Czaszołka

Czaszołka
Patella
Linnaeus, 1758[1]
Ilustracja
Grupa osobników czaszołki pospolitej (Patella vulgata) na skałach w strefie pływów.
Systematyka
Domenaeukarionty
Królestwozwierzęta
Typmięczaki
Gromadaślimaki
PodgromadaEogastropoda
RządPatellogastropoda
NadrodzinaPatelloidea
RodzinaPatellidae
RodzajPatella
Synonimy
  • Ansates G.B. Sowerby II, 1839
  • Costatopatella Pallary, 1913
  • Patellastra Monterosato, 1884
  • Patellus Montfort, 1810
  • Patina Gray, 1847

Czaszołka, czareczka[2][3] (Patella) – jeden z rodzajów w rodzinie Patellidae, grupujący niewielkie i średniej wielkości ślimaki morskie o charakterystycznych czareczkowatych muszlach, występujące głównie w strefie pływów.

Etymologia nazwy

Muszla Patella gomesii.

Nazwa rodzaju wynika z podobieństwa muszli do czarki (patella łac. – czara ofiarna, misa)[4]).

Cechy morfologiczne

Czaszołka pospolita – widok od dołu na nogę i głowę (Galicja, Hiszpania).

Wielkość muszli waha się od małej do średniej (2-11 cm). Muszla ma kształt stożkowaty, czareczkowaty, zwykle o owalnym obrysie. Wierzchołek muszli położony centralnie, muszla w części wierzchołkowej wewnętrznej pogrubiona przez kallus, o perłowej, iryzującej lekko barwie. Zewnętrzna powierzchnia muszli gładka lub promieniście żeberkowana, z delikatnymi liniami wzrostowymi[2].

Występowanie

Przedstawiciele rodziny występują pospolicie w Atlantyku, Morzu Śródziemnym, szczególnie licznie wokół wybrzeży południowej Afryki[2][5].

Biologia i ekologia

Zajmowane siedliska

Żyją głównie w strefie pływów, a także w strefie oprysku. Najliczniej spotykane na podłożach skalistych. Podczas odpływu nie cofają się z wodą, lecz silnie przywierają do skał, gromadząc pomiędzy muszlą i płaszczem a podłożem zapas wody, który umożliwia im doczekanie przypływu)[3][6].

Podział taksonomiczny

Rodzaj Patella obejmuje następujące gatunki[7][8]

  • podrodzaj Patella Linnaeus, 1758
    • Patella aspera Röding, 1798[9]
    • Patella baudonii Drouet, 1858[10]
    • Patella caerulea Linnaeus, 1758[11]
    • Patella depressa Pennant, 1777[12]
    • Patella ferruginea Gmelin, 1791[13]
    • Patella gomesii Drouet, 1858[14]
    • Patella lowei d'Orbigny, 1839[15]
    • Patella moreleti Drouet, 1858[16]
    • Patella pellucida Linnaeus, 1758[17]
    • Patella piperata Gould, 1846[18]
    • Patella rustica Linnaeus, 1758[19]
    • Patella vulgata Linnaeus, 1758[20]
  • podrodzaj Patellona Thiele in Troschel & Thiele, 1891[21]
    • Patella canescens Gmelin, 1791[22]
    • Patella lugubris Gmelin, 1791[23]
    • Patella plumbea Lamarck, 1819[24]
    • Patella adansonii Dunker, 1853[25]
  • incertae sedis
    • Patella candei d'Orbigny, 1839[26]
    • Patella citrullus Gould, 1846[27]
    • Patella depsta Reeve, 1855[28]
    • Patella electrina Reeve, 1854[29]
    • Patella natalensis Krauss[30]
    • Patella rangiana Rochebrune, 1882[31]
    • Patella skelettensis Massier, 2009[32]
    • Patella swakopmundensis Massier, 2009[33]
    • Patella ulyssiponensis Gmelin, 1791 - synonyms: Patella aspera Lamarck, 1819; Patella athletica Bean, 1844[34]
    • Patella variabilis Krauss, 1848[35]

Uwagi

Ślimaki z tego rodzaju, podobnie jak pozostałych rodzajów rodziny Patellidae, poławiane są przez człowieka w celach konsumpcyjnych. W niektórych rejonach (m.in. na Wyspach Kanaryjskich, gdzie przygotowywane z nich potrawy - przystawki znane są jako lapas) połowy te doprowadziły do ekstynkcji lokalnych populacji tych ślimaków[36].

Przypisy

  1. ↑ Linnaeus C. 1758. Systema Naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Vermes. Testacea: str. 780. Holmiae. (Salvius).
  2. ↑ a b c Wąsowski R. 2000. Przewodnik: Muszle. Multico Oficyna Wydawnicza Sp. Z o.o., Warszawa, ​ISBN 83-7073-250-X​, str. 66.
  3. ↑ a b Umiński, T. 1986. Zwierzęta i oceany. WSziP, Warszawa, ​ISBN 83-02-02680-8​. str. 62-63 i 70.
  4. ↑ Kumaniecki K. 1975. Słownik łacińsko-polski. PWN Warszawa, str. 546.
  5. ↑ Nakano T. & Ozawa T. (2007). "Worldwide phylogeography of limpets of the order Patellogastropoda: Molecular, morphological and palaeontological evidence". Journal of Molluscan Studies 73(1) 79-99.
  6. ↑ Tomanek L. & B. Helmuth. 2002. Physiological Ecology of Rocky Intertidal Organisms: A Synergy of Concepts. Integrative and Comparative Biology 42(4):771-775.
  7. ↑ Patella w WoRMS World Register of Marine Species, dostęp: 5 kwietnia 2014.
  8. ↑ Powell A. W. B., New Zealand Mollusca, William Collins Publishers Ltd, Auckland, New Zealand 1979 ​ISBN 0-00-216906-1​
  9. ↑ WoRMS (2010). Patella aspera Röding, 1798. In: Bouchet, P.; Gofas, S.; Rosenberg, G. (2010) World Marine Mollusca database. http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=456570 data dostępu 2010-08-03
  10. ↑ "Patella (Patella ) baudonii Drouet, 1858". OBIS]
  11. ↑ Gofas, S. (2009). Patella caerulea Linnaeus, 1758. In: Bouchet, P.; Gofas, S.; Rosenberg, G. World Marine Mollusca database. http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=140677 data dostępu 2010-08-03
  12. ↑ WoRMS (2010). Patella depressa Pennant, 1777. In: Bouchet, P.; Gofas, S.; Rosenberg, G. (2010) World Marine Mollusca database. http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=151374 data dostępu 2010-08-03
  13. ↑ Gofas, S. (2009). Patella ferruginea Gmelin, 1791. In: Bouchet, P.; Gofas, S.; Rosenberg, G. World Marine Mollusca database. http://marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=140679 data dostępu 2010-08-03
  14. ↑ "Patella (Patella) gomesii". OBIS.
  15. ↑ "Patella (Patella) lowei d'Orbigny, 1839". OBIS.
  16. ↑ "Patella (Patella) moreleti Drouet, 1858". OBIS.
  17. ↑ Bouchet, P.; Gofas, S. (2011). Patella pellucida. http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=147459 data dostępu 2011-12-31
  18. ↑ Gofas, S. (2009). Patella piperata Gould, 1846. In: Bouchet, P.; Gofas, S.; Rosenberg, G. World Marine Mollusca database. http://marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=140682 data dostępu 2010-08-03
  19. ↑ Gofas, S. (2009). Patella rustica Linnaeus, 1758. In: Bouchet, P.; Gofas, S.; Rosenberg, G. World Marine Mollusca database. http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=140683 data dostępu 2010-08-03
  20. ↑ Gofas, S. (2009). Patella vulgata Linnaeus, 1758. In: Bouchet, P.; Gofas, S.; Rosenberg, G. (2009) World Marine Mollusca database. http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=140685 data dostępu 2010-08-03
  21. ↑ "Patella (Patellona) Thiele in Troschel & Thiele, 1891". OBIS.
  22. ↑ "Patella (Patellona) canescens Gmelin, 1791". OBIS.
  23. ↑ WoRMS (2010). Patella lugubris Gmelin, 1791. In: Bouchet, P.; Gofas, S.; Rosenberg, G. (2010) World Marine Mollusca database. http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=456664 data dostępu 2010-08-03
  24. ↑ "Patella (Patellona) plumbea Lamarck, 1819". OBIS.
  25. ↑ "Patella (Patellona) adansonii Dunker, 1853". OBIS.
  26. ↑ Gofas, S. (2010). Patella candei d'Orbigny, 1839. In: Bouchet, P.; Gofas, S.; Rosenberg, G. (2010) World Marine Mollusca database. http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=140678 data dostępu 2010-08-03
  27. ↑ "Patella citrullus Gould, 1846". OBIS.
  28. ↑ "Patella depsta Reeve, 1855". OBIS.
  29. ↑ "Patella electrina Reeve, 1854". OBIS.
  30. ↑ WoRMS (2010). Patella natalensis Krauss, 1848. http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=224231 data dostępu 2010-08-03
  31. ↑ "Patella rangiana Rochebrune, 1882". OBIS.
  32. ↑ WoRMS (2010). Patella skelettensis Massier, 2009. In: Bouchet, P.; Gofas, S.; Rosenberg, G. (2010) World Marine Mollusca database. http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=457874 data dostępu 2010-08-03
  33. ↑ WoRMS (2010). Patella swakopmundensis Massier, 2009. In: Bouchet, P.; Gofas, S.; Rosenberg, G. (2010) World Marine Mollusca database. http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=457875 data dostępu 2010-08-03
  34. ↑ Gofas, S. (2009). Patella ulyssiponensis Gmelin, 1791. In: Bouchet, P.; Gofas, S.; Rosenberg, G. (2009) World Marine Mollusca database. http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=140684 data dostępu 2010-08-03
  35. ↑ WoRMS (2009). Patella variabilis Krauss, 1848. http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=216274 data dostępu 2010-08-03
  36. ↑ Daniel W. Beckman: Marine Environmental Biology and Conservation. Jones & Bartlett Publishers, 2013, s. 106. ISBN 978-0-7637-7350-2. (ang.)

Bibliografia

  • Wąsowski R. 2000. Przewodnik: Muszle. Multico Oficyna Wydawnicza Sp. Z o.o., Warszawa, ​ISBN 83-7073-250-X​, pp.336.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Common limpets1.jpg
Autor: Tango22, Licencja: CC BY-SA 3.0
A group of common limpets (Patella vulgata) in Pembrokeshire, Wales
Napfschnecke3.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Patella gomesii 002.jpg
Patella gomesi Drouet, 1858 ; a limpet from the family Patellidae; Azores