Czarna (dopływ Wisły)

Czarna Staszowska
Ilustracja
Regulacja koryta Czarnej w obrębie Staszowa
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Rzeka
Długość61 km
Powierzchnia zlewni

1 358,6 km²

Średni przepływ

5 m³/s (Połaniec)

Źródło
Miejscestrumienie w Górach Świętokrzyskich powyżej Smykowa
Wysokość

od 302 do 408 m n.p.m.

Ujście
Recypient

Wisła

Miejscemiędzy Winnicą a Zawadą
Wysokość

ok. 154 m n.p.m.

Współrzędne

50°25′37″N 21°19′34″E/50,426944 21,326111

Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „ujście”

Czarna Staszowska (Czarna) – rzeka w południowo-wschodniej Polsce, lewobrzeżny dopływ górnej Wisły. Płynie przez teren województwa świętokrzyskiego, główna rzeka powiatu staszowskiego.

Przebieg

Naturalne koryto Czarnej, przed Staszowem

Swoje początki rzeka ma w kilku miejscach; jedno to torfowisko "Białe Ługi", gdzie wybijają wody spod Góry Kamień, Góry Stołowej i Góry Włochy (na wysokościach 302 - 408 m n.p.m.).

W okolicy Smykowa (na wysokości 246 m n.p.m.) od południa dopływa drugi strumień źródłowy Czarnej, zwany Gwiazdówką, wypływający w tzw. potocznie "Wodzienicy" - Kolonia[1] na wysokości 280 m n.p.m. pomiędzy miejscowościami Drugnia i Wierzbie[2]

Po połączeniu Czarna przepływa w pobliżu Rakowa, przez pastwiska stepowe Kotuszowa, Kurozwęk, następnie przez Staszów, gdzie ma charakterystyczne piaszczyste brzegi. Dalej mija Rytwiany, a przy Połańcu (między Winnicą a Zawadą) wpada do Wisły. Ujście rzeki znajduje się na wysokości 154 m n.p.m. w tzw. Zapadlisku Połanieckim.

Czarna przepływa przez:

Dorzecze

Zlewnię Czarnej można podzielić na dwa rejony: dorzecze rzeki Wschodniej (ok. 680 km²) oraz dorzecze właściwe rzeki Czarnej (bez dorzecza Wschodniej, ok. 698 km²).

Na 34 kilometrze Czarnej zbudowany jest zbiornik retencyjny Chańcza. Na odcinku od źródła do Chańczy rzeka niesie wody II klasy, żyją w niej między innymi raki i pstrągi. Wpadająca do zalewu rzeka Łagowica wprowadza wody poza klasowe, co obniża jakość wody w dalszym biegu Czarnej do klasy III. Od lat utrzymuje się w III ogólnej klasie czystości, pod względem fizyko-chemicznym nawet w I i II.

Dopływy

Początek

  • Gwiazdówka

Powodzie i regulacja rzeki

Czarna zbiera wody ze wschodniej części Gór Świętokrzyskich, przez co stwarza zagrożenie powodziowe prawie każdej wiosny w czasie roztopów. Szczególnie narażone są małe miejscowości w górnym biegu rzeki. Dla miejscowości poniżej zalewu Chańcza dodatkowym czynnikiem powodziowym jest upuszczanie nadmiernie nagromadzonej wody ze zbiornika w momencie przepełnienia w czasie powodzi. Od 2004 roku prowadzone są prace regulujące bieg rzeki w obrębie miasta Staszowa.

Przyroda

Drzewo nad Czarną nadcięte przez bobry
Czarna Staszowska okolice Mędrowa.

Czarna Staszowska wykształciła dolinę o płaskim dnie i miejscami o stromych zboczach (okolice Rakowa). Dno rzeki jest piaszczyste, żwirowo-kamienne, przy ujściu muliste. Brzegi średnio wysokie i niskie, przeważnie porośnięte olchą lub lasami sosnowymi.

Rzekę zamieszkuje ok. 20 gatunków ryb z ośmiu rodzin: karpiowate, ciernikowate, szczupakowate, piskorzowate, łososiowate, dorszowate, okoniowate, przylgowate. W środkowym i dolnym odcinku rzeki dominują karpiowate. W górnym odcinku dominuje okoń, pstrąg potokowy, płoć i śliz, stwierdzono także występowanie piekielnicy. Ciekawym okazem ichtiofauny jest bezszczękowy minóg strumieniowy oraz jego krewniak minóg ukraiński jak i hybrydy tych dwóch gatunków. Gatunkiem introdukowanym jest amur biały.

Czarna zamieszkana jest przez bobry, które na zakolach rzeki przed Staszowem zostawiają wiele śladów swojej bytności.

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c Geoportal.gov.pl, mapy.geoportal.gov.pl [dostęp 2018-08-21].
  2. Krzysztof Żołądek, Czarna Staszowska, „swietokrzyskie.org.pl - serwis dla turystów” [dostęp 2018-08-22] (pol.).
  3. Eugeniusz Ciepiela: Ziemia Staszowska. Środowisko. Przyroda. Klimat. W: Almanach Staszowski. T. I. Staszów: Staszowskie Towarzystwo Kulturalne, 1982, s. 66.
  4. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych na ortofotomapie. Geoportal. [dostęp 2015-08-17].
  5. mapa rastrowa. Geoportal.

Media użyte na tej stronie

Relief Map of Poland.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Poland
Czarna02.jpg
Autor: Agnieszka Kwiecień (Nova), Licencja: CC BY-SA 3.0
Rzeka Czarna, dopływ Wisly, w zimie, przed Staszowem, Polska.
Beaver tree.jpg
Autor: Agnieszka Kwiecień (Nova), Licencja: CC BY-SA 3.0
Drzewo podgryzione przez bobry (Castor fiber) nad rzeką Czarną (dopływ Wisły), okolice Staszowa, Polska.
Czarna Staszowska oklice Mędrowa.jpg
Autor: Grigory.wysocki, Licencja: CC BY-SA 4.0
przejazd rzeczny przez rzekę.
Czarna01.jpg
Autor: Agnieszka Kwiecień (Nova), Licencja: CC BY-SA 3.0
Rzeka Czarna Staszowska podczas regulacji brzegów, przed Staszowem, Polska.
Świętokrzyskie Voivodeship Relief location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief location map of Świętokrzyskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 51.4 N
  • S: 50.1N
  • W: 19.6 E
  • E: 22 E