pawła Wasznika i klasycystycznym kościołem | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Gmina | |||||
Data założenia | 1286 | ||||
Prawa miejskie | 1290-91[1] | ||||
Burmistrz | Marcin Naruszewicz | ||||
Powierzchnia | 13,62 km² | ||||
Wysokość | 141 m n.p.m. | ||||
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Strefa numeracyjna | (+48) 94 | ||||
Kod pocztowy | 78-550 | ||||
Tablice rejestracyjne | ZDR | ||||
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||
53°33′29″N 16°13′59″E/53,558056 16,233056 | |||||
TERC (TERYT) | 3203014 | ||||
SIMC | 0949810 | ||||
Hasło promocyjne: Przystań na dłużej | |||||
Urząd miejski ul. Rynek 6,78-550 Czaplinek | |||||
Strona internetowa |
Czaplinek (dawniej Tempelbork, niem. Tempelburg) – miasto w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, w powiecie drawskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Czaplinek. Położone między jeziorami Drawsko i Czaplino.
Według danych z 31 grudnia 2012 roku miasto miało 7200 mieszkańców[3].
Miasto królewskie starostwa drahimskiego, pod koniec XVI wieku leżało w powiecie wałeckim województwa poznańskiego[4].
Położenie
Jezioro
Czaplinek leży na Pojezierzu Drawskim, między jeziorami Drawsko a Czaplino, na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 20 z drogami wojewódzkimi nr 163, nr 171 i nr 177, w odległości ok. 125 km od Szczecina, 95 km od Koszalina, 65 km od Piły.
Według danych z 1 stycznia 2014 powierzchnia miasta wynosi 13,62 km²[5].
Od 1945 roku ponownie w granicach Polski, początkowo w województwie szczecińskim, w latach 1950–1975 w tzw. dużym województwie koszalińskim, a w latach 1975–1998 w tzw. małym województwie koszalińskim.
Historia
Najstarsze ślady osadnictwa, pochodzące sprzed 2500 lat, odkryto na wyspie Bielawa na jeziorze Drawsko, w Starym Drawsku i w okolicy obecnego miasta Czaplinek. Na początku naszej ery byli tu germańscy Goci, po nich przyszli Słowianie. W XII wieku na terenie obecnego miasta istniała osada. W czasie wyprawy zbrojnej na Pomorze przeprawiał się tędy Bolesław Krzywousty, włączając słowiańskie Pomorze do Polski.
W tamtych czasach była tu granica polsko-pomorska i pomorsko-wielkopolska, wykorzystująca przesmyk między jeziorami jako naturalną przeszkodę.
Jesienią 1286 roku książę wielkopolski i przyszły król Polski Przemysł II sprowadził na ten teren rycerzy Zakonu Świątyni Jerozolimskiej – templariuszy, którzy obok istniejącej osady w 1290 r. zbudowali zamek komandorii – Tempelborh/Tempelburg. Prawa miejskie Czaplinek otrzymał w 1291 r. Około 1319 roku został włączony do biskupstwa kamieńskiego. W 1366 roku ziemie te nabył król Kazimierz III Wielki. W 1407 powstało starostwo drahimskie z Czaplinkiem leżące na północnych krańcach Wielkopolski w województwie poznańskim. W rękach polskich Czaplinek pozostawał do 1658 roku (traktaty welawsko-bydgoskie), kiedy to przeszedł jako zastaw we władanie Brandenburgii-Prus, definitywnie utracony ze starostwem drahimskim. Od 1701 r. Czaplinek oficjalnie nazywał się Tempelburg i znajdował się w granicach Królestwa Prus, a od 1871 do 1945 Niemiec.
W wieku XVIII miasto przeżywało bardzo ożywiony rozwój, mimo że miasta nie omijały w tym czasie pożary. W 1725 roku wielki pożar zniszczył miasto prawie w całości. W drugiej połowie XVIII wieku zamek Drahim stopniowo tracił znaczenie jako forteca, po pożarze zaczął popadać w ruinę. Około 1870 r. doprowadzono do miasta linię kolejową. Rozpoczęła się budowa dróg, brukowanych ulic, sieci gazowniczej, powstała poczta wraz z telegrafem. W okresie II wojny światowej w Czaplinku i jego okolicach, utworzono obozy pracy dla jeńców radzieckich i innych narodowości, a spora grupa Polaków była zatrudniona przez Niemców jako robotnicy przymusowi.
Miasto znajdowało się przed linią niemieckiego oporu zwanej Pommernstellung – (pol. Wał Pomorski) i było bronione przez oddziały Wermachtu i SS. Po przełamaniu głównych pozycji Wału Pomorskiego w kierunku Czaplinka nacierały oddziały 7 pułku 3 Dywizji Piechoty. Trzy bataliony wspierane przez pododdziały artylerii zdobyły miasto bez zniszczeń 3 marca 1945 roku. Niemcy w obawie przed okrążeniem w pośpiechu opuścili miasto pozostawiając wiele sprzętu.
Po wojnie miasto powoli straciło swój rolniczy charakter. W czasach Polski Ludowej w mieście działały również zakłady: przerobu torfu oraz drzewno-meblarskie, kino, wybudowano stadion, camping i hotel[6].
Na mapie Palatinatvs Posnaniensis, in Maiori Polonia primarii nova delineatio z 1668 r. zapisano nazwę miasta jako Czaplinek. Na polskiej mapie wojskowej z 1938 r. podano polski egzonim Czaplinek[7]. Po przejęciu miasta przez administrację polską przejściowo używano nazwy Czaplice[8], nazwę Czaplinek wprowadzono formalnie 12 listopada 1946[9].
Demografia
- Piramida wieku mieszkańców Czaplinka w 2014 roku[2].
Zabytki
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[10][11]:
- układ urbanistyczny śródmieścia
- kościół pw. Świętej Trójcy z XIII wieku, odrestaurowany w 1725 r., parafialny parafii Świętej Trójcy z unikalnym barokowym ołtarzem baldachimowym z XVIII w. i klasycystyczną amboną z I poł. XIX w.
- dzwonnica drewniana przy kościele parafialnym z XVIII wieku z dzwonem odlanym w Kołobrzegu w 1730;
- neoromański kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki pw. Podwyższenia Krzyża Świętego z 1829–1830, filialny parafii Świętej Trójcy, z polichromiami;
- ratusz z 1845 r., ul. Rynek 6
- dawny budynek warsztatowo-mieszkalny przy ul. Studziennej 2
inne zabytki:
- budynek Poczty Polskiej przy Rynku
- kamienice
- cmentarz żydowski.
Turystyka
Czaplinek współcześnie jest miejscowością turystyczną. Znajduje się tutaj baza noclegowa, duża przystań żeglarska. W Czaplinku zaczyna się spływ rzeką Drawą. Przy ul. Drahimskiej nad jeziorem Drawsko wyznaczono letnie kąpielisko śródlądowe. Istnieje również oficjalne, strzeżone miejsce do kąpieli nad jeziorem Czaplino. Ponadto w Czaplinku znajduje się park linowy, który otwarto 30 kwietnia 2016.
Kultura i sport
W mieście odbywały się Międzynarodowe Zloty Miłośników motocykli Harley-Davidson. Co roku organizowane są wystawy gołębi.
Miejscową drużyną piłkarską jest „Lech” Czaplinek grający obecnie w IV lidze polskiej. W sezonach 2002–2004 oraz 2007/2008 klub grał w grupie zachodniopomorskiej IV ligi. „Lech” posiada 5 sekcji wiekowych (Młodzik Młodszy, Młodzik, Junior Młodszy i Starszy oraz Senior). Klub posiada własny stadion na ponad 250 miejsc, przy ulicy Parkowej.
W mieście funkcjonują również:
- klub sportowy KS „Iras” Czaplinek (piłka nożna i siatkówka)
- „Salos” Czaplinek (młodzież salezjańska) – sekcje koszykówki, siatkówki, tenisa stołowego.
Oświata
W Czaplinku znajduje się szkoła podstawowa (przy ul. Wałeckiej 49), gimnazjum (przy ul. Słonecznej 27), liceum ogólnokształcące (przy ul. Parkowej 1) oraz Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych (przy ul. Grunwaldzkiej 1), który obejmuje Liceum Ogólnokształcące im. 3 Dywizji Strzelców Karpackich, Technikum oraz Zasadniczą Szkołę Zawodową im. Stefana Czarnieckiego. Poza tym przy ul. Parkowej 2 działa Szkoła Policealna i Liceum uzupełniające. W mieście znajduje się jedno przedszkole niepubliczne[12], oraz jedno przedszkole publiczne przy ul. Grunwaldzkiej.
Administracja
Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy Czaplinka wybierają do swojej rady miejskiej 9 radnych (9 z 15). Pozostałych sześciu radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Czaplinek. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest Ratusz na czaplineckim rynku (Rynek 6).
Gmina Czaplinek utworzyła w obrębie miasta 4 jednostki pomocnicze, zwane osiedlami samorządu mieszkańców (tj. Osiedle Nr 1, 2, 3, 4 Samorządu Mieszkańców). W każdym z nich organ uchwałodawczy – ogólne zebranie mieszkańców wybiera zarząd osiedla, który składa się z 3 do 8 członków, wraz z przewodniczącym[13][14][15].
Mieszkańcy Czaplinka wybierają posłów na Sejm RP z okręgu wyborczego nr 40 (Koszalin), senatora z okręgu nr 99, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu nr 13.
Czaplinek jest siedzibą nadleśnictwa, składającego się z dwóch obrębów (Piława i Czaplinek), w skład których wchodzi 11 leśnictw: Sikory, Łubowo, Worowo, Piaseczno, Kiełpino, Międzylesie, Polne, Rakowo, Nowy Chwalim, Jeziorki, Juchowo. Obszar nadleśnictwa wynosi 15 692 ha, w tym 14 577 ha powierzchni leśnej[16].
Współpraca zagraniczna
Partnerzy miasta i gminy Czaplinek[17]:
- Bad Schwartau (Niemcy) od 4 września 1993
- Grimmen (Niemcy) od 19 lipca 2002
- Lychen (Niemcy) od 16 listopada 2001
- Marlow (Niemcy) od 19 lipca 2002
- Ratekau (Niemcy) od 1991
Komunikacja
W Czaplinku znajduje się stacja kolejowa linii kolejowej nr 210. Około 7 km na południowy wschód od miasta funkcjonuje lądowisko Czaplinek-Broczyno.
W okresie PRL na trasie Rynek – dworzec kolejowy funkcjonowała komunikacja miejska[18].
Wspólnoty wyznaniowe
- Parafia Świętej Trójcy w Czaplinku
- Świadkowie Jehowy: zbór (Sala Królestwa)[19].
Ludzie związani z Czaplinkiem
W Czaplinku urodził się Emil Palleske(niem.) (1823–1880), sławny w XIX w. Europie aktor, deklamator, pisarz i biograf Schillera.
W Czaplinku przed II wojną światową mieszkał Iwan Sołoniewicz, rosyjski pisarz, który w 1934 wraz z synem Jurijem i bratem Borysem zbiegł z gułagu w rejonie Karelii i przedostał się do sąsiedniej Finlandii.
Przypisy
- ↑ Na Ziemi Ojców, Rocznik Ziem Zachodnich i Północnych, 1962, Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, s. 182.
- ↑ a b Czaplinek w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2012 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 5 czerwca 2013, ISSN 1734-6118 .
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 242.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2014-07-24. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
- ↑ Czesław Piskorski „Pomorze Zachodnie, mały przewodnik” Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1980, s. 121. ISBN 83-217-2292-X.
- ↑ Arkusz 42 Stettin (Szczecin). Mapa operacyjna 1:300 000. Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa: 1938.
- ↑ Słownik współczesnych nazw geograficznych Pomorza Zachodniego z nazwami przejściowymi z lat 1945–1948. Tadeusz Białecki (red.). Szczecin: Książnica Pomorska w Szczecinie, 2002, s. 45. ISBN 83-87879-34-7.
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. zachodniopomorskiego – stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 12. [dostęp 2013-05-03].
- ↑ „Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków”. Szczecin.
- ↑ Lista szkół – Gmina Czaplinek. W: www.katalog.szkolnictwa.pl [on-line]. [dostęp 2014-02-01].
- ↑ Uchwała Nr X/83/07 Rady Miejskiej w Czaplinku z dnia 6 lipca 2007 r. ws. Statutu Osiedla Nr 1 (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2007 r. Nr 88, poz. 1482).
- ↑ Uchwała Nr X/84/07 Rady Miejskiej w Czaplinku z dnia 6 lipca 2007 r. ws. Statutu Osiedla Nr 2 (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2007 r. Nr 88, poz. 1483).
- ↑ Uchwała Nr X/85/07 Rady Miejskiej w Czaplinku z dnia 6 lipca 2007 r. ws. Statutu Osiedla Nr 3 (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2007 r. Nr 88, poz. 1485).
- ↑ Pojezierze Drawskie – lasy.
- ↑ Kontakty zagraniczne (pol.). UMiG w Czaplinku. [dostęp 2009-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-18)].
- ↑ Remigiusz Grochowiak Atlas komunikacji miejskiej. Województwo zachodniopomorskie.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2013-01-29] .
Linki zewnętrzne
- Historia Żydów w Czaplinku na portalu Wirtualny Sztetl
- Tempelburg (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 291 .
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of West Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 54.65 N
- S: 52.58 N
- W: 13.95 E
- E: 17.10 E
Autor:
Mapa gminy Czaplinek, Polska
Autor: JDavid, Licencja: CC BY 2.5
Rekonstrukcja wczesnośredniowieczna - Grodzisko Sławogród w Czaplinku, zachodniopomorskie
Autor:
Mapa powiatu drawskiego, Polska
Autor: Kapitel, Licencja: CC0
Czaplinek, Rynek - kościół pomocniczy pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, klasycystyczny, bud. 1828-1830 (wg projektu Karla F. Schinkla)
Autor: Kapitel, Licencja: CC0
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Czaplinku
Autor: Kapitel, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół Świętej Trójcy w Czaplinku
Autor: Kapitel, Licencja: CC0
Czaplinek, Rynek 6 - Ratusz / Urząd Miejski (zabytek nr 439)
Autor: Bastianow (Bastian), Licencja: CC BY-SA 2.5
Autorska, niezgodna ze wzorem urzędowym wersja herbu powiatu drawskiego. Urzędowa wersja herbu: File:Powiat drawski CoA official.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Czaplinka, 2014