Czaszka

Czaszka człowieka – widok z przodu

Czaszka (łac. cranium) – struktura kostna lub chrzęstna, która służy jako szkielet głowy. Stanowi naturalną osłonę mózgu i innych narządów znajdujących się w głowie.

Czaszka człowieka

Wzrost czaszki człowieka trwa nie tylko podczas życia płodowego, ale praktycznie aż do osiągnięcia wieku dorosłego. Wzrost ten jest szczególnie intensywny przez pierwsze trzy lata życia. Możliwości wzrostu szybko jednak maleją, szczególnie po skostnieniu łączno-tkankowych ciemiączek, a ostatecznie wraz z kostnieniem szwów.[1]

Powierzchnia wewnętrzna podstawy czaszki (basis cranii interna) dzieli się na trzy doły:

U człowieka i innych naczelnych czaszka składa się z:

  • mózgoczaszki (łac. neurocranium, cranium), która styka się jakąkolwiek powierzchnią z mózgowiem. Ma kształt puszki, w której rozróżnia się część górną – sklepienie czaszki – (łac. calvaria), część dolną – podstawę czaszki – (łac. basis cranii) oraz 4 ściany: przednią, tylną i dwie boczne,
  • twarzoczaszki (łac. viscerocranium), zwanej też trzewioczaszką (łac. splanchnocranium).

Mózgoczaszka (Neurocranium)

Stanowi przede wszystkim ochronę mózgowia, składa się z:

Poszczególne kości mózgoczaszki połączone są szwami, które stanowią stałe i nieruchome połączenie. Niektóre kości czaszki połączone są ze sobą chrząstkozrostami (łac. synchondroses), które z wiekiem kostnieją.

Twarzoczaszka (dawniej: trzewioczaszka; splanchnocranium, viscerocranium)

Czaszka hipopotama
Czaszka myszoskoczki

Chroni narządy zmysłów: wzroku, węchu i smaku, otacza początkowe odcinki dróg oddechowych i pokarmowych, składa się z:

Ruchomymi elementami twarzoczaszki człowieka są nieparzyste kości: żuchwa (łac. mandibula), w której umieszczone są zęby, oraz kość gnykowa (łac. os hyoideum) niemająca połączenia z innymi kośćmi czaszki.

Anatomia czaszki człowieka

Ważniejsze otwory i szczeliny w podstawie czaszki

Otwór, szczelinaPołożenieZawartość
blaszka sitowakość sitowann. węchowe (I)
kanał wzrokowyskrzydło mniejsze kości klinowejn. wzrokowy (II), t. oczna
szczelina oczodołowa górnapomiędzy skrzydłem większym i mniejszym kości klinowejnn. okoruchowy (III), bloczkowy (IV), odwodzący (VI), oczny (V-1)
otwór okrągłyskrzydło większe kości klinowejn. szczękowy (V-2)
otwór owalnyskrzydło większe kości klinowejn. żuchwowy (V-3), splot żylny otworu owalnego
otwór poszarpanypomiędzy kością klinową a częścią skalistą kości skroniowejdrobne naczynia żylne (wypusty) i tętnicze opony twardej
kanał tętnicy szyjnejczęść skalista kości skroniowejt. szyjna wewnętrzna
otwór słuchowy wewnętrznyczęść skalista kości skroniowejnn. twarzowy (VII), przedsionkowo- ślimakowy (VIII), t. błędnika
otwór szyjnypomiędzy kością potyliczną a częścią skalistą kości skroniowejnn. językowo-gardłowy (IX), błędny (X), dodatkowy (XI), ż. szyjna wewnętrzna
kanał nerwu podjęzykowegokość potylicznan. podjęzykowy (XII)
otwór wielkikość potylicznardzeń kręgowy, n. dodatkowy (XI), tt. kręgowe

Zróżnicowanie

Czaszki ludzi znacznie różnią się w zależności od rasy, płci, wieku oraz charakteryzują się dużą zmiennością indywidualną.

Znaczenie w dawnej medycynie

Czaszka ludzka była ważnym surowcem, wykorzystywanym do produkcji leków (do początku XX w.). Czaszka była powszechnie uznawana za źródło siły, stąd istniał zwyczaj podawania wody chorym na epilepsję i ból głowy w czaszkach świętych. Co więcej, nierzadko wykonywano odwiercenia w czaszkach świętych, aby w ten sposób otrzymać surowiec leczniczy. Według XVIII-wiecznego poradnika medycznego "Compedium medicum auctum" z czaszki produkowano „proszek na kurcz pewny”. Składał się on z: siarczku rtęci, czaszki ludzkiej, bursztynu, przetworu ze srebra i manus christi perlatum (rodzaj wyrobu z lukru, z dodatkiem pereł) [2].

Innym surowcem związanym z czaszką był „mech z czaszki ludzkiej” — Muscus ex Cranio Humano. Prawdopodobnie pierwszym, który uznał tę roślinę za surowiec był szwajcarski lekarz i alchemik Philippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim, zwany Paracelsusem. W jednym ze swoich dzieł, jednym z niewielu wydanych za swojego życia — "Die Grosse Wundartzney" (Wielka księga chirurgii; 1536 r.), we fragmencie opisującym środki lecznicze powodujące powstawanie skrzepów w układzie krwionośnym, wymienił „mech z martwej głowy”[2].

Zobacz też

Przypisy

  1. Mirosław Kulewicz, Wzrost i rozwój twarzoczaszki.
  2. a b Aleksander K. Smakosz, Czaszka ludzka zza pierwszego stołu. Z historii medycznego kanibalizmu, „Pharmacopola”, 2 (5), 30 października 2022, s. 6–13.

Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie

Star of life.svg

The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.

Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.
Human skull side complete pl.svg
Kompletny schemat ukazujący kości, szwy i inne detale czaszki człowieka. Przetłumaczono przy wykorzystaniu Ilustrowana anatomia człowieka, Heinz Feneis, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
Star of life2.svg
Star of life, blue version. Represents the Rod of Asclepius, with a snake around it, on a 6-branch star shaped as the cross of 3 thick 3:1 rectangles.
Design:
The logo is basically unicolor, most often a slate or medium blue, but this design uses a slightly lighter shade of blue for the outer outline of the cross, and the outlines of the rod and of the snake. The background is transparent (but the star includes a small inner plain white outline). This makes this image usable and visible on any background, including blue. The light shade of color for the outlines makes the form more visible at smaller resolutions, so that the image can easily be used as an icon.

This SVG file was manually created to specify alignments, to use only integers at the core 192x192 size, to get smooth curves on connection points (without any angle), to make a perfect logo centered in a exact square, to use a more precise geometry for the star and to use slate blue color with slightly lighter outlines on the cross, the rod and snake.

Finally, the SVG file is clean and contains no unnecessary XML elements or attributes, CSS styles or transforms that are usually added silently by common SVG editors (like Sodipodi or Inkscape) and that just pollute the final document, so it just needs the core SVG elements for the rendering. This is why its file size is so small.
Gray190.png
The skull from the front.
George's skull1.jpg
Mongolian gerbil skull
Hippo skull dark.jpg
Autor: Raul654, Licencja: CC-BY-SA-3.0
A hippo's skull. Taken at Disney's Animal Kingdom