Czarnuchy

Czarnuchy
	Tenebrionoidea
	Latreille, 1802
	; Gonopus tibialis z rodziny czarnuchowatych
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Infrarząd	Cucujiformia
Nadrodzina	czarnuchy
Synonimy
	Tenebrionites Latreille, 1802;
	Tenebrionites Latreille, 1802;

Notoxus senegalensis z rodziny nakwiatkowatych

Oleica krówka z rodziny oleicowatych

Cis boleti z rodziny czerwikowatych

Czarnuchy^[1] (Tenebrionoidea) – nadrodzina owadów z rzędu chrząszczy, podrzędu wielożernych i serii (infrarzędu) Cucujiformia. Zróżnicowana pod względem biologii i morfologii. Obejmuje około 34 tysięcy opisanych gatunków.

Nadrodzina ta odpowiada mniej więcej wyróżnianemu dawniej taksonowi różnostopych (Heteromera)^[2]^[3].

Budowa i biologia

Grupa bardzo zróżnicowana pod względem budowy. Dwie początkowe pary odnóży mają u nich pięcioczłonowe stopy, a ostatnia czteroczłonowe. Niekiedy jednak u samców liczba członów może być zredukowana do czterech lub trzech u wszystkich stóp albo do trzech na stopach przednich i czterech na pozostałych parach^[4]. Ponadto ich odnóża cechuje silnie skośne połączenie krętarza z udem. U larw charakterystyczne jest występowanie mniej niż 6 par przyoczek bocznych^[1].

Biologia czarnuchów również jest różnorodna. Wiele z nich przystosowanych jest do suchych środowisk i pokarmów ubogich w wodę. W kilkunastu rodzinach znaleźć można wyspecjalizowane grzybojady^[1]. Liczne są gatunki żerujące na martwym drewnie i innej martwej materii organicznej^[4]. Niektóre z nich przystosowały się do żerowania na produktach spożywczych, stanowiąc kosmopolityczne szkodniki magazynowe^[1]. Wśród zalęszczycowatych i nakwiatkowatych częsta jest melitofagia. Nieliczne gatunki czarnuchów żerują na żywych tkankach roślinnych lub są drapieżnikami. Mycteridae żerują wewnątrz roślin jednoliściennych^[4]. Larwy oleicowatych i wachlarzykowatych są pasożytami innych owadów^[1]^[4].

Systematyka i filogeneza

Do czarnuchów zalicza się około 34 tysięcy opisanych gatunków, sklasyfikowanych w około 1250 rodzajach i 28 rodzinach^[4]. Układ rodzin według pracy Boucharda i innych przedstawia się następująco^[5]:

Mycetophagidae Leach, 1815 – ścierowate
Archeocrypticidae Kaszab, 1964
Pterogeniidae Crowson, 1953
Ciidae Leach, 1819 – czerwikowate
Tetratomidae Billberg, 1820
Melandryidae Leach, 1815 – śniadkowate
Mordellidae Latreille, 1802 – schylikowate
Ripiphoridae Gemminger, 1870 (1855) – wachlarzykowate
Zopheridae Solier, 1834 – gwozdnikowate
Ulodidae Pascoe, 1869
Promecheilidae Lacordaire, 1859
Chalcodryidae Watt, 1974
Trachelostenidae Lacordaire, 1859
Tenebrionidae Latreille, 1802 – czarnuchowate
Prostomidae Thomson, 1859
Synchroidae Lacordaire, 1859
Stenotrachelidae Thomson, 1859
Oedemeridae Latreille, 1810 – zalęszczycowate
Meloidae Gyllenhal, 1810 – oleicowate
Mycteridae Oken, 1843 – niryjki
Boridae Thomson, 1859 – ponurkowate
Trictenotomidae Blanchard, 1845
Pythidae Solier, 1834 – rozmiazgowate
Pyrochroidae Latreille, 1806 – ogniczkowate
Salpingidae Leach, 1815 – trąbiki
Anthicidae Latreille, 1819 – nakwiatkowate
Aderidae Csiki, 1909
Scraptiidae Gistel, 1848
†Apotomouridae Bao et al., 1848^[6]

Filogeneza czarnuchów jest niejasna. Analiza Beutela i Friedricha z 2005, oparta na morfologii larw, wskazywała na ich monofiletyzm^[4]. Według wyników analizy morfologicznej Lawrence'a i innych z 2011, obejmującej cechy larw i imagines, czarnuchy tworzą kilka kladów i dla zachowania monofiletyzmu musiałyby obejmować Lymexyleoidea oraz niektórych przedstawicieli nadrodzin zgniotków i przekrasków^[7]. Analiza molekularna Gunter i innych z 2014 wskazuje na monofiletyzm kladu obejmującego czarnuchy i drwionki oraz, z ograniczonym wsparciem, na relację siostrzaną pomiędzy tymi nadrodzinami^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Marek Wanat: Rząd: chrząszcze — Coleoptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 303.
↑ John F. Lawrence, Darren A. Pollock, Adam Ślipiński: Tenebrionoidea. W: Richard A.B. Leschen, Rolf G. Beutel, John F. Lawrence: Coleoptera, Beetles. Vol. 2: Morphology and Systematics (Elateroidea, Bostrichiformia, Cucujiformia partim). Berlin, Nowy Jork: Walter de Gruyter & Co., 2010, seria: Handbook of Zoology.
↑ Roland Gerstmeier: Chrząszcze. Rozpoznawanie i oznaczanie. Henryk Grabarczyk (przekład). Multico, seria: Przewodnik Kieszonkowy. ISBN 83-7073-105-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Nicole L. Gunter, Zuzana Levkaničová, Tom H. Weir, Adam Ślipiński Stephen L. Cameron, Ladislav Bocak. Towards a phylogeny of the Tenebrionoidea (Coleoptera). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 79, s. 305-312, 2014. DOI: 10.1016/j.ympev.2014.05.028.
↑ PatriceP. Bouchard PatriceP. i inni, Family-group names in Coleoptera (Insecta), „ZooKeys”, 88, 2011, s. 1-972, DOI: 10.3897/zookeys.88.807 .
↑ Tong Bao, Katarzyna S. Walczyńska, Samantha Moody, Bo Wang, Jes Rust. New family Apotomouridae fam. nov. (Coleoptera: Tenebrionoidea) from lower Cenomanian amber of Myanmar. „Cretaceous Research”. 91, s. 14-19, 2018. DOI: 10.1016/j.cretres.2018.05.007.
↑ John F. Lawrence, Adam Ślipiński, Ainsley E. Seago, Margaret K. Thayer, Alfred F. Newton, Adriana E. Marvaldi. Phylogeny of the Coleoptera Based on Morphological Characters of Adults and Larvae. „Annales Zoologici”. 61 (1), s. 1-217., 2011. DOI: 10.3161/000345411X576725.

[Blaszak-1] Marek Wanat: Rząd: chrząszcze — Coleoptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 303.

[Leschen-2] John F. Lawrence, Darren A. Pollock, Adam Ślipiński: Tenebrionoidea. W: Richard A.B. Leschen, Rolf G. Beutel, John F. Lawrence: Coleoptera, Beetles. Vol. 2: Morphology and Systematics (Elateroidea, Bostrichiformia, Cucujiformia partim). Berlin, Nowy Jork: Walter de Gruyter & Co., 2010, seria: Handbook of Zoology.

[Gerstmeier-3] Roland Gerstmeier: Chrząszcze. Rozpoznawanie i oznaczanie. Henryk Grabarczyk (przekład). Multico, seria: Przewodnik Kieszonkowy. ISBN 83-7073-105-8.

[Gunteretal-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Nicole L. Gunter, Zuzana Levkaničová, Tom H. Weir, Adam Ślipiński Stephen L. Cameron, Ladislav Bocak. Towards a phylogeny of the Tenebrionoidea (Coleoptera). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 79, s. 305-312, 2014. DOI: 10.1016/j.ympev.2014.05.028.

[families-5] PatriceP. Bouchard PatriceP. i inni, Family-group names in Coleoptera (Insecta), „ZooKeys”, 88, 2011, s. 1-972, DOI: 10.3897/zookeys.88.807 .

[Bao-6] Tong Bao, Katarzyna S. Walczyńska, Samantha Moody, Bo Wang, Jes Rust. New family Apotomouridae fam. nov. (Coleoptera: Tenebrionoidea) from lower Cenomanian amber of Myanmar. „Cretaceous Research”. 91, s. 14-19, 2018. DOI: 10.1016/j.cretres.2018.05.007.

[Lawrenceetal-7] John F. Lawrence, Adam Ślipiński, Ainsley E. Seago, Margaret K. Thayer, Alfred F. Newton, Adriana E. Marvaldi. Phylogeny of the Coleoptera Based on Morphological Characters of Adults and Larvae. „Annales Zoologici”. 61 (1), s. 1-217., 2011. DOI: 10.3161/000345411X576725.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Tshekardocoleoidea	†Labradorocoleidae †Oborocoleidae †Tshekardocoleidae
Permocupedoidea	†Permocupedidae †Taldycupedidae
Permosynoidea	†Ademosynidae †Permosynidae

Asiocoleoidea	†Asiocoleidae †Tricoleidae
Rhombocoleoidea	†Rhombocoleidae
Schizophoroidea	†Catiniidae †Schizocoleidae †Schizophoridae
Lepiceroidea	Lepiceridae
Sphaeriusoidea	gałeczkowate Hydroscaphidae Torridincolidae
incertae sedis	Triamyxidae

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Czarnuchy

Budowa i biologia

Systematyka i filogeneza

Przypisy

Media użyte na tej stronie