Czarna zgnilizna zawiązków i pędów roślin dyniowatych

Objawy na liściach arbuza

Plamy na liściach arbuza

Czarna zgnilizna zawiązków i pędów roślin dyniowatych (ang. gummy stem blight of cucurbits) – grzybowa choroba roślin wywoływana przez Didymella bryoniae^[1].

Występowanie i szkodliwość

Występuje na całym świecie^[2]. Może atakować wszystkie gatunki z rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae). W Polsce występuje głównie na ogórkach, szczególnie w uprawach pod osłonami. Najczęściej pojawia się na ogonkach liściowych pozostałych po oberwaniu owoców i końcach przyciętych bocznych pędów^[1], gdyż patogen wniknąć może do rośliny głównie przez rany. Atakować może jednak wszystkie nadziemne części rośliny^[3]. Największe szkody powoduje, gdy porażone zostają zawiązki owoców^[1].

Objawy

Pozostałości ogonków liściowych po oderwanych owocach i końce uszczykniętych pędów bocznych gniją, czernieją i zamierają. Porażone zawiązki owoców gniją, przy czym proces zgnilizny rozpoczyna się od ich wierzchołka, a gnijące tkanki mają ciemnobrunatną barwę. Czasami zgnilizna rozprzestrzenia się na przylegające części łodygi. Na porażonych liściach, głównie na ich częściach brzegowych, powstają zasychające plamy o jasnej barwie. Od zdrowej tkanki odgraniczone są zielonobrunatną obwódką. Na wszystkich porażonych częściach pędu pojawiają się czarne pseudotecja i pyknidia grzyba, w których wytwarzane są zarodniki. Tworzą się tak licznie i gęsto, że porażone tkanki przyjmują czarne zabarwienie^[1].

Epidemiologia

Patogen zimuje w glebie na resztkach pożniwnych porażonych roślin, ale także bezpośrednio w samej glebie lub na elementach konstrukcyjnych tuneli foliowych i szklarni. Zimować może grzybnia, askospory i pyknidia. Do rośliny wniknąć może przez rany, lub przez słupki kwiatów. Infekcja zachodzi przy temperaturze powyżej 10 °C, najbardziej optymalna dla patogenu temperatura to 20–28 °C^[1]. Niezbędny czas zwilżenia wynosi tylko 1 godz^[3]. Okres inkubacji choroby jest również krótki – 7–8 dni. W ciągu następnych 4–5 dni patogen wytwarza już zarodniki, które dokonują infekcji wtórnych. W infekcjach tych biorą udział zarówno bezpłciowe konidia, jak i płciowe askospory. Do wysiewania się zarodników niezbędne jest zwilżenie rośliny wodą, ale wystarczy krótki nawet okres zwilżenia^[1]. Zarodniki mogą przetrwać w glebie do 2 lat^[3].

W przenoszeniu Didymella bryoniae biorą udział owady pasożytujące na roślinach dyniowatych, np. chrząszcze Diabrotica undecimpunctata howardii, Acalymma vittatum i mszyce. Przez wykonane przez nich otwory w tkankach roślin mogą wnikać zarodniki tego patogenu^[4].

Ochrona

Zapobieganie chorobie przy uprawach pod osłonami polega na^[1][3]:

• unikaniu zwilżenia pędów rośliny
• wietrzeniu szklarni czy tunelu foliowego
• unikaniu nadmiernego zagęszczenia liści. Starsze liście należy usuwać, ale nie należy tego robić podczas wilgotnej pogody
• resztki roślin należy składować jak najdalej od miejsca uprawy

Skutecznie zwalcza się chorobę opryskiwaniami chemicznymi przy użyciu fungicydów benzimidazolowych (szczególnie tiofanatu metylowego) i fungicydów zawierających chlorotalonil, tiuram i kaptan. Opryskuje się po wcześniejszym usunięciu starych i chorych liści i pędów bocznych^[1]. W Polsce do zwalczania tej choroby zarejestrowano m.in. Topsin^[3].

Przypisy