Czara włocławska

Czara włocławska
Ilustracja
Data powstania

I poł. X w.

Medium

kucie, rytowanie, złocenie, niello, trybowanie

Wymiary

10,8 cm

Miejsce przechowywania
Lokalizacja

Muzeum Narodowe w Krakowie

Czara włocławska – naczynie z I poł. X wieku, znajdujące się w Muzeum Narodowym w Krakowie i eksponowane w Galerii Rzemiosła Artystycznego.

Historia

Czara najprawdopodobniej pierwotnie była kielichem mszalnym. Została przypadkowo wyorana na polu pod Włocławkiem 3 maja 1909 r., przy drodze prowadzącej do Brześcia Kujawskiego przez Michała Marciniaka i Jana Sapińskiego, którzy oddali ją do pobliskiego klasztoru Ojców Reformatów, w ręce o. Benedykta Wierciocha, ten zaś przekazał ją Szymonowi Rajcy, kustoszowi muzeum Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego we Włocławku[1]. W porozumieniu z ks. Władysławem Górzyńskim, historykiem i profesorem Wyższego Seminarium Duchownego, postanowił oddać czarę do konserwacji w pracowni Braci Łopieńskich w Warszawie[2]. W obawie przed konfiskatą naczynia przez władze rosyjskie, czarę w 1910 roku zdeponowano w Muzeum Narodowym w Krakowie[3] (zabór austriacki).

Dyrektor Muzeum Kujawskiego, Henryka Królikowska upomniała się w Krakowie o zwrot oryginału, okazało się jednak, że ojcowie reformaci ostatecznie sprzedali czarę, za którą otrzymali 1000 koron (przekazane w dwóch ratach), a uzyskane środki przeznaczyli na modernizację kościoła[2].

Kontrakt przewidywał również wykonanie dwóch kopii czary dla Muzeum Kujawskiego i Muzeum Diecezjalnego we Włocławku. Pierwsza z nich jest obecnie eksponowana na wystawie stałej w Muzeum Historii Włocławka[4], druga w późniejszych latach niestety zaginęła. W 2011 roku kopia czary ponownie znalazła się w zbiorach Muzeum Diecezjalnego, dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego[5].

Z okazji 100-lecia włocławskiego muzeum, obchodzonego w 2009 roku, czara wróciła na chwilę do Włocławka, gdzie przez miesiąc była eksponowana w Zbiorach Sztuki[6].

Opis

Zachowana kopia Czary włocławskiej

Jest to naczynie pozbawione stopy, wykonane ze srebra, częściowo złocone i niellowane. Powierzchnia czary, wraz z czterema medialonami, które się na niej znajdują, zdobiona jest przedstawieniami wykonanymi w technice trybowania i rytowania. Łącznie umieszczonych jest osiem scen, przedstawiających dzieje Gedeona, pogromcy Madianitów, ze starotestamentowej Księgi Sędziów. Przedstawieniom figuralnym towarzyszą ornamenty roślinne i geometryczne.

Pochodzenie

Czara włocławska powszechnie datowana jest na X wiek, należy więc do nielicznych w Polsce zabytków sztuki przedromańskiej. W starszej literaturze bywa także uznawana za dzieło XII-wieczne. Forma naczynia wywodzi się prawdopodobnie z Małej Azji i została przejęta w Europie w okresie sztuki karolińskiej i ottońskiej. Naczynie jest uznawane za dzieło szwabskie, być może związane z warsztatem z St. Gallen. Niewykluczone, że do Polski została przywieziona przez benedyktynów.

Przypisy

  1. Piotr Nowakowski, Skarby najstarsze w Polsce, „Przewodnik Katolicki”, 1999.
  2. a b Czara włocławska, Wirtualne Muzea Małopolski.
  3. Galeria Rzemiosła Artystycznego. muzeum.krakow.pl. [dostęp 2007-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-29)].
  4. WŁOCŁAWEK - Muzeum Historii Włocławka, Szlak piastowski [dostęp 2020-01-28] (pol.).
  5. Diecezja włocławska otrzymała kopię "czary włocławskiej", eKAI [dostęp 2020-01-28].
  6. Znaleziony we Włocławku bezcenny skarb do dziś zachwyca, ddwloclawek.pl [dostęp 2020-01-28] (pol.).

Bibliografia

  • Tadeusz Chrzanowski, Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, ISBN 83-01-11171-2, OCLC 69471981.
  • Historia sztuki polskiej, t.I: Sztuka średniowieczna, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1965.
  • Teresa Mroczko, Polska sztuka przedromańska i romańska, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i FIlmowe, 1988, ISBN 83-221-0307-7, OCLC 835024931.

Literatura dodatkowa

  • W. Górzyński, Czara włocławska, Sprawozdania Komisji Historii Sztuki IX, 1915.
  • P. Skubiszewski, Czara włocławska: Studia nad spuścizną Wschodu w sztuce wczesnego średniowiecza, Poznań 1965, (Prace KHSz.; t. 7, z. 1).
  • M. Sokołowski, Uzupełnienie do pracy ks. Wład. Górzyńskiego: Czara włocławska, Sprawozdania Komisji Historii Sztuki IX, 1915.
  • W. Stroner, Czara włocławska, Sprawozdania Komisji Historii Sztuki IX, 1915.

Media użyte na tej stronie

Tzw Czara Włocławska.jpg
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.

I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.

Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.

When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC BY-SA 3.0
Kopia tzw. Czary Włocławskiej, 1 połowa X wieku. Oryginał w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, w Galerii Rzemiosła Artystycznego