Czarny potok (powieść)

Czarny potok
Autor

Leopold Buczkowski

Tematyka

wojenna

Typ utworu

powieść

Data powstania

1946 r.

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Warszawa

Język

polski

Data wydania

1954 r.

Wydawca

Pax

poprzednia
Wertepy, Gebethner i Wolf, 1947
następna
Dorycki krużganek, Pax, 1957

Czarny potok – eksperymentalna powieść Leopolda Buczkowskiego, napisana w 1946 roku, wydana w 1954.

Akcja utworu rozgrywa się na Podolu w miejscowości Szabasowa[1] i jej okolicach jesienią 1943 roku. Bohaterami są znani autorowi ludzie wspomniani nazwiskiem lub pseudonimem, którzy prowadzą walkę z Niemcami oraz miejscową policją ukraińską.

Powieść ukazuje zagładę i chaos powstały podczas II wojny światowej. Wszechobecna jest śmierć i cierpienie. Dla bohaterów Czarnego potoku jedynym ratunkiem zatrzymania człowieczeństwa jest powrót do zasad elementarnych oraz pozostawienie w sobie resztek rozumu, a znamieniem człowieka jest jego pamięć. Dla osób przedstawionych w powieści lepiej jest oszaleć niż stracić wolność.

Krajobrazy w utworze są szare i płaskie, oceniane z perspektywy możliwości ucieczki i ukrycia się w nich. Rzeczywistość ogranicza się do prostych odruchów biologicznych. Buczkowski w swej powieści zastosował konstrukcję szkatułkową – pewne całostki wątku mogą powtórzyć się w drugim. Narracja prowadzona w utworze jest fragmentaryczna. Buczkowski zadedykował swą powieść przyjacielowi, Heindlowi, który uczył autora matematycznego oglądu świata. Heindl bywa narratorem w Czarnym potoku – najpierw w rozmowie z innym, nieznanym bliżej człowiekiem, potem wygłasza coś w rodzaju monologu wypowiedzianego, by wreszcie oddać głos następnym osobom, bliżej nie przedstawionym, które opowiadają jedna po drugiej krótkie historie. Taki rodzaj narracji oraz świat przedstawiony utworu mają ukazać chaos i bezład świata ogarniętego wojną, gdzie brakuje kolejności przedstawianych wydarzeń zmierzających do pozytywnego lub negatywnego zakończenia.

Przypisy

  1. Nazwa może pochodzić od folwarku Szabasowa Dolina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 752. na obszarze wsi Nakwasza

Linki zewnętrzne