Cześnik

Cześnik – urzędnik nadworny w średniowiecznej Polsce (XIII wiek), dbający o „piwnicę” monarchy, a podczas biesiady podający mu puchary z winem. Od XIV w. urząd ten stał się honorowy (na przykład cześnik koronny), a więc niepociągający za sobą żadnych obowiązków. W Rzeczypospolitej Szlacheckiej był niższym urzędem ziemskim (w hierarchii urzędów (1768) w Koronie przed łowczym i za podstolim, na Litwie przed horodniczym i za podczaszym).

Tytuły odojcowskie i odmężowskie

Tradycyjnie dzieci cześnika miały prawo do tytułu odojcowskiego. Dla synów tytułem takim był cześnikowic[1], a dla córek cześnikówna[2]. Żony cześnika miały prawo do tytułu odmężowskiego – cześnikowa[3].

Kultura polska

W kulturze polskiej urząd pojawia się w komedii Zemsta Aleksandra Fredry, gdzie jednym z jej bohaterów jest cześnik Maciej Raptusiewicz, oponent rejenta Milczka w sporze o mur.

Cześnikowa natomiast jest jedną z postaci w operze Straszny dwór z librettem Jana Chęcińskiego i muzyką Stanisława Moniuszki, stryjenką dwóch młodych żołnierzy, głównych męskich bohaterów dzieła, Zbigniewa i Stefana. Jako pierwsza dom Miecznika z Kalinowa określa tytułowym mianem Strasznego dworu i snuje intrygę mającą na celu niedopuszczenie do spotkania bratanków z córkami starego przyjaciela ich ojca, chcąc ożenić chłopców z córkami zaprzyjaźnionej z nią samą Skarbnikowej ze Skier[4].

Przypisy

  1. ↑ Acta Universitatis Lodziensis: Folia archaeologica, Wydanie 21. Uniwersytet Łódzki, 1997. s. 171, 183.
  2. ↑ Szymon Konarski. Szlachta kalwińska w Polsce. Wydawnictwo Naukowe Semper, 1936, s. 8, 41, 50.
  3. ↑ Herbarz polski Kaspra Niesieckiego: powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopismów, dowodów, urzędowych i wydany przez Jana Nep. Bobrowicza, Tom 6. Waif, 1841, s. 317.
  4. ↑ Piotr Kamiński: Tysiąc i jedna opera. T. 1. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne (PWM), 2008, s. 977–981. ISBN 978-83-224-0901-5.