Czechy

Republika Czeska
Česká republika
Flaga
Herb Czech
FlagaHerb
Dewiza: Pravda vítězí
(Prawda zwycięża)
Hymn:
Kde domov můj?

(Gdzie jest dom mój?)
Położenie Czech
Konstytucja

Konstytucja Czech

Język urzędowy

czeski[1]

Stolica

Praga

Ustrój polityczny

demokratyczny[2]

Typ państwa

republika parlamentarna[3]

Głowa państwa

prezydent[4] Miloš Zeman

Szef rządu

premier Petr Fiala

Przewodniczący Izby Poselskiej

Markéta Pekarová Adamová

Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe


78 868 km²
2%

Liczba ludności (2019)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia
 • narody i grupy etniczne


10 649 800[5]
134 osób/km²
Czesi: 93,7%[6]
Morawianie: 4,9%[6]
Słowacy: 1,4%[6]

PKB (2017)
 • całkowite 
 • na osobę


213 mld[7] USD
20 152[7] USD

PKB (PSN) (2017)
 • całkowite 
 • na osobę


376 mld[7] dolarów międzynar.
35 512[7] dolarów międzynar.

Waluta

korona czeska (CZK)

Wolne wybory

1992

Religia dominująca

katolicyzm (11,37% praktykujących)

Strefa czasowa

UTC +1 – zima
UTC +2 – lato

Kod ISO 3166

CZ

Domena internetowa

.cz

Kod samochodowy

CZ

Kod samolotowy

OK

Kod telefoniczny

+420

Mapa Czech

Czechy[8], Republika Czeska[9] (cz. Česko, Česká republika [ˈt͡ʃɛskaː ˈrɛpublɪka] ( odsłuchaj)) – unitarne[2] państwo śródlądowe w Europie Środkowej. Od północy graniczy z Polską, od zachodu i północnego zachodu z Niemcami, od południa z Austrią, a od wschodu ze Słowacją[10]. Stolicą i największym miastem Czech jest Praga. Kraj składa się z trzech historycznych krain – Czech właściwych, Moraw i czeskiej części Śląska[11]. Na powierzchni 78 866 km² żyje ponad 10,6 mln osób, z czego 94% to Czesi. Państwo czeskie dzieli się na czternaście krajów. Czechy są republiką parlamentarną, demokratycznym państwem prawa o liberalnym systemie rządów, opartym na swobodnej rywalizacji partii i ruchów politycznych[12]. Głową państwa jest prezydent. Naczelnym organem władzy ustawodawczej jest parlament z Izbą Poselską i Senatem, władzy wykonawczej rząd z czternastoma ministerstwami, a władzy sądowniczej Sąd Konstytucyjny i Sąd Najwyższy. Czechy są członkiem wielu organizacji międzynarodowych, m.in. ONZ, Unii Europejskiej, NATO, strefy Schengen, Rady Europy, OECD i Grupy Wyszehradzkiej.

Według Banku Światowego Czechy należą do 31 najbogatszych krajów świata pod względem dochodów per capita[13][14]. Procent mieszkańców Czech żyjących poniżej progu ubóstwa jest znikomy[15][16][17][18][19]. Czechy wykazują stosunkowo niewielki stopień nierówności w dochodach pomiędzy najbogatszymi i najbiedniejszymi obywatelami oraz stosunkowo zrównoważoną redystrybucję majątku. Bezrobocie jest od dłuższego czasu na niskim poziomie, znacznie poniżej średniej krajów rozwiniętych[20]. Na podstawie danych Institute for Economics and Peace zawartych w Global Peace Index Czechy są 10. najbezpieczniejszym krajem świata pod względem zagrożenia wojną i występowania przestępczości fizycznej[21]. W indeksie śladu ekologicznego Czechy są w porównaniu do pozostałych krajów rozwiniętych znacznie mniejszym dłużnikiem ekologicznym[22][23][24].

Według Indeksu poziomu korupcji prowadzonego przez Transparency International, w 2015 r. Czechy znajdowały się na 10. miejscu wśród krajów w UE[25].

Pochodzenie nazwy kraju

Nazwa Czechy (cz. Čechy) pojawia się po raz pierwszy w źródłach pisanych w IX wieku. W 1777 roku pojawia się młodsza nazwa Česko, będąca wynikiem procesów słowotwórczych zachodzących wówczas w języku czeskim. Po 1993 roku przyjęło się używać nazwę Čechy jako określenie Czech właściwych, podczas gdy Česko miało oznaczać cały kraj, łącznie z Morawami i tzw. Śląskiem Czeskim. Podział ten jest czysto umowny i nie jest ściśle przestrzegany. Szczególne kontrowersje nazwa kraju wywołuje na Morawach, ze względu na poczucie odrębności etnicznej części Morawian[26], i wcześniejsze próby ustanowienia nazwy kraju jako Republiki Czeskomorawskiej[27].

Współcześni językoznawcy łączą nazwę Czechy z rdzeniem čel-, w którym miało dojść do ekspresyjnej zamiany l w chь. Rdzeń ten występuje również w wielu innych słowach, np. čeleď (czeladź) i člověk (człowiek). Liczne przykłady w językach słowiańskich pozwalają przypuszczać, że nazwa utworzona z rdzenia čel- i hipokorystycznego morfemu -chь miała pierwotnie oznaczać „członka rodu, ziomka” lub nawet „człowieka”. Nazwą tą posługiwało się jedno lub więcej plemion słowiańskich zamieszkujących w okresie średniowiecza Kotlinę Czeską.

Łacińska nazwa Czech – Bohemia (Boiohaemum), pochodzi od nazwy celtyckiego plemienia Bojów, którzy zamieszkiwali Kotlinę Czeską w okresie starożytnym. Od nazwy łacińskiej pochodzi także niemiecka nazwa kraju Böhmen i francuska Bohême. Stąd też bohema, w znaczeniu cyganeria artystyczna.

Symbole państwowe Czech

Symbole państwowe Czech
Mały herb z 1990 roku
Wielki herb Czech z 1990 roku
Barwy narodowe uchwalone w 1993 roku
Flaga Czech i Czechosłowacji z 1920 roku
Flaga prezydenta Czech z 1993 roku
Czeska pieczęć państwowa z 1993 roku
Rękopis pieśni Gdzie jest dom mój? skomponowanej w 1834 roku. Od 1918 roku stanowiła część hymnu Czechosłowacji. Pieśń jest hymnem Czech od 1990 roku
Klejnoty koronacyjne (korona świętego Wacława, berło i jabłko królewskie)
Symbol lipy na banknocie 1000 koron czeskich

Oficjalnymi symbolami państwa czeskiego są: wielki i mały herb Czech, flaga Czech, flaga prezydenta Czech, pieczęć państwowa Czech, czeskie barwy narodowe i hymn Czech Gdzie jest dom mój? Symbole państwowe wskazują na tradycje średniowiecznego państwa czeskiego (herb), ruchu husyckiego (hasło Prawda zwycięży! sztandaru prezydenckiego), odrodzenia narodowego (hymn) i Czechosłowacji (flaga). Wyjątkowym szacunkiem darzona jest korona świętego Wacława, będąca relikwią narodową, nieoficjalnym symbolem państwowości i suwerenności czeskiej. Symbolem państwa czeskiego jest również lipa, której wizerunki liści umieszczone są m.in. na pieczęci państwowej i banknotach czeskich.

Geografia

Czechy są państwem w środkowej Europie, bez dostępu do morza. Graniczą od zachodu z Niemcami, od południa z Austrią, od wschodu ze Słowacją i od północy z Polską. Wybiegnięcia terytorium Czech w głąb innych państw sąsiednich (tzw. cyple lub worki, cz. výběžky): cypel aski, cypel szluknowski (też „cypel rumburski” lub „worek szluknowski”), cypel frydlancki, cypel broumowski, cypel jawornicki (też „cypel jesienicki”), cypel osobłoski i cypel brzecławski (też Trójkąt dyjski lub „cypel lanżhocki”).

Ukształtowanie terenu

Szara góra w tle, szczyt porośnięty trawą, na pierwszym planie ośnieżone wysokie świerki.
Śnieżka – najwyższy szczyt Czech
Dwie strugi spienionej wody spływają po skałach porośniętych zielonym mchem. Woda wpada w skalną dolinę, w oddali zielone zbocza kolejnej doliny. Zdjęcie zrobione z góry.
Wodospad Panczawy – najwyższy wodospad Czech
Na pierwszym planie skalne płyty tworzą most, pod którym przestrzeń jak otwarta brama. Skały są otoczone zielenią. U dołu zdjęcia widoczny fragment czerwonego dachu, ponad skałami w oddali widoczny szczyt górski.
Brama Pravčicka – największy naturalny skalny most w Europie
Na tafli jeziora widoczne kępy pożółkłej trawy, wokół jeziora trawy i drzewa, w oddali porośnięte lasem ciemne wzgórza.
Torfowisko Chalupskie w Szumawskim Parku Narodowym

Większość terytorium Czech zajmują tereny wyżynno-górskie Masywu Czeskiego. Jest on otoczony z trzech stron górami: Sudetami (Śnieżka 1603 m n.p.m.), Rudawami (Klínovec 1244 m n.p.m.), Lasem Czeskim (1042 m n.p.m.) i Lasem Bawarskim (Szumawą). Środkowa część Masywu Czeskiego jest zapadliskiem z doliną Łaby, zaś na południu znajdują się kotliny Trzebońska i Budziejowicka. Od Karpat Masyw Czeski oddzielony jest na wschodzie morawsko-śląskim pasem obniżeń.

Klimat

W Czechach panuje klimat umiarkowany ciepły, ze średnią temperaturą w styczniu –1 do –3 °C, a w lipcu 18–19 °C. Średnia roczna suma opadów to 500–700 mm. Na terenach górskich panuje klimat ostry ze średnią temperaturą roczną ok. 4 °C i opadami rzędu 1200 mm.

Wody

Terytorium Czech należy do zlewisk trzech mórz:

Największe rzeki poszczególnych zlewisk to:

Na rzekach zlokalizowano wiele zbiorników retencyjnych, np.:

  • Orlicki
  • Lipieński
  • Slapski

Czechy znane są z miejscowości uzdrowiskowych z wodami mineralnymi, także z gorącymi źródłami (cieplicami), m.in. Karlowe Wary (73 °C), Mariańskie Łaźnie (29,6 °C).

Historia Czech

Historia państwa czeskiego
Słowiańszczyzna w VII–VIII wieku. Państwo Samona zaznaczone zieloną przerywaną linią
Wielkie Morawy w latach 833–907
Państwo czeskie za panowania Bolesława II około 973 roku
Czechy w latach 1003-1004 w czasach panowania Bolesława Chrobrego
Podział administracyjny państwa czeskiego w XII wieku
Państwo czeskie za panowania Przemysła Ottokara II około 1275 roku
Państwa pod berłem Wacława II w 1301 roku
Ziemie Korony Czeskiej za panowania Karola IV około 1400 roku
Ziemie Korony Czeskiej w ramach Świętego Cesarstwa Rzymskiego w 1618 roku
Mapa Ziemi Korony Czeskiej z 1747 roku, ukazująca stan sprzed wojny trzydziestoletniej
Ziemie czeskie w obrębie Austro-Węgier: Królestwo Czech (1), Margrabstwo Moraw (9), księstwa śląskie (11)
Ziemie Korony Czeskiej w 1893 roku
Mapa etniczna Czechosłowacji z 1931 roku
Podział administracyjny powojennej Czechosłowacji

Początki państwowości czeskiej sięgają IX wieku, kiedy księstwa czeskie zostały zjednoczone przez Przemyślidów, panujących do 1306 r. W 1019 r. Brzetysław I zjednoczył Czechy i Morawy, a w 1085 r. Wratysław II został koronowany na króla. Wtedy też Czechy weszły w skład Świętego Cesarstwa Rzymskiego. W latach 1310–1437 na tronie zasiadali Luksemburgowie. Za czasów Karola IV Czechy, a przede wszystkim Praga, stały się centrum Świętego Cesarstwa Rzymskiego przeżywając swój największy rozkwit. Reformatorska działalność husytów wywołała wojny religijne z katolikami, które doprowadziły do spadku znaczenia Czech. Od 1526 r. na tronie zasiadali Habsburgowie, którzy wprowadzili rządy absolutystyczne. Po bitwie białogórskiej w 1620 r. rozpoczął się proces rekatolicyzacji i germanizacji kraju. W 1804 r. Czechy stały się częścią Cesarstwa Austriackiego i później Austro-Węgier. Niemniej przez cały okres panowania Habsburgów ziemiom czeskim przysługiwały różne atrybuty państwowości. Na przełomie XVIII i XIX w. doszło do odrodzenia narodowego. W wyniku I wojny światowej doszło do rozpadu Austro-Węgier i powstania Czechosłowacji, wspólnego państwa Czechów i Słowaków. Podczas II wojny światowej czeska część kraju weszła w skład III Rzeszy, podczas gdy Słowacja ogłosiła niepodległość jako niemiecki sojusznik. W 1945 r. doszło do ponownego zjednoczenia Czechosłowacji, która znalazła się w strefie wpływów ZSRR. W 1968 r. doszło do interwencji wojsk Układu Warszawskiego i likwidacji „socjalizmu z ludzką twarzą” – liberalnego czechosłowackiego komunizmu. Nastąpił okres tzw. „normalizacji”, czyli wprowadzania radzieckich standardów. W 1989 r. nastąpiła pokojowa zmiana ustroju na kapitalistyczny, a w 1993 r. doszło do pokojowego rozdzielenia Czechosłowacji na Czechy i Słowację.

Prehistoria i starożytność

Najstarsze ślady osadnictwa rodzaju Homo w Czechach pochodzą z dolnego paleolitu (900–700 tys. lat temu). Z okresem średniego paleolitu wiążą się znaleziska neandertalczyków, a górnego paleolitu najstarsze znaleziska człowieka współczesnego. Z paleolitu pochodzą bogate znaleziska kultur: olduwajskiej, aszelskiej, mustierskiej i wielu innych. Stosunkowo ubogie stanowiska pochodzą z mezolitu. W neolicie nastąpiło przejście z gospodarki zbieracko-łowieckiej do pasterskiej, kopieniaczej i żarowej. W chalkolicie nastąpił szybki rozwój rzemieślnictwa, pojawiło się radło, koło i orka sprzężajna. Pierwsze ślady osadnictwa celtyckiego pochodzą z epoki brązu. W epoce żelaza około roku 400 p.n.e. na terytorium dzisiejszych Czech przybyło celtyckie plemię Bojów. Około 100 roku p.n.e. obszar dzisiejszych Czech podbiło germańskie plemię Markomanów, które skutecznie przeciwstawiało się wojskom rzymskim.

Początki państwowości czeskiej

Państwo Samona i Wielkie Morawy

Państwo Samona i Wielkie Morawy
Wprowadzenie liturgii słowiańskiej na Wielkich Morawach. Obraz Alfonsa Muchy
Król Samo, fresk z rotundy św. Katarzyny w Znojmie (ok. 1134)
Rościsław, książę Wielkich Moraw
Święty Gorazd I z Wielkich Moraw (po prawej) w grupie Siedmiu Apostołów. Fresk w klasztorze św. Nauma pod Ochrydą

W V lub VI wieku pojawiły się pierwsze plemiona słowiańskie. Pierwszym państwem na terenie Czech i zarazem najstarszym państwem słowiańskim w ogóle było państwo Samona (624–661), mające charakter rozległego związku plemiennego, w którego skład wchodzili m.in. Czesi i Morawianie[28][29]. W IX w. część plemion współtworzących dawne państwo Samona weszło w skład państwa wielkomorawskiego (833–907) z głównym ośrodkiem w Weligradzie[30]. Najazdy węgierskie położyły w 907 r. kres istnieniu państwa wielkomorawskiego.

Dzięki działalności misyjnej Cyryla i Metodego na Wielkich Morawach doszło do wprowadzenia liturgii słowiańskiej i rozwoju piśmiennictwa staro-cerkiewno-słowiańskiego. W roku 884 książę czeski Borzywoj I przyjął chrześcijaństwo wschodniego rytu. W obawie przed utratą wpływu hierarchowie niemieccy rytu łacińskiego rozpoczęli działania przeciwko liturgii słowiańskiej (w tamtym czasie jeszcze nie było podziału na Kościół katolicki i prawosławny). W 885 r. papież Stefan V wydał bullę Quia te zelo fidei, w której potępił obrządek słowiański i uznał go za heretycki. W roku 973 zostało założone łacińskie biskupstwo praskie. Niemniej liturgia słowiańska przetrwała w Czechach do 1097 r., kiedy ostatni mnisi z Klasztoru Sazawskiego zostali wygnani z kraju.

Czechy Przemyślidów

Czechy Przemyślidów
Święta Ludmiła Czeska, fragment obrazu wotywnego Jana Očka z Vlašimi z ok. 1370 roku
Przemysł Ottokar II: król żelazny i złoty, obraz Alfonsa Muchy z 1924 roku
(c) Jiří Antonín Votýpka, CC BY 3.0
Kościół św. Klemensa w Levym Hradcu. Najstarszy zachowany kościół w Czechach, założony przez Borzywoja I w roku 884.
Pozostałości kościoła Krzyża Świętego klasztoru sazawskiego z XI wieku. Główny ośrodek liturgii słowiańskiej w średniowiecznych Czechach

Do końca IX w. Czechy właściwe nie stanowiły jednolitego organizmu politycznego i były podzielone na szereg księstw. W latach 888–895 księstwa czeskie były zależne od państwa wielkomorawskiego. Po upadku Wielkich Moraw najważniejszym ośrodkiem integracyjnym na ziemiach czeskich stało się księstwo Przemyślidów z głównym grodem w Pradze. Na przełomie IX i X wieku Przemyślidzi panowali już nad całymi Czechami właściwymi i około 955 roku podporządkowali sobie Morawy. Podczas rządów Wacława I Świętego doszło do umocnienia pozycji Kościoła w Czechach. Wacław I stał się patronem ziemi czeskich i razem ze św. Ludmiłą oraz św. Wojciechem należy do pierwszych świętych czeskich. Za panowania Bolesława I Srogiego Czechy obroniły swoją niezależność od Niemiec, doszło do centralizacji władzy i zastąpienia prawa plemiennego prawem książęcym.

Po śmierci Bolesława I ziemie czeskie zaczęły popadać w zależność od Świętego Cesarstwa Rzymskiego. W latach 1003–1212 Księstwo Czeskie stało się lennem Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Pierwszym królem Czech dzięki poparciu cesarza Henryka IV został Wratysław II w roku 1085. W 1212 roku przyszły cesarz Fryderyk II Hohenstauf wydał w podzięce za otrzymaną pomoc od Przemysła Ottokara I Złotą Bullę Sycylijską. Bulla podniosła pozycję Czech z lennika do uprzywilejowanego członka Cesarstwa Rzymskiego, przyznawała dziedziczny tytuł królewski książętom Czech i zmniejszała obowiązkowe posiłki wojskowe dostarczane przez Czechy do symbolicznej liczby trzystu zbrojnych. Cesarz, jako senior, zobowiązał się do udzielania inwestytury tylko takim władcom, którzy cieszyć się będą zaufaniem czeskiej szlachty, co pozwoliło na wykształcenie się monarchii elekcyjnej po wymarciu Przemyślidów.

Podczas panowania Przemysła Ottokara I (1197–1230) miał miejsce napływ niemieckich osadników, rozwój miast, handlu i przemysłu. Dzięki zwiększonym dochodom jego wnuk Przemysł Ottokar II rozszerzył swoje panowanie na obszar od historycznego Śląska poprzez Austrię po Słowenię. Doprowadziło to do konfliktu z Habsburgami, a sam Ottokar II zginął w bitwie na Morawskim Polu. Jego syn Wacław II podbił część ziem polskich i zdobył koronę Polski, jednakże jego syn Wacław III został zamordowany w drodze do Polski na koronację, w wyniku czego główna linia dynastii wygasła.

Ziemie Korony Czeskiej

Panowanie Luksemburgów

Czechy Luksemburgów

Po śmierci Wacława II nastąpił okres destabilizacji państwa i konfliktów z Cesarstwem Rzymskim, zażegnany dopiero małżeństwem córki Wacława II, Elżbiety z Janem Luksemburskim, synem cesarza Henryka VII. Na mocy układu w Trenczynie (1335) Polska zrzekła się praw do Śląska na rzecz Czech, a król czeski dziedzicznego prawa do tronu polskiego.

Syn i następca Jana Luksemburskiego, Karol IV został wybrany na cesarza rzymskiego (1355) i walnie przyczynił się do rozkwitu Pragi, która licząc 40 tys. mieszkańców stała się jednym z największych miast ówczesnej Europy. Jako stolica Cesarstwa Rzymskiego, Praga pełniła rolę jego centrum kulturalnego i intelektualnego. Rozpoczęto budowę Katedry św. Wita i mostu Karola. W roku 1348 zostało zaprojektowane Nowe Miasto, po dziś dzień pozostające przykładem nowoczesnej urbanistyki. Karol IV założył również Uniwersytet w Pradze, pierwszy w Europie Środkowej. Za jego panowania do Czech przyłączono Górny Palatynat (1355–1401), Łużyce (1356–1635), Brandenburgię (1373–1415) oraz księstwa świdnickie i jaworskie (1392–1742).

W 1348 r. Karol IV ustanowił Koronę Czeską, w skład której wchodziły: Królestwo Czech, Margrabstwo Moraw, poszczególne księstwa śląskie (głównie na dzisiejszym Dolnym i tzw. Śląsku Środkowym), a od 1356 r. także Łużyce. Nowy system miał stanowić gwarancję przed nadużyciami władzy królewskiej. Czeska korona świętego Wacława miała należeć do całego państwa i mogła być wyłącznie użyczana monarsze. Na mocy złotej bulli Karola IV król czeski stał się jednym z czterech dziedzicznych elektorów świeckich, dokonujących wyboru cesarza rzymskiego. Obok języka niemieckiego i włoskiego Bulla zobowiązywała dziedzica elektora do znajomości języka czeskiego[31]. Dzięki staraniom Karola IV odnowiono słowiańską liturgię w Klasztorze Emaus w Pradze, na co uzyskano specjalną zgodę papieża. Ponownie obok łacinki zaczęto używać głagolicy i języka staro-cerkiewno-słowiańskiego. Klasztor stał się prężnym ośrodkiem teologicznym, w którym nauki pobierali przyszli przywódcy husyccy, m.in. Jan Hus. Kres liturgii słowiańskiej położyły ok. 1430 r. wojny religijne.

Protestanckie Czechy

Tradycje reformatorskie w Czechach
„Jan Milicz z Kromieryża – przebudowa domu publicznego na klasztor”, obraz Alfonsa Muchy z 1916 roku
„Kazanie Mistrza Jana Husa w kaplicy Betlejemskiej: Prawda zwycięży”, obraz Alfonsa Muchy z 1916 roku
Jan Hus na stosie w Konstancji. Skazanie Husa na śmierć wywołało wybuch powstania husyckiego w Czechach. Kodeks jeński, początek XVI wieku
„Spotkanie na Křížkách”. Wacław Koranda przejmuje przywództwo reformatorów po śmierci Jana Husa. Obraz Alfonsa Muchy z 1916 roku
„Po bitwie na Witkowie: Ciebie, Boże, chwalimy”, obraz Alfonsa Muchy z 1916 roku
„Piotr Chelczycki – złem za złe nie odpłacajcie”, obraz Alfonsa Muchy z 1918 roku
„Jerzy z Podiebradów: król obojga ludów”, obraz Alfonsa Muchy z 1923 roku
„Szkoła Braterska w Iwanczicach: kolebka Biblii Kralickiej”, obraz Alfonsa Muchy z 1914 roku
Defenestracja praska w 1618 roku. Miedzioryt z 1662 roku
Bitwa na Białej Górze. Obraz Pietera Snayersa z 1620 roku
„Jan Amos Komeński – nauczyciel narodu: płomyk nadziei”, obraz Alfonsa Muchy z 1918 roku

Wprowadzenie liturgii słowiańskiej oraz działalność Konrada Waldhausera, Jana Milicza i przede wszystkim Jana Husa utorowały drogę dla reformatorskiej działalności husytów, których główne postulaty wyrażono w artykułach praskich (prawo do swobodnego głoszenia Słowa Bożego, przywrócenie komunii pod dwiema postaciami dla świeckich, odebrania duchowieństwu władzy świeckiej i sekularyzacja dóbr kościelnych oraz karanie za grzechy śmiertelne tylko przez władzę świecką). Podczas Soboru w Konstancji w 1414 r. Jan Hus został skazany na śmierć za herezję. Do procesu walnie przyczynili się hierarchowie katoliccy oraz cesarz Zygmunt Luksemburski, syn Karola IV. Wieść o spaleniu Husa doprowadziła w Czechach do wybuchu rebelii husyckiej przeciw katolikom.

W 1420 r. Zygmunt Luksemburski został ukoronowany na króla czeskiego, jednak zmuszono go do ucieczki za granicę. Wobec zaistniałej sytuacji papież razem z cesarzem ogłosili w latach 1420–1431 pięć wypraw krzyżowych przeciw heretyckim Czechom. Wszystkie krucjaty zostały zwyciężone przez wojska husyckie. W walkach z wojskami katolickimi wybitnym dowódcą okazał się Jan Żiżka. Dopiero w 1436 r. na skutek zdrady kalikstynów trzon wojsk husyckich uległ rozbiciu. W tym samym roku zawarto kompaktaty praskie. W zamian za uznanie władzy papiestwa i praw Zygmunta do korony czeskiej kompaktaty zapewniały autonomię Kościoła husyckiego, możliwość odprawiania liturgii w języku czeskim i wybór arcybiskupa praskiego przez czeski sejm. Zygmunt zmarł w 1437 r., będąc ostatnim czeskim władcą z dynastii Luksemburgów.

W 1458 r. czeskie stany wybrały na króla Jerzego z Podiebradów. Po odrzuceniu kompaktatów praskich przez papieża Piusa II (1462) Jerzy otwarcie opowiedział się za husytyzmem, stając się tym samym pierwszym monarchą europejskim, który odrzucił wiarę katolicką. Po śmierci Jerzego z Podiebradów jego następcą na tronie czeskim został wybrany Władysław II Jagiellończyk, pierwszy Jagiellon na tronie czeskim.

Część husytów na czele z Piotrem Chelczyckim utworzyła w 1457 roku Jednotę Braci Czeskich, która kontynuowała reformatorskie tradycje. Bracia czescy odrzucali możliwość prowadzenia walki zbrojnej z katolikami, koncentrując się na działalności gospodarczej, oświatowej i naukowej. Czescy protestanci zakładali liczne szkoły, drukarnie i popularyzowali czeskojęzyczną literaturę w celu udostępnienia jej szerokim masom społecznym. W wyniku tych zmian doszło w latach 1520–1620 do rozwoju czeskiego humanizmu i największego rozkwitu literatury czeskiej, która rozprzestrzeniła się szeroko poza stany duchowny i szlachecki.

Panowanie Habsburgów

W 1515 roku Jagiellonowie zawarli układ wiedeński z Habsburgami, dotyczący dziedziczenia tronu czeskiego przez austriackich władców w przypadku wygaśnięcia czeskiej linii Jagiellonów. W 1516 roku na tronie zasiadł syn zmarłego Władysława II, Ludwik Jagiellończyk, który zginął bezpotomnie w 1526 roku. Od tego czasu na tronie czeskim zasiadali nieprzerwanie katoliccy Habsburgowie, choć formalnie nie posiadali prawa do dziedziczenia tronu, gdyż każdy kandydat na króla musiał być najpierw zatwierdzany przez zgromadzenie stanów czeskich. Panowanie Habsburgów przyniosło Czechom ograniczenie przywilejów stanowych oraz swobód religijnych. W 1618 roku protestanci wyrzucili przez okna zamku na Hradczanach dwóch namiestników nowego króla Ferdynanda II (defenestracja praska 1618), którego czeskie stany nigdy nie wybrały na swojego władcę. Wydarzenie to stało się bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny trzydziestoletniej (1618–1648).

Okres pobiałogórski
Okres pobiałogórski
Egzekucja 27 czeskich protestantów na Starym Rynku w Pradze w 1621 roku
Rudolf II był jednym z nielicznych władców habsburskich, którzy byli pozytywnie odbierani w tradycyjnej historiografii czeskiej
100 dukatów Ferdynanda III Habsburga z czeskim herbem (1629)
Nowy Ratusz w Brnie. Dawna siedziba sejmu Margrabstwa Moraw
Patent tolerancyjny Józefa II z 1781 roku, wprowadzający namiastkę wolności religijnej po 161 latach rekatolicyzacji
Patent o zniesieniu niewolnictwa Józefa II z 1781 roku wprowadził m.in. możliwość swobodnego przemieszczania się ludności wiejskiej

Konsekwencją klęski Czechów na Białej Górze w 1620 roku była przymusowa rekatolicyzacja kraju, emigracja ludności protestanckiej, likwidacja monarchii elekcyjnej i zaprowadzenie sterowanego z Wiednia absolutyzmu. Chociaż Czechy były dalej formalnie niepodległym krajem, to faktycznie stały się częścią monarchii habsburskiej, związku państw połączonych wspólną rodziną panującą, z dominującą pozycją Austrii. Czechy nadal należały do Świętego Cesarstwa Rzymskiego, a jako król Czech, władca monarchii habsburskiej posiadał status elektora przy wyborze cesarza. Wraz z rekatolicyzacją doszło także do niemal całkowitej germanizacji szlachty i mieszczaństwa. Większość protestanckiej szlachty czeskiej emigrowała za granicę, a jej majątki na ziemiach czeskich były konfiskowane. Wielu czeskich mieszczan przeszło na judaizm, będący wówczas jedyną legalną alternatywą wobec katolicyzmu. Dorobek kulturalny protestantów uległ w znacznej mierze zniszczeniu, palono protestanckie książki i dzieła sztuki. Na miejsce starej protestanckiej szlachty czeskiej była osadzana nowa szlachta katolicka, pochodząca często z Austrii lub innych krajów niemieckich i w większości niemieckojęzyczna.

W 1635 roku za panowania Ferdynanda II utracono na rzecz Saksonii Łużyce, które już nigdy nie powróciły w skład Ziemi Korony Czeskiej. Na skutek trzech wojen śląskich (1740–1763) Habsburgowie stracili niemal cały Śląsk na rzecz Prus. Tym samym w granicach Korony Czeskiej pozostała jedynie skrajna południowo-wschodnia część regionu śląskiego, tzw. Śląsk Austriacki (głównie dawne księstwa: cieszyńskie, opawskie, karniowskie i nyskie).

W drugiej połowie XVII wieku dochodzi do stabilizacji ekonomicznej, wzrostu gospodarczego i rozwoju budownictwa, szczególnie architektury barokowej. Za panowania cesarza Józefa II (1780–1790) przeprowadzono szereg reform, m.in. zlikwidowano zakon jezuitów, oddzielono władzę sądowniczą od władzy wykonawczej. Decyzje o zniesieniu szarwarku, niewolnictwa i przywiązania chłopów do ziemi (1781) umożliwiły napływ czeskojęzycznej ludności wiejskiej do miast i wpłynęły na czeskie odrodzenie narodowe. Cały czas aż do roku 1848 obowiązywała jednak pańszczyzna. W celu powstrzymania odpływu głównie inwestorów protestanckich wydano patent tolerancyjny (1781), wprowadzający namiastkę wolności religijnej. Jednocześnie doszło do centralizacji i biurokratyzacji państwa oraz germanizacji urzędów i szkolnictwa wyższego. W 1749 roku została decyzją Marii Teresy zniesiona Czeska Kancelaria Dworska, wspólny organ administracyjny wszystkich Ziemi Korony Czeskiej. W 1804 roku Ziemie Korony Czeskiej stały się integralną częścią Cesarstwa Austriackiego. W wyniku likwidacji Świętego Cesarstwa Rzymskiego w 1806 roku Czechy straciły swoją pozycję w Sejmie Rzeszy w Ratyzbonie i Sądzie Kameralnym Rzeszy w Wetzlaru. W utworzonym w 1815 roku Związku Niemieckim przedstawicielstwo czeskie nie było już obecne. W kwestiach zagranicznych Ziemie Korony Czeskiej straciły wszystkie formalne resztki praw do reprezentowania własnych interesów. Pomimo braku wpływu na wybór króla, w Pradze odbywały się koronacje mające symbolizować jedność Ziemi Korony Czeskiej. W 1836 roku odbyła się ostatnia koronacja królewska w Pradze Ferdynanda I Habsburga. Następni władcy habsburscy tytułowali się królami czeskimi bez aktu koronacyjnego.

Odrodzenie narodowe
Muzeum Narodowe w Pradze, jedna z głównych instytucji związanych z czeskim odrodzeniem narodowym
Przysięga Omladiny pod lipą słowiańską roku 1894: odrodzenie słowiańskie, obraz Alfonsa Muchy z 1926 roku

W wyniku rozpowszechnienia szkolnictwa i druku czescy intelektualiści doprowadzili w latach 1775–1848 do odrodzenia języka czeskiego i powstania czeskiego ruchu narodowego. Sytuacji tej sprzyjały ideały późnego oświecenia, romantyzmu i rewolucji francuskiej, które docierały na ziemie czeskie. Głównym zadaniem działaczy odrodzeniowych była emancypacja Czechów w monarchii habsburskiej. Najważniejszą rolę w podwyższeniu statusu i popularyzacji języka czeskiego odegrali m.in. Josef Dobrovský i Josef Jungmann, nadając czeszczyźnie cechy nowoczesnego języka literackiego. Głównymi źródłami inspiracji dla czeskich intelektualistów były: stara, protestancka literatura czeska, czeska kultura ludowa oraz literatura polska i rosyjska. Wraz z odrodzeniem narodowym nasiliły się nastroje panslawistyczne z silną orientacją prorosyjską (František Ladislav Čelakovský, Ján Kollár, Václav Hanka) oraz austroslawistyczne (Karel Havlíček Borovský, Pavol Jozef Šafárik, František Palacký). Za apogeum i moment kulminacyjny czeskiej historii zaczęto uważać husytyzm i okres przed bitwą na Białej Górze. Najważniejszymi instytucjami związanymi z Odrodzeniem Narodowym były Królewskie Czeskie Towarzystwo Naukowe (1784) i Muzeum Narodowe w Pradze (1818).

W 1719 roku zaczęła się ukazywać w Pradze pierwsza gazeta czeskojęzyczna, a w 1771 roku była wystawiona pierwsza od co najmniej stu lat sztuka teatralna w języku czeskim. W roku 1790 została w Pradze otwarta Česká expedice, pierwsze wydawnictwo zamierzone na publikowanie druków czeskojęzycznych. Niemałą rolę w czeskim odrodzeniu narodowym nieświadomie odegrali Habsburgowie. W 1746 roku w wiedeńskim Terezjanie rozpoczęto naukę języka czeskiego. W następnych latach język czeski zaczęto wykładać w Terezjańskiej Akademii Wojskowej, Szlacheckiej Akademii Wojskowej oraz na Uniwersytecie Wiedeńskim (1775). W 1792 roku otwarto katedrę czeskiego języka i literatury na Uniwersytecie Karola[32]. Działania te związane były z niewielką liczbą Niemców w państwie Habsburgów i chęcią zwiększenia liczby stale brakujących urzędników w rozrastającym się państwie. Urzędników czeskich wysyłano nie tylko do Czech i na Morawy, ale także na wszystkie tereny zamieszkane przez Słowian.

Lata 1848–1918

W 1848 roku została ostatecznie zniesiona pańszczyzna. Począwszy od lat 50. XIX wieku w polityce Habsburgów pojawiają się wyraźne neoabsolutystyczne tendencje, którym kres położył szereg klęsk wojennych. W 1859 roku Austria poniosła klęskę w wojnie z Francją, a w 1866 roku w wojnie z Prusami i została wykluczona ze Związku Niemieckiego. W celu wzmocnienia pozycji dynastii Franciszek Józef I był skłonny zaakceptować ustępstwa wobec Węgrów. W 1867 roku utworzono Austro-Węgry, mające charakter monarchii dualistycznej. Liczne starania czeskich elit o przyznanie Czechom podobnego statusu jak Węgrom nie przyniosły żadnych rezultatów. Czechy pozostawały nadal integralną częścią Austrii z wyraźnie uprzywilejowaną pozycją Niemców.

Dyplom październikowy z 1860 roku zakończył epokę absolutyzmu, co pozwoliło Czechom aktywnie uczestniczyć w życiu politycznym Austro-Węgier. W 1867 roku ustanowiono konstytucję grudniową, wprowadzającą na ziemiach czeskich rzeczywistą wolność religijną. W 1869 roku wprowadzono obowiązek uczęszczania do 8-letniej szkoły. W 1882 roku Uniwersytet Karola w Pradze został rozdzielony na część niemiecką i czeską. W 1883 roku rozpoczął swą działalność Teatr Narodowy w Pradze. W drugiej połowie XIX wieku nastąpił ogólny rozwój systemu edukacji, literatury, sztuki i wielu innych aspektów kultury. W wyniku szybkiej industrializacji Czech (lata 60.–90. XIX wieku) zmieniła się znacząco struktura społeczna kraju. Pojawiła się czeska burżuazja i liczna klasa robotników, zatrudnionych w fabrykach i manufakturach.

Czechosłowacja

Ogłoszenie niepodległości Czechosłowacji. Plac Wacława, 28 X 1918 r.

Międzywojnie

Tomáš Garrigue Masaryk – pierwszy prezydent Czechosłowacji

W wyniku I wojny światowej i rozpadu Austro-Węgier 28 X 1918 roku proklamowano powstanie Czechosłowacji – wspólnego państwa Czechów i Słowaków. Idea Czechosłowacji narodziła się w XIX wieku i miała polegać na wspólnych dążeniach niepodległościowych i emancypacyjnych Czechów i Słowaków w monarchii austro-węgierskiej. W pierwszych miesiącach istnienia Czechosłowacji, pomimo początkowych prób federalizacji na wzór Szwajcarii, przeważyła idea scentralizowanego, demokratycznego państwa narodowego na wzór Francji[33]. W nowo powstałym państwie Czesi stanowili najliczniejszą grupę etniczną i pełnili rolę dominującą. Przedwojenna Czechosłowacja była państwem wieloetnicznym, zamieszkiwanym przez: Czechów i Słowaków (64,4%), Niemców (23%), Węgrów (5,5%), Rusinów (3,4%), Żydów (1,3%) i Polaków (0,6%).

Czechosłowacja należała do krajów rozwiniętych i silnie uprzemysłowionych. Na początku lat 30. gospodarką kraju wstrząsnął wielki kryzys światowy. W tym samym czasie nasiliły się konflikty z mniejszościami narodowymi, przede wszystkim Niemcami sudeckimi i Rusinami na Rusi Podkarpackiej.

W 1921 roku powstała Komunistyczna Partia Czechosłowacji (w skrócie KSČ)[34], będąca w chwili swego powstania jedną z największych partii komunistycznych na świecie. W 1925 roku doszło do „bolszewizacji”, czyli dostosowania programu partii do postulatów Międzynarodówki Komunistycznej i polityki ZSRR[35].

30 IX 1938 roku na mocy układu monachijskiego Niemcy zaanektowały Kraj Sudetów. 2 X 1938 roku Polska zaanektowała Zaolzie. Na mocy I arbitrażu wiedeńskiego Węgry uzyskały południową część Słowacji i Rusi Podkarpackiej. Czeskie i słowackie elity rządzące obrały skrajnie prawicowy kurs. Państwo zmieniło nazwę na Czecho-Słowację, wskazującą na większą autonomię jego subiektów składowych. Stan ten przetrwał do 14 III 1939 roku, kiedy pod presją Niemiec nastąpiła likwidacja Czecho-Słowacji. 15 III 1939 roku na ziemie czeskie wkroczyły wojska niemieckie, które stacjonowały tu do końca II wojny światowej.

II wojna światowa

Powstanie praskie w 1945 roku zakończyło się zwycięstwem Czechów i wyzwoleniem Pragi m.in. dzięki pomocy Sowietów

16 III 1939 roku na ziemiach czeskich znajdujących się pod okupacją Trzeciej Rzeszy utworzono Protektorat Czech i Moraw pod przywództwem Emila Háchy. Tymczasem Słowacja ogłosiła niepodległość jako niemiecki sojusznik. Podczas niemieckiej okupacji w Protektoracie Czech i Moraw działał współpracujący z Niemcami czeski rząd, istniała czeska policja, czeskie szkolnictwo (oprócz wyższego) oraz skromne siły zbrojne, pełniące funkcję ochronną strategicznie ważnych obiektów i linii komunikacyjnych. Natomiast w Londynie podczas wojny powstał czechosłowacki rząd emigracyjny i w szeregach wojsk alianckich walczyły jednostki czeskie. Przez cały okres wojny na terenie Czechosłowacji działał antyfaszystowski ruch oporu, przede wszystkim komunistyczny.

W latach 1938–1945 na terenach byłej Czechosłowacji zginęło według różnych źródeł od 325 tys. do 365 tys. mieszkańców Protektoratu Czech i Moraw, Kraju Sudetów, Słowacji i Rusi Podkarpackiej[36][37][38], z tego ok. 277 tys. Żydów[39], 7500 Romów[40]. Liczba ta nie uwzględnia ok. 190–199 tys. Niemców sudeckich, którzy zginęli podczas wojny[41]. W samym Protektoracie podczas wojny zginęło co najmniej 122 tys. osób[42].

Po ataku Niemiec na ZSRR Komunistyczna Partia Czechosłowacji stała się największą organizacją czechosłowackiego ruchu oporu. Jeszcze na VII Kongresie Międzynarodówki Komunistycznej w 1935 roku czechosłowaccy komuniści przyjęli postulaty obrony przeciw faszyzmowi i następnie stanowili największą siłą opozycyjną wobec układu monachijskiego. W trakcie wojny zostało zabitych ok. 30 tys. czechosłowackich komunistów. Z pomocą Sowietów czechosłowaccy komuniści zyskali pod koniec wojny dominującą pozycję w kraju i doprowadzili do odnowienia niepodległej Czechosłowacji.

Powojenna Czechosłowacja

W 1945 roku Republika Czechosłowacka (tzw. „Trzecia Republika”) została odnowiona w granicach sprzed 1938 roku poza Rusią Podkarpacką, która została włączona do Ukraińskiej SRR i częścią Zaolzia. W przeciwieństwie do innych krajów regionu, w powojennej Czechosłowacji nie stacjonowały wojska radzieckie.

Przejęcie władzy umożliwiło komunistom niekwestionowane zwycięstwo w wyborach parlamentarnych z 1946 roku (tzw. „zwycięski luty”), kiedy na ziemiach czeskich KSČ zdobyła 40% głosów, a w całej Czechosłowacji 38%[43]. Komuniści objęli całkowitą władzę w lutym 1948 roku. Prezydent Czechosłowacji Edvard Beneš zaakceptował wszystkie postulaty komunistów, a Zgromadzenie Narodowe jednomyślnie wyraziło wotum zaufania dla komunistycznego rządu Klementa Gottwalda. Czechosłowacja była członkiem założycielem RWPG (1949–1991) oraz Układu Warszawskiego (1955–1991). W okresie stalinizmu (1948–1954) w ramach „walki klasowej” został wykonany wyrok śmierci na 241 osobach, setki kolejnych osób zginęło w więzieniach lub w obozach pracy, dziesiątki tysięcy było więzionych lub emigrowało za granicę. Po śmierci Stalina (1953) doszło do odwilży, niemniej nadal (aż do upadku systemu komunistycznego) prowadzona była walka z nielegalną opozycją i niektórymi organizacjami wyznaniowymi. W 1960 roku była na fali odwilży przyjęta nowa konstytucja. Nazwa państwa została zmieniona na Czechosłowacka Republika Socjalistyczna. W latach 60. komuniści pod kierownictwem Alexandra Dubčeka rozpoczęli proces liberalizacji i demokratyzacji, którego kulminacyjnym momentem stała się Praska Wiosna w 1968 roku[44]. Reformatorskie działania zostały zakończone interwencją wojsk Układu Warszawskiego. W 1969 roku postępowe kierownictwo partii zostało zastąpione centrystami z Gustávem Husákiem na czele. Nastąpił okres tzw. „normalizacji”, czyli wprowadzania standardów radzieckich. Radziecka okupacja kraju (1968–1991) była przedstawiana przez nowe kierownictwo partyjne jako pomoc braterska w powstrzymywaniu kontrrewolucji. Doszło do wielkiej czystki w partii komunistycznej i likwidacji wszystkich praw i swobód obywatelskich, uchwalonych podczas praskiej wiosny. W latach 1945–1968 gospodarka czechosłowacka rozwijała się średnio o 3,7% rocznie, a w latach 1969–1989 średnio o 1,7% rocznie[45]. W tym samym czasie gospodarki większości krajów zachodnich rosły znacznie szybciej, co doprowadziło do pogłębiania się różnic w jakości życia w Czechosłowacji i krajach zachodnich.

W roku 1989 podczas „aksamitnej rewolucji” doszło w Czechosłowacji do zmiany władzy i ustroju z socjalistycznego na kapitalistyczny. W 1990 roku na miejsce Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej powołano Czechosłowacką Republikę Federacyjną, przemianowaną następnie na Czeską i Słowacką Republikę Federacyjną. W skład federacji wchodziły Republika Czeska i Republika Słowacka, znajdujące się w granicach poprzedzających je Czeskiej Republiki Socjalistycznej i Słowackiej Republiki Socjalistycznej. W roku 1991 wycofane zostały z kraju ostatnie jednostki radzieckie. 26 VIII 1992 roku Václav Klaus i Vladimír Mečiar podjęli decyzję o podziale kraju. 1 I 1993 r. Czechosłowacja w sposób pokojowy podzielona została na dwa niezależne i suwerenne państwa: Czechy i Słowację. Brak referendum w sprawie likwidacji wspólnego państwa budzi liczne kontrowersje, a sposób w jaki do niego doszło nie jest uznawany za demokratyczny.

Republika Czeska

Kupon prywatyzacyjny z tzw. „pierwszej fali prywatyzacji” w Czeskiej i Słowackiej Republice Federacyjnej

W 1993 roku Parlament Republiki Czeskiej uchwalił „Ustawę o bezprawności reżimu komunistycznego i oporze przeciw niemu”, potępiającą komunistyczną przeszłość kraju. Mimo to partia komunistyczna nadal aktywnie uczestniczy w życiu politycznym Czech, ciesząc się w różnych wyborach poparciem od 10 do 21% wyborców. W latach 1992 i 1994 przebiegła prywatyzacja kuponowa majątku państwowego, która ze względu na brak przejrzystości, luki prawne, korupcję i skalę defraudacji zakończyła się porażką. O ile jeszcze w 1989 roku majątek państwowy stanowił 97%, to w roku 1998 80% wszystkich przedsiębiorstw było już prywatnych. Po 1989 roku nastąpił gwałtowny spadek PKB, a wzrost odnotowano po raz pierwszy w 1993 roku. Na przełomie lat 2000 i 2001 PKB per capita osiągnął poziom z 1989 roku. Doszło do rozwoju gospodarczego i polepszenia się jakości życia. W 1999 roku Czechy poparły bombardowania Serbii i w tym samym roku wstąpiły do NATO. W 2004 roku Czechy stały się członkiem Unii Europejskiej i w roku 2007 przystąpiły do strefy Schengen. Od 2001 roku armia czeska uczestniczy w wojnie USA z Afganistanem oraz brała udział w okupacji Iraku. Tym samym po raz pierwszy od zakończenia II wojny światowej wojsko czeskie oficjalnie uczestniczyło w działaniach wojennych. W 2008 roku rząd czeski uznał niepodległość Kosowa. W połowie 2007 roku Czechami wstrząsnął kryzys gospodarczy, a gospodarka czeska przeżywała do 2013 roku okres stagnacji. W latach 2014–2016 ponownie był notowany wzrost gospodarczy, który jest również prognozowany na lata następne.

Ustrój polityczny

Republika Czeska jest demokracją parlamentarną. Organem ustawodawczym jest dwuizbowy parlament. Niższa izba parlamentu – Izba Poselska (Poslanecká sněmovna) składa się z 200 parlamentarzystów, wybieranych na czteroletnią kadencję. W skład izby wyższej – Senatu (Senát) wchodzi 81 senatorów, wybieranych na okres 6 lat. Jedna trzecia senatorów jest wybierana co 2 lata. Na czele państwa stoi prezydent, Miloś Zeman, który od 2013 roku wybierany jest w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. Reprezentuje on państwo na arenie międzynarodowej. Prezydent podpisuje ustawy, powołuje i odwołuje premiera oraz członków rządu, ma prawo rozwiązać Izbę Deputowanych, powołuje sędziów oraz członków Rady Czeskiego Banku Narodowego (Česká národní banka).

Wybory do rad gmin w Czechach w 2006 roku

Organem wykonawczym jest Rząd (Vláda). Nowo powołany rząd musi przedstawić swój program przed Izbą Deputowanych oraz uzyskać wotum zaufania.

Partie polityczne mające reprezentację w parlamencie krajowym lub Parlamencie Europejskim: Czeska Partia Socjaldemokratyczna (Česká strana sociálně demokratická, ČSSD), Europejscy Demokraci (Evropští demokraté, ED), Komunistyczna Partia Czech i Moraw (Komunistická strana Čech a Moravy, KSČM), Unia Chrześcijańskich Demokratów – Czechosłowacka Partia Ludowa (Křesťanská a demokratická unie – Československá strana lidová, KDU-ČSL), Obywatelska Partia Demokratyczna (Občanská demokratická strana, ODS), Unia kandydatów niezależnych (Sdružení nezávislých kandidátů, SNK), Partia Zielonych (Strana zelených, SZ), Unia Wolności – Unia Demokratyczna (Unie svobody – Demokratická unie, US-DEU), TOP 09.

Podział administracyjny

W Czechach obowiązuje czterostopniowy podział administracyjny – na 14 krajów, 204 gminy III stopnia, 384 gminy II stopnia oraz 5661 gmin I stopnia. Praga, jako jedyne miasto wydzielone, ma status kraju. Obecny podział administracyjny obowiązuje od 2000 roku.

Sądy i niektóre urzędy są jednak nadal zorganizowane na podstawie podziału administracyjnego z 1960 na 7 okręgów terytorialnych + Praga (nazywanych do 2000 roku krajami) i podzielonych dalej na powiaty (okresy).

HerbKrajStolicaPopulacjaPowierzchnia (km²)Gęst. zal.
(/km²)
PKB[46]PKB/os.
CoA CZ regions.png
Prague coat of arms.pngPraga (miasto wydzielone)1 170 5714962360637 704547 096
CZE Kraj Środkowoczeski COA.svgśrodkowoczeskiPraga1 144 07111 015104288 888253 912
South Bohemian Region CoA CZ.svgpołudniowoczeskiCzeskie Budziejowice625 71210 05762150 970251 106
CZE Kraj Pilzneński COA.svgpilzneńskiPilzno549 618756173137 911216 639
Karlovy Vary Region CoA CZ.svgkarlowarskiKarlowe Wary304 58833159265 789216 639
Usti nad Labem Region CoA CZ.svgusteckiUście nad Łabą822 1335335154188 041229 146
Liberec Region CoA CZ.svglibereckiLiberec427 563316313594 451229 146
Hradec Kralove Region CoA CZ.svghradeckiHradec Králové547 2964758115133 767244 549
CZE Kraj Pardubicki COA.svgpardubickiPardubice505 2854519112116 639230 880
CZE Kraj Ołomuniecki COA.svgołomunieckiOłomuniec635 1265159123134 376211 467
CZE Kraj Morawsko-Śląski COA.svgmorawsko-śląskiOstrawa1 257 5545535227280 210222 638
CZE Kraj Południowomorawski COA.svgpołudniowomorawskiBrno1 123 2017067159285 855254 684
CZE Kraj Zliński COA.svgzlińskiZlin590 7063964149131 789222 885
CZE Kraj Wysoczyzna COA.svgWysoczynaIgława517 153692675121 318234 530
CzechyCzechyPraga10 220 57778 8681302 767 717271 161

Siły zbrojne

Czeskie Siły Zbrojne
Aero L-159 Alca – lekki samolot szturmowy produkcji czeskiej w barwach Czeskich Sił Powietrznych
Aero L-39 – samolot treningowy produkcji czeskiej w barwach Czeskich Sił Powietrznych
Samobieżne armatohaubice Dana produkcji czeskiej w barwach Czeskich Sił Zbrojnych
Věra-NG firmy ERA – pasywny system radarowy produkcji czeskiej
Wojskowa Tatra 815 podczas ładunku – samochód ciężarowy produkcji czeskiej
Ćwiczenia czeskich żołnierzy z karabinami CZ 805 BREN produkcji czeskiej

Czeskie Siły Zbrojne zostały utworzone w 1993 r. na bazie Armii Czechosłowackiej i dzielą się na trzy główne rodzaje: siły lądowe, siły powietrzne i siły wsparcia odpowiadające za logistykę i zaopatrzenie. Wywiad wojskowy oraz niektóre jednostki sił specjalnych podlegają bezpośrednio pod ministerstwo obrony. Głównodowodzącym siłami zbrojnymi jest prezydent (obecnie Miloš Zeman), któremu podlega minister obrony (obecnie Lubomír Metnar). Od 2005 r. czeska armia jest w pełni zawodowa. Liczba aktywnych żołnierzy oraz personelu wojskowego wynosi obecnie 31 163 osoby.

Według Globalnego Indeksu Militarystycznego (GMI) Czechy należą do najmniej zmilitaryzowanych państw świata, zajmując 98 miejsce spośród 138 uwzględnionych krajów[47][48]. Według rankingu Global Firepower (2017) czeskie siły zbrojne stanowią 31. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 2,2 mld dolarów (USD)[49].

Jako członek NATO armia czeska uczestniczy w misjach ISAF i KFOR. Oddziały czeskie stacjonują w Afganistanie i Kosowie. Na wyposażeniu armii czeskiej znajdują się m.in. 164 czołgi, 381 bojowych wozów piechoty, 76 bojowych wozów rozpoznawczych, co najmniej 100 transporterów opancerzonych, 48 dział samobieżnych, 85 moździerzy, 8 moździerzy samobieżnych, 106 samolotów (68 w użyciu), 67 śmigłowców i 6 dronów.

Gospodarka

W 2015 r. Czechy były 11. gospodarką Unii Europejskiej pod względem wielkości PKB w parytecie siły nabywczej i 49. gospodarką świata, a pod względem wielkości PKB nominalnego – 16. gospodarką UE i 51. gospodarką świata. W 2015 r. PKB per capita w parytecie siły nabywczej Czechach wyniósł 24 500 PPS (85,4% średniej UE), a PKB per capita nominalny – 15 553 euro (54,1% średniej UE).

Gospodarka Czech jest uważana za jedną z najstabilniejszych spośród wszystkich państw postsocjalistycznych. Od chwili podziału Czechosłowacji, w kraju wdrożono szereg reform gospodarczych i strukturalnych, wprowadzono program naprawy finansów państwa oraz przeprowadzono prywatyzację i restrukturyzację przedsiębiorstw państwowych.

W połowie 1999 roku doszło do recesji w gospodarce, która w następnych latach powoli ustępowała ożywieniu gospodarczemu, związanemu głównie ze wzrostem eksportu do Niemiec i innych krajów Unii Europejskiej. W tym okresie znacząco wzrosła również liczba inwestycji krajowych i zagranicznych. Wprowadzone reformy doprowadziły do rozwoju gospodarki, stabilizacji cen oraz spadku bezrobocia. Podobnie jak pozostałe państwa ubiegające się o członkostwo w Unii Europejskiej, Czechy musiały przystosować swoje prawo do jej zaleceń, co dodatkowo ustabilizowało rozwój gospodarczy.

Z PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca 25 525 USD (2011) Czechy osiągają poziom 2/3 PKB w czołowych krajach UE i mogą równać się z krajami takimi jak Portugalia, Grecja czy Słowenia.

Działania mające na celu dokończenie prywatyzacji sektora bankowego, telekomunikacyjnego i energetycznego mają przynieść dalsze zwiększenie inwestycji zagranicznych, co przy restrukturyzacji dużych przedsiębiorstw i usprawnieniu sektora bankowego może doprowadzić do dalszego wzrostu gospodarczego.

Według danych Eurostatu, w styczniu 2017 w Czechach stopa bezrobocia wynosiła 3,8% – tym samym najniższa stopa bezrobocia wśród wszystkich państw Unii Europejskiej[50][51].

Głównymi ośrodkami przemysłu są: Praga, Brno, Ostrawa, Pilzno i Mladá Boleslav.

Geographylogo.svg
Porty lotnicze w Czechach

Główne produkty

Przemysłowe

Zakłady Škoda Auto w Mladej Boleslavi

Produkcja w rolnictwie i hodowli

  • pszenica
  • żyto
  • buraki cukrowe
  • ziemniaki
  • chmiel
  • jęczmień
  • tytoń
  • kukurydza
  • rzepak
  • owoce (np. winogrono)
  • warzywa

Przemysł wydobywczy

  • węgiel brunatny i kamienny
  • rudy żelaza
  • gaz ziemny
  • ropa naftowa
  • rudy metali kolorowych
  • rudy uranu
  • rudy srebra
  • rudy rtęci
  • grafit

Turystyka

Ludzie idący w kolumnie po polnej drodze wijącej się trawiastymi pagórkami. W oddali widać kępę drzew.
(c) autor: ŠJů, Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

Turystyka jest bardzo ważną dziedziną gospodarki czeskiej, przynoszącą pokaźne dochody. W 2001 roku całkowity zysk z turystyki wyniósł 118,13 miliarda koron czeskich, co stanowiło 5,5% PNB i 9,3% ogólnych dochodów z eksportu. Branża turystyczna daje zatrudnienie dla ponad 110 000 osób – czyli ponad 1% wszystkich mieszkańców Czech.

Według oficjalnych danych w 2005 roku Czechy odwiedziło ponad 6,3 mln turystów, w 2006 – ponad 6,5 mln, natomiast w 2008 – ok. 6,65 mln[52]. W 2015 roku kraj ten odwiedziło 11,148 mln turystów (5% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 6,048 mld dolarów[53]. Najwięcej przyjezdnych pochodzi z Hiszpanii, Niemiec, Austrii, Polski, Słowacji, Węgier, Włoch, Francji i krajów azjatyckich. Magnesem przyciągającym miliony zagranicznych turystów jest przede wszystkim Praga, miasto pełne zabytków najwyższej klasy światowej. Praga, jako ośrodek turystyki międzynarodowej, zdystansowała już pobliskie metropolie – Budapeszt i Wiedeń. Wśród pozostałych miast najczęściej odwiedzane przez turystów są: Brno, Ołomuniec, Pilzno, Liberec, Czeskie Budziejowice, Český Krumlov i Ostrawa. Do dziś międzynarodową renomą cieszą się czeskie uzdrowiska – Karlowe Wary (Karlsbad) i Mariańskie Łaźnie (Marienbad). Wielu turystów odpoczywa w czeskich górach: Karkonoszach na granicy z Polską oraz w graniczących z Niemcami Rudawach (m.in. Czeska Szwajcaria) i w Szumawie.

Czechy na tle państw Europy Środkowej w 2017 (mld USD)
PaństwoPKB (PPP)Wzrost PKB (%)EksportImportDług zewnętrznyDług publiczny (%)Rezerwy walutowe
Niemcy4199,02,51434,01135,0532663,9200,1
Polska526,2[54]4,7224,6195,724150,697,8
Szwajcaria523,11,7313,5264,5166441,8811,2
Rumunia483,46,964,578,196,036,844,4
Austria441,03,0156,7158,1630,878,621,6
Czechy375,94,3144,8134,7205,234,7148
Węgry289,6498,796,3185,0138,128
Słowacja179,73,480,880,175,450,93,6
Słowenia71,25,032,130,446,373,60,9
Źródło[55]:

Demografia

Ludność Czech (CSU, Praga)
RokLudnośćZmiana %RokLudnośćZmiana %
18577 016 531193010 674 3866,6%
18697 617 2308,6%19508 896 133–16,7%
18808 222 0137,9%19619 571 5317,6%
18908 665 4215,4%19709 807 6972,5%
19009 372 2148,2%198010 291 9274,9%
191010 078 6370,1%
192110 009 587–0,7%200110 230 060–0,7%
Czech Republic demo.png
Zmian ludności Czech
od 1993 do 2010 roku (w tysiącach).

Struktura etniczna

Skład etniczny ludności Czech to: Czesi (63,7%) i Morawianie (4,9%), Słowacy (1,4%), Polacy, Niemcy, Ukraińcy, Ślązacy, Węgrzy, Romowie. Podczas ostatniego spisu w 2011 roku aż 26% obywateli nie umiało albo nie chciało podać swojej narodowości[56].

Przyrost naturalny wynosi -0,15% (szacunkowo w 2013). Średnia długość życia ulega wydłużeniu i wynosi 77,6 lat.

Religia

Czechy należą do najbardziej laickich państw na świecie. Zgodnie ze Spisem Powszechnym z 2011 roku za wierzących uznało siebie 20,6% mieszkańców Czech, przy czym 13,9% przynależy do wspólnot religijnych. Mianem „niewierzących” określiło siebie 34,2% respondentów. 45,2% mieszkańców nie umiało bądź nie chciało określić swojego stosunku względem religii[57].

Najliczniejszą grupą wyznaniową jest Kościół rzymskokatolicki, do którego należy 10,37% mieszkańców. Stosunkowo liczne są jeszcze: Ewangelicki Kościół Czeskobraterski (0,49%), Czechosłowacki Kościół Husycki (0,37%) oraz Cerkiew prawosławna (0,26%). Odsetek wyznawców pozostałych religii nie przekracza 0,2%[57].

Chociaż większość grup wyznaniowych w Republice Czeskiej odnotowuje tendencję spadkową, są związki wyznaniowe które doświadczają wzrostu, są to m.in.: Kościół Braterski, Cerkiew prawosławna, Czeski Kościół Apostolski, Wspólnota Chrześcijańska związana z ruchem charyzmatycznym, czy też Kościół greckokatolicki.

Miasta Czech

MiastoLiczba mieszkańców (2020)[58]Kraj
Prague old town tower view.jpg
Praga
Brno
Ostrava, pohled z Nové radnice 2.jpg
Ostrawa
Pilzno
Liberec Rathaus Aussicht.JPG
Liberec
Olomouc letecky 3.jpg
Ołomuniec
1Prague CoA CZ.svg Praga1 324 277miasto wydzielone Praga
2Brno (znak).svg Brno381 346południowomorawski
3Ostrava CoA CZ.svg Ostrawa287 968morawsko-śląski
4Plzen small CoA.png Pilzno174 842pilzneński
5Znak Liberec.svg Liberec104 802liberecki
6Olomouc CZ CoA.png Ołomuniec100 663ołomuniecki
7Coat of arms of České Budějovice.svg Czeskie Budziejowice94 463południowoczeski
8Hradec Kralove CoA CZ.svg Hradec Králové92 939hradecki
9Usti znak.gif Uście nad Łabą92 716ustecki
10Pardubice CoA CZ.svg Pardubice91 727pardubicki
11Zlin - znak.svg Zlin74 935zliński
12Havirov CoA.png Hawierzów71 200morawsko-śląski
13Kladno znak mesta.jpg Kladno69 337środkowoczeski
14Most CoA.gif Most66 034ustecki
15Opava COA.png Opawa56 450morawsko-śląski
16Frýdek Místek CoA CZ.svg Frydek-Mistek55 557morawsko-śląski
17Karwina herb.svg Karwina52 128morawsko-śląski
18Jihlava CoA CZ.svg Igława51 216wysoczyna
19Erb Teplic.png Cieplice49 731ustecki
20ChomutovCoA.PNG Chomutov48 635ustecki

Kultura

Iluminacja z Kroniki Dalimila, najstarszej czeskojęzycznej kroniki z ok. 1320 r.

Literatura

Literatura czeska obejmuje całokształt działalności pisarskiej osób, które tradycyjnie związane są z kulturą Czech. Literatura ta jest pisana nie tylko w języku czeskim, ale też w innych językach, m.in. staro-cerkiewno-słowiańskim (np. Proglas), łacinie (np. Kronika Kosmasa) i niemieckim (np. Proces Franza Kafki).

Początki czeskiej literatury wiążą się z misją Cyryla i Metodego, którzy wprowadzili alfabet głagolicki i liturgię staro-cerkiewno-słowiańską. Piśmiennictwo starosłowiańskie było rozwijane w Czechach od IX w. do 1097 r., w XIV i XV w. i ponownie od XIX w. Od X w. zaczyna przenikać do Czech łacina. Dochodzi do rozkwitu literatury religijnej i kronikarstwa (Kronika Kosmasa). W XII w. powstają najstarsze znane teksty religijne w języku czeskim. Około 1360 r. dokonano pierwszego czeskiego tłumaczenia Biblii. W XIV w. nastąpił rozwój czeskojęzycznej literatury świeckiej (Kronika Dalimila, Tkadleček). W XV w. wielki wpływ na literaturę wywarł husytyzm, przyczyniając się do rozwoju traktatów teologicznych i pieśni. Pod koniec XV w. docierają do Czech ideały humanizmu. Dochodzi do rozpowszechnienia druku, dzięki czemu literatura rozprzestrzenia się szeroko poza kręgi duchowne i szlacheckie. Okres działalności protestanckich drukarzy Jiřígo Melantricha i Daniela Adama nazywany jest złotym wiekiem czeskojęzycznej literatury. W okresie tym wydano m.in. Biblię kralicką (1579–1594), pierwszy czeski przekład Pisma Świętego z języków oryginalnych. Po bitwie białogórskiej (1620) nastąpił rozkwit łacińskiej i niemieckiej literatury katolickiej oraz regres literatury czeskojęzycznej. Niemniej czeska literatura protestancka była nadal rozwijana na emigracji, czego dowodem jest twórczość m.in. Jana Ámosa Komenskiego, Václava Kleycha i Pavla Skály.

Postać Josefa Szwejka, bohatera antywojennej powieści Jaroslava Haška zyskała międzynarodową sławę. Ławeczka Szwejka w Sanoku

Znaczącą rolę w literaturze czeskiej zajmuje czeskie odrodzenie narodowe, którego zasługą podniesiono status języka czeskiego na równi z niemieckim. Do czołowych przedstawicieli odrodzenia należą Josef Dobrovský, Josef Jungmann i František Palacký. W drugiej połowie XIX w. doszło do szybkiego rozwoju literatury. Czołową pozycję w tym okresie zajmują: romantyzm (Karel Hynek Mácha, Karel Jaromír Erben), realizm (Božena Němcová, Karel Havlíček Borovský, Alois Jirásek) i naturalizm (Karel Matěj Čapek-Chod, Josef Karel Šlejhar). Poetyckie grupy majowców, lumirowców i ruchowców przyczyniły się do rozwoju czeskiej poezji. W 1895 r. został opublikowany Manifest Czeskiej Moderny, który utorował drogę dla Anarchistycznych Burzycieli (Stanislav Kostka Neumann, Jaroslav Hašek, Petr Bezruč). W środowisku poetów proletariackich powstało awangardowe stowarzyszenie Devětsil (Vítězslav Nezval, Jaroslav Seifert, Vladislav Vančura). Do głównych kierunków awangardowych należał poetyzm i surrealizm. Szczególne miejsce w literaturze międzywojnia zajmuje twórczość Karla Čapka. Po 1945 r. socrealizm (Julius Fučík, Marie Majerová, Vítězslav Nezval) stał się ostatnim nurtem jednoznacznie dominującym w literaturze czeskiej. W 1948 r. zadebiutował również Bohumil Hrabal, znajdujący się długo na marginesie literatury oficjalnej. Pozycję najwybitniejszego poety uzyskał Vladimír Holan. W 1968 r. i ponownie w 1989 r. doszło do zniesienia cenzury, w wyniku czego do tej pory zakazana literatura dysydencka (Václav Černý, Egon Bondy, Václav Havel) i emigracyjna (Milan Kundera, Jiří Kolář) ujrzała światło dzienne.

Teatr

Teatr Reduta w Brnie – najstarszy budynek teatralny w Europie Środkowej[59]

Tradycje czeskiego teatru sięgają średniowiecza. Najstarszym zachowanym utworem dramatycznym w języku czeskim jest Mastičkář z XIV w.[60] Rozkwit czeskiego teatru nastąpił w XVI w. wraz z modą na wystawianie sztuk na dworach szlacheckich. Do najznaczniejszych autorów tego okresu należą Jan Campanus Vodňanský i Pavel Kyrmezer. Po klęsce białogórskiej (1620) sztuki wystawiano wyłącznie w języku łacińskim, a od ok. 1700 r. także w niemieckim. Niemniej przez cały czas rozwijał się czeski teatr ludowy (tzw. opery hanackie) oraz teatr lalek (Prokop Konopásek, Matěj Kopecký). W 1736 r. rozpoczął swą działalność Teatr Reduta w Brnie, będący najstarszym istniejącym budynkiem teatralnym w Europie Środkowej. W 1739 r. otwarto pierwszy stały praski teatr v Kotcích, gdzie w 1771 r. wystawiono pierwszą sztukę w języku czeskim od co najmniej stu lat. W 1783 r. otwarto Teatr Stanowy, a od 1824 r. regularnie wystawiano już czeskie sztuki teatralne. Na przełomie XVIII i XIX w. nastąpił gwałtowny rozwój teatru, który odegrał znaczącą rolę w czeskim odrodzeniu narodowym (Václav Thám, Josef Kajetán Tyl, Václav Kliment Klicpera). W 1883 r. otworzono Teatr Narodowy w Pradze. W latach 90. XIX w. zaczął w teatrze dominować realizm (Ladislav Stroupežnický, Gabriela Preissová, Emanuel Bozděch) i naturalizm (Vilém Mrštík, Alois Mrštík). W pierwszej połowie XX wieku rozwinął się teatr awangardowy. W 1926 r. rozpoczęło swą działalność Osvobozené divadlo Jiřígo Voskovca i Jana Wericha[61][62]. Wśród awangardowych nurtów w teatrze dominowały: dadaizm, futuryzm i poetyzm. W drugiej połowie XX w. popularnością cieszyły się teatry małych form, m.in. Semafor, Na zábradlí, Činoherní klub, Husa na provázku oraz Teatr Járy Cimrmana.

Kino

Praska Lucerna – najstarsze, działające nieprzerwanie od 1909 r. kino w Czechach[63]

Najstarsze czeskie nieme filmy powstały w latach 90. XIX wieku. W 1907 roku Viktor Ponrepo otworzył w Pradze pierwsze czeskie stałe kino. Z 1930 r. pochodzi pierwszy film dźwiękowy, pt. Szubieniczna Tonka. Pod koniec lat 30. szczególną popularnością cieszyły się filmy Szkoła podstawą życia (1938) i Droga do głębi duszy studenckiej (1939). Kinematografia czeska rozwijała się również w okresie II wojny światowej. Wielką sławę zyskały komedie z udziałem Vlasty Buriana, m.in. Przy kasie stał... (1939), Przedostatnia stacja (1941) i Niebo i dudy (1941).

Po 1945 r. tematyka wojenna nie odgrywała głównej roli w filmie czechosłowackim, ustępując pola: komedii, kryminałowi i baśni. W 1947 r. został nakręcony Jan Rohacz z Duby – pierwszy czechosłowacki barwny film fabularny. Do najbardziej popularnych filmów z lat 50 należą: Dumna królewna (1952), Był sobie król (1954), Igraszki z diabłem (1956), Dobry wojak Szwejk (1957), Melduję posłusznie (1957), Diabelski wynalazek (1958) i Wyższa zasada (1960). W latach 60. uformowała się Czechosłowacka Nowa Fala. Filmy nowej fali są w opozycji zarówno wobec zachodniego kina ukazującego wyidealizowany świat burżuazji, jak i konserwatywnego nurtu kina radzieckiego. Poruszanymi tematami są miłosne szaleństwa, skrzywiona moralność, jasna i ciemna strona ludzkiej natury. Typowymi środkami wyrazu stały się niearanżowane sceny grane przez amatorów, improwizowane dialogi oraz czarny, absurdalny humor. Głównymi reżyserami nowej fali byli m.in. Miloš Forman, Jiří Menzel, Ivan Passer, Vojtěch Jasný, Juraj Herz i František Vláčil, którzy nierzadko współpracowali ze starymi mistrzami, takimi jak: Oldřich Lipský, Ján Kadár i Otakar Vávra. Powstało wówczas wiele filmów, które do dziś uchodzą za jedne z najlepszych w historii czeskiej kinematografii, m.in. Lemoniadowy Joe (1964), Sklep przy głównej ulicy (1965), Pociągi pod specjalnym nadzorem (1967), Małgorzata, córka Łazarza (1967), Palacz zwłok (1968), Wszyscy dobrzy rodacy (1968), Światowcy (1969) oraz Młot na czarownice (1969).

W okresie normalizacji doszło do odnowienia cenzury i ograniczenia produkcji filmowej. Niektórzy czescy reżyserzy emigrowali wówczas z kraju i odnieśli sukcesy za granicą, m.in. Miloš Forman, Jiří Menzel i Ivan Passer. Niemniej w latach 70. i 80. poziom produkcji był nadal stosunkowo wysoki. W okresie tym powstały m.in. Na skraju lasu (1976), Adela jeszcze nie jadła kolacji (1977), Jara Cimrman śpi (1983), Z diabłami nie ma żartów (1984), Wsi moja sielska, anielska (1985) i Niepewny sezon (1987). Do najbardziej popularnych seriali należały m.in. Grzeszni ludzie Pragi (1968) i Karkonoskie baśnie (1974). Dużą popularnością cieszyły się bajki animowane dla dzieci, np. Krecik (1956), Rozbójnik Rumcajs (1967), Bajki z mchu i paproci (1968) i Sąsiedzi (1976).

Po 1989 r. pomimo zniesienia cenzury i prywatyzacji przemysłu filmowego poziom produkcji filmowej zaczął spadać. Do najbardziej popularnych filmów nakręconych w latach 90. należą: Szkoła podstawowa (1991), Pod jednym dachem (1999) i Musimy sobie pomagać (2000). Ważnymi koprodukcjami z udziałem Czech są m.in. Underground (1995), Kola (1996), Zabić Sekala (1998), Żelary (2003) i Bracia Karamazow (2007). Do popularnych seriali należą m.in. Przygody kryminalistyki (1989), Czeska soda (1993) i Żandarmskie humoreski (2000).

Muzyka

Do najbardziej popularnych czeskich kompozytorów należy Antonín Dvořák. Znaczną sławę zyskali także: Leoš Janáček, Bedřich Smetana, Bohuslav Martinů, Adam Michna z Otradovic, Heinrich Biber, Jan Dismas Zelenka, Johann Stamitz i Jan Ladislav Dusík. Do gwiazd estrady należą m.in. Karel Gott i Helena Vondráčková.

Sztuki piękne

Architektura w Czechach
(c) melechovsky, CC BY 3.0
Rotunda św. Piotra i Pawła na Budeču, ok. 895 roku
Gotycki zamek Karlštejn ufundowany w roku 1348 przez Karola IV
Gotycka sala władysławowska zamku praskiego, miejsce koronacji króli czeskich
Średniowieczna zabudowa miejska i renesansowy zamek w Czeskim Krumlowie
Renesansowy Belweder w Pradze
Renesansowe domy mieszczańskie w Telczu
Barokowy Pałac Arcybiskupi w Kromieryżu
Późnobarokowy pałac w Buchlovicach
Pałac Kačina w stylu empire
Neogotycki zamek w Hlubokiej nad Wełtawą
Neorenesansowy pałac w Průhonicach
(c) Валерий Дед, CC BY 3.0
Secesyjny Pałac Przemysłowy w Pradze
Krematorium w Pardubicach w stylu rondokubizmu
Pustevny – zabudowa w czeskim narodowym stylu ludowym
Kubistyczny pawilon w Lázniach Bohdaneč
Funkcjonalistyczna willa Tugendhatów w Brnie
Socrealistyczny Hotel International w Pradze
Czechosłowacki pawilon z wystawy w Brukseli w 1958 roku
Dekonstruktywistyczny Tańczący dom w Pradze
Rzeźba w Czechach
Romański tympanon klasztoru Porta coeli pod Brnem
Gotycki autoportret Petra Parléřa (tryforium katedry Świętego Wita w Pradze)
Wacław I Święty, gotycki posąg dłuta Petera Parlera w archikatedrze Świętych Wita, Wacława i Wojciecha w Pradze
Gotyckie posągi na staromiejskiej wieży mostowej w Pradze
Manierystyczna fontanna na zamku w Bučovicach
Barokowy Archanioł Rafael
Barokowe rzeźby na Moście Karola w Pradze
Posąg św. Iwana, pierwszego pustelnika na ziemiach czeskich z IX wieku. Most Karola w Pradze
Pomnik Jana Žižki na Witkowej Górze w Pradze
Pomnik króla Jerzego w Podziebradach
Pomnik Františka Palackiego w Pradze
Secesyjny pomnik Jana Husa w Pradze
Modernistyczna rzeźba Radogosta na górze Radhošť
Neoklasycystyczny Pomnik Świętego Wacława w Pradze
Pomnik czeskiego lwa przed Memoriałem Piśmiennictwa Narodowego w Pradze
Neogotycka fontanna Krannera w Pradze
Pomnik Aloisa Jiráska w Pradze
Desperacja (czeski ekspresjonizm)
Alegoria górnictwa w Domu Związków Zawodowych Pradze
Malarstwo w Czechach
Św. Wacław. Romańska iluminacja z Kodeksu wyszehradzkiego (ok. 1070 roku)
Przemysł Oracz. Fragment romańskiego pocztu władców czeskich z rotundy św. Katarzyny w Znojmie (ok. 1134)
Narodziny Jezusa Chrystusa, mistrz Wyszebrodzki (ok. 1350)
Mistrz Teodoryk z Pragi (ok. 1370)
Fragment Ołtarza z Trzeboni (ok. 1380)
Fragment Arki Mikulášа Puchnera (1482)
Święty Antoni, Lucas Cranach Starszy (1520)
Ołtarz Żeliński (1526)
Rudolf II jako Wertumnus, Giuseppe Arcimboldo (1590)
Alegoria Mądrości, Bartholomeus Spranger (1595)
Narodziny św. Wacława, Karel Škréta (1640)
Portret artysty z żoną i synem, Jan Kupecký (1718)
Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, Petr Brandl (1732)
Kalendarium z pracami 12 miesięcy (Praski zegar astronomiczny), Josef Mánes (1866)
Prokop Wielki pod Naumburgiem, Jaroslav Čermák
Jan Hus na Soborze w Konstancji, Václav Brožík (1883)
Oldrzych i Bożena, František Ženíšek (1884)
Targ Jajeczny w Pradze, Luděk Marold (1888)
Zaduszki, Jakub Schikaneder (1888)
Święto Wiosny, Karel Vítězslav Mašek (1889)
Pielgrzymka u św. Antoniego, Joža Uprka (1894)
Pogrom Sasików pod Hrubą Skałą, Mikoláš Aleš (1895)
Brzozowy gaj, Antonín Slavíček (1897)
Wiosna, Jan Preisler (1900)
Wiosna, Alfons Mucha (1896)
Słowianie w Praojczyźnie. Między turańskim knutem i mieczem Gotów. Z cyklu Epopeja słowiańska (1912)

Najstarsze zachowane budowle pochodzą z okresu przedromańskiego, np. Rotunda śś. Piotra i Pawła w Budeču (ok. 895). Z X wieku pochodzą najstarsze romańskie zabytki, m.in. Bazylika św. Jerzego w Pradze (921), rotunda św. Katarzyny w Znojmie (połowa XI wieku). W XIII wieku do Czech zaczyna przenikać styl gotycki. Do architektury przejściowej romańsko-gotyckiej należy bazylika św. Prokopa w Třebíču. Powstają pierwsze klasztory, miejskie zabudowania gotyckie oraz najstarsze zamki (klasztor w Vyšším Brodzie). Rozkwit architektury gotyckiej następuje w okresie panowania Karola IV i Jagiellonów. Do czołowych czeskich architektów tego okresu należą Petr Parléř i Benedykt Rejt (Karlštejn, Most Karola w Pradze, kościół Najświętszej Marii Panny przed Tynem, archikatedra Świętych Wita, Wacława i Wojciecha w Pradze, sala władysławowska). Do późnego stylu gotyckiego należą: studnia, Kaplica Czaszek i kościół św. Barbary w Kutnej Horze. Pod koniec XV wieku pojawiają się pierwsze budowle renesansowe, przede wszystkim zamki, pałace i domy miejskie (Belweder w Pradze, zamek w Czeskim Krumlowie, pałac w Litomyšlu, domy mieszczańskie w Telczu i Slawonicach). Przedstawicielem czeskiej architektury postgotyckiej był Jan Blažej Santini-Aichel (kościół na Zelenej Horze). Do rozwoju architektury barokowej doszło w okresie panowania Habsburgów. Do głównych architektów barokowych działających na ziemiach czeskich należeli: Giovanni Pietro Tencalla (Pałac Arcybiskupi w Kromieryżu), Carlo Lurago (Clementinum), Francesco Caratti (Pałac Czerniński w Pradze), Jan Baptista Mathey (Pałac Arcybiskupi w Pradze, Pałac Toskański w Pradze, Pałac Trojski), František Maxmilián Kaňka (zamek Karlova Koruna), Kryštof Dientzenhofer (bazylika św. Małgorzaty w Břevnovie) i Kilián Ignác Dientzenhofer (kościoły św. Mikołaja na Małej Stranie i w Starym Mieście). Przykładami późnego baroka i rokoka są pałac Bellarie w Czeskim Krumlowie i pałac w Buchlovicach. Unikatowym zabytkiem baroku wiejskiego jest zabudowa wsi Holaszowice. W XVIII wieku do Czech zaczyna przenikać klasycyzm (Teatr Stanowy). Do przykładów empire należy pałac Kačina (1802–1822). W XIX wieku ufundowano szereg okazałych budynków neogotyckich i neorenesansowych, np. kościół Wniebowzięcia Marii Panny i Jana Chrzciciela w Sedlcu, Teatr Narodowy w Pradze, pałace w Hlubokiej, Průhonicach i Lednicach. Na końcu XIX i w I połowie XX wieku pojawiło się wiele nowych, zróżnicowanych kierunków: secesja, kubizm, rondokubizm, ekspresjonizm, styl narodowy, funkcjonalizm itd. Do głównych architektów secesyjnych należą: Antonín Balšánek, Osvald Polívka, Josef Fanta i Jan Letzel. Symbolami secesji stały się Miejski Dom Reprezentacyjny w Pradze i Praha hlavní nádraží. Do głównych przedstawicieli specyficznej, czeskiej architektury kubistycznej należy Josef Gočár (Pawilon w Lázniach Bohdaneč, Dom Pod Czarną Matką Bożą). Architekci Pavel Janák i Dušan Jurkovič podjęli próby stworzenia czeskiego i słowackiego stylu narodowego (Krematorium Pardubickie, Pałac Adria w Pradze). W latach 20. XX wieku w architekturze nastąpił ogólny zwrot w kierunku funkcjonalizmu (Veletržní palác w Pradze, wieżowiec Baťi w Zlinie, willa Tugendhatów w Brnie). Do głównych przedstawicieli funkcjonalizmu należą Jan Kotěra i Josef Gočár. Od lat 50. XX wieku dominował socrealizm (Hotel Jałta w Pradze, osiedle Poruba w Ostrawie). Neoklasycystyczny wariant socrealizmu reprezentuje Hotel International w Pradze. Po wystawie w Brukseli w 1958 roku pojawia się tzw. „brukselska odmiana” scorealizmu, charakteryzująca się obłymi formami i szklanymi fasadami (Pawilon Expa w Pradze).

Pierwsze dowody działalności rzeźbiarskiej na ziemiach czeskich pochodzą z paleolitu. Szczególną sławę zyskała sobie figurka Wenus z Dolních Věstonic. Rzeźba w okresie romańskim stanowiła głównie uzupełnienie architektury (tympanon klasztoru Porta coeli). Największe zbiory rzeźby romańskiej i gotyckiej posiada Lapidarium Muzeum Narodowego w Pradze. Gwałtowny rozwój rzeźby nastąpił w okresie gotyku (tryforium katedry Świętego Wita w Pradze, rzeźby staromiejskiej wieży mostowej w Pradze, nagrobki królewskie, madonny, piety itd.). W okresie baroku powstały rzeźby zdobiące gotycki Most Karola w Pradze i rzeźby apostołów z kościoła św. Salwatora w Pradze dłuta Jana Jiříego Bendla. Do okazałych projektów z pogranicza architektury i rzeźby należy barokowa Kolumna Trójcy Przenajświętszej w Ołomuńcu. Najważniejszym rzeźbiarzem tworzącym w stylu barokowo-klasycystycznym był Ignaz Franz Platzer. Do przedstawicieli klasycyzmu należą: Josef Malínský, František Xaver Lederer, Josef Max i Emanuel Max.

Najstarsze zachowane malowidła na ziemiach czeskich pochodzą z paleolitu. Pierwsze malowidła romańskie datowane są na XI (poczet władców czeskich w rotundzie św. Katarzyny w Znojmie wykonany w technice al secco), a gotyckie na XIV wiek (ołtarze z Wyższego Brodu i Trzeboni). Do rozwoju malarstwa renesansowego doszło w trakcie panowania Rudolfa II, który sprowadził na swój dwór w Pradze wielu zagranicznych artystów. Czołowymi przedstawicielami malarstwa barokowego są: Karel Škréta, Jan Kryštof Liška, Jan Kupecký, Petr Brandl, Wenzel Lorenz Reiner, Norbert Grund i Franz Xaver Karl Palko. W Czechach działali także austriaccy malarze freskowi, np. Johann Lucas Kracker i Franz Anton Maulbertsch. Wpływ romantyzmu jest szczególnie widoczny w płótnach Josefa Mánesa. Ogromne znaczenie dla czeskiego malarstwa ma działalność Alfonsa Muchy, znanego głównie ze swoich plakatów secesyjnych oraz 20 wielkoformatowych płócien tworzących cykl Epopeja słowiańska i przedstawiających dzieje narodów słowiańskich. Tematykę historyczną podejmowali także Mikoláš Aleš i Karel Svoboda. Do najważniejszych przedstawicieli modernizmu w malarstwie należą: Jan Preisler, Antonín Slavíček, František Kupka i Max Švabinský. W twórczości awangardowych artystów dominował kubizm i surrealizm (Jan Zrzavý, Jindřich Štyrský, Toyen i Karel Teige). Do czołowych czeskich fotografów należą m.in. František Drtikol i Miroslav Hák.

Kuchnia czeska

Święta państwowe

Święta państwowe
DataPolska nazwaOryginalna nazwa
1 styczniaDzień odnowienia niepodległego państwa czeskiegoDen obnovy samostatného českého státu
(święto ruchome)Wielki PiątekVelký pátek
(święto ruchome)Poniedziałek WielkanocnyVelikonoční pondělí
1 majaŚwięto PracySvátek práce
8 majaDzień ZwycięstwaDen vítězství
5 lipcaDzień słowiańskich apostołów Cyryla i MetodegoDen slovanských věrozvěstů Cyrila a Metoděje
6 lipcaDzień spalenia mistrza Jana HusaDen upálení mistra Jana Husa
28 wrześniaDzień czeskiej państwowościDen české státnosti
28 październikaDzień powstania CzechosłowacjiDen vzniku samostatného československého státu
17 listopadaDzień walki za wolność i demokracjęDen boje za svobodu a demokracii
24 grudniaWigilia Bożego NarodzeniaŠtědrý den
25 grudniaBoże Narodzenie1. svátek vánoční (Narození Páně)
26 grudniaDzień Świętego Szczepana2. svátek vánoční (Svátek svatého Štěpána)

Prawo do posiadania broni i poprawka do Konstytucji

W Czechach w 2017 roku trwały prace nad wpisaniem prawa do posiadania broni i amunicji do konstytucji. Poprawkę zaakceptowała Izba Niższa[64][65].

Przypisy

  1. Czech language, Czech Republic – Official website [dostęp 2021-09-15] [zarchiwizowane z adresu 2011-11-06] (cz.).
  2. a b Art. 1 Konstytucji Republiki Czeskiej.
  3. Bogusław Jagusiak: Systemy polityczne państw sąsiedzkich Polski. Warszawa: Difin SA, 2011, s. 73. ISBN 978-83-7641-421-8.
  4. Art. 54 ust. 1 Konstytucji Republiki Czeskiej.
  5. Český statistický úřad: Populacja. [dostęp 2019-03-26]. (cz.).
  6. a b c Český statistický úřad: Předběžné výsledky Sčítání lidu, domů a bytů 2011. [dostęp 2012-07-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-04)]. (cz.).
  7. a b c d International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, October 2018. [dostęp 2018-04-19]. (ang.).
  8. the Czech Republic, The United Nations Terminology Database [dostęp 2021-09-15] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-15].
  9. Publications Office – Interinstitutional Style Guide – 7.1. Countries – 7.1.1. Designations and abbreviations to use, Publications Office [dostęp 2021-09-15] [zarchiwizowane z adresu 2007-10-20].
  10. Information about the Czech Republic, Czech Foreign Ministry [dostęp 2021-09-15] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-03].
  11. Oprócz tego Czechy obejmują również trzy niewielkie skrawki Dolnej Austrii (Vitorazsko, Valticko i tzw. trójkąt dyjski), które zostały włączone do Czechosłowacji w 1920.
  12. Jan Filip: Ústavní právo České republiky 1. Brno: Masarykova univerzita a Doplněk, 2003, s. 145, ISBN 80-210-3254-5.
  13. Czech Republic | Data, data.worldbank.org [dostęp 2020-11-09].
  14. World Bank Country and Lending Groups – World Bank Data Help Desk.
  15. http://www.indexmundi.com/g/r.aspx?v=69hlu
  16. https://archive.ph/20130429180630/http://www.inequalitywatch.eu/spip.php?article99
  17. Czech Republic has lowest poverty rate in EU, study suggests | Radio Prague International, radio.cz [dostęp 2020-07-08] (ang.).
  18. OECD iLibrary: Statistics / OECD Factbook / 2011 /.
  19. Beata Stur, Czech Republic has lowest poverty level in EU, New Europe, 28 listopada 2017 [dostęp 2022-10-05] [zarchiwizowane z adresu 2022-10-05] (ang.).
  20. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&language=en&pcode=teilm020&tableSelection=1&plugin=1 „Harmonised unemployment rate by sex – Source: Eurostat”.
  21. Global Peace Index – Vision of Humanity, Institute for Economics and Peace, 2016 [dostęp 2017-05-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-06-10].
  22. https://web.archive.org/web/20140828170842/http://www.footprintnetwork.org/en/index.php/GFN/page/trends/czechrepublic/.
  23. http://www.footprintnetwork.org/images/uploads/Ecological_Footprint_Atlas_2010.pdf.
  24. http://www.footprintnetwork.org/images/trends/2012/pdf/2012_czechrepublic.pdf, „If everyone in the world consumed like Czech Republic, then the Ecological Footprint would be 2.97 Planets... „Net Exports of Ecological Footprint (gha per person)” = Ecological footprint minus Biodiversity = (Total debtors = 5,27-2,68 = -2.97).
  25. Transparency International – Corruption Perceptions Index 2015.
  26. Morava se bouří: Proč říkáte této zemi Čechy? | Domov | Lidovky.cz.
  27. ČNR 1992-1992, 10. schůze, část 2/13 (16. 12. 1992), psp.cz [dostęp 2020-07-08] (cz.).
  28. Předvelkomoravské období – Sámova říše. mojebrno.wz.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-19)]., www.mojebrno.wz.cz.
  29. Česká národnostní otázka ve střední Evropě, Prof. PhDr. Jiří Frajdl, CSc., www.ceskenarodnilisty.cz.
  30. Historická geografie českého státu, PhDr. Slavomír Horák, Masarykova univerzita, fsps.muni.cz.
  31. Złota Bulla Karola IV na stronach Czeskiej Biblioteki Narodowej.
  32. Naše řeč – 225 let bohemistiky na vídeňské univerzitě.
  33. [Milan Sládek, Němci v Čechách, Pragma 2002, s. 37, ISBN 80-7205-901-7].
  34. Rupnik, Jacques: Dějiny Komunistické strany Československa (Praha: Academia, 2003; ISBN 80-200-0957-4, kapitola 2, s. 42).
  35. Rupnik, Jacques: Dějiny Komunistické strany Československa, Praha: Academia, 2003; ISBN 80-200-0957-4, Kapitola 3, s. 60.
  36. www.kcprymarov.estranky.cz – Válka a protektorát – Jak to bylo se ztrátami čs. obyvatel za 2. světové války. kcprymarov.estranky.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-30)]..
  37. Vadim Erlikman. Poteri narodonaseleniia v XX veke: spravochnik. Moscow 2004. ISBN 5-93165-107-1.
  38. Pacner, K. Osudove okamziky Ceskoslovenska- Praha 1997 s. 270, ISBN 80-85821-46-X.
  39. Martin Gilbert. Atlas of the Holocaust 1988 s. 244, ISBN 0-688-12364-3.
  40. Donald Kendrick, The Destiny of Europe’s Gypsies. Basic Books 1972 s. 184, ISBN 0-465-01611-1.
  41. NÁŠ SMĚR: Československé oběti 1938-1945.
  42. Martina Hořák, Tomáš Jelínek: Nacistická perzekuce obyvatel českých zemí. Praha: Živá paměť v nakl. Galén, 2006. ISBN 80-239-6720-7.
  43. RUPNIK. Kapitola 7, s. 201.
  44. Alexander Dubcek (online). Spartacus Educational (dostęp: 2008-01-25).
  45. Poznámky k vývoji české ekonomiky ve 20. století: komparace s Dánskem.
  46. (w koronach czeskich).
  47. BICC Program Areas/Global Militarization Index (GMI). bicc.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-29)]..
  48. BICC – Bonn International Center for Conversion – GMI Ranking Table.
  49. Czech Republic. Global Firepower. [dostęp 2017-05-21]. (ang.).
  50. Polska wśród krajów z najniższym bezrobociem w UE. Najnowsze dane Eurostatu. polsatnews.pl, 2017-03-02. [dostęp 2017-03-02].
  51. Eurostat: Harmonised unemployment rate by sex. ec.europa.eu/eurostat. [dostęp 2017-03-02]. (ang.).
  52. Czech Republic.
  53. UNWTO Tourism Highlights, 2016 Edition. UNWTO, 2016. s. 8. [dostęp 2016-10-04]. (ang.).
  54. GDP (current US$) – Poland | Data, data.worldbank.org [dostęp 2020-11-08].
  55. The World Factbook. cia.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-04)]..
  56. Wyniku spisu z 2011. notes2.czso.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-19)]. (wynik nie uwzględnia mieszanych deklaracji).
  57. a b Wyniki Spisu Powszechnego z 2011 r.
  58. Počet obyvatel v obcích – k 1.1.2020, Počet obyvatel v obcích – k 1.1.2020 [dostęp 2021-04-17] (cz.).
  59. archiweb.cz.
  60. Josef Hrabák, Bohuslav Havránek: Výbor z české literatury od počátků po dobu Husovu. Praha: ČSAV, 1957, s. 247.
  61. Václav Holzknecht: Jaroslav Ježek & Osvobozené divadlo, SNKLHU, Praha, 1957, s. 65.
  62. Michal Schonberg: Osvobozené, Odeon, Praha, 1992, s. 37.
  63. Kino Lucerna (online). Festival.cz (dostęp: 2009-04-15). festival.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-26)]..
  64. Czech Lower House Approves Gun Rights Constitutional Amendment, ammoland.com [dostęp 2017-11-22] (ang.).
  65. NRA-ILA | Czechs Seek Pro-gun Constitutional Amendment in Face of EU Gun Control, nraila.org [dostęp 2017-11-22] (ang.).

Bibliografia

  • Roman Heck, Marian Orzechowski: Historia Czechosłowacji. Wyd. 1. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1969.
  • Wacław Władiwoj Tomek: Historya Królestwa Czeskiego. Wyd. 1. T. 1-2. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, 1902-1903.
  • Zofia Tarajło-Lipowska: Historia literatury czeskiej: zarys. Wyd. 1. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2010. ISBN 978-83-04-05014-3.
  • Jakub Pavel: Sztuka Czechosłowacji. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1986. ISBN 83-221-0295-X.
  • Jaroslav Pánek: Czesi i Polacy w tysiącletniej historii: (przemiany modelu sąsiedztwa i współżycia). Wyd. 1. Český Těšín: Olza, 2002. ISBN 80-86082-18-0.
  • Edyta Markiewicz, Magdalena Potrawiak: Republika Czeska na arenie międzynarodowej: polityka europejska i kultura: publikacja pokonferencyjna. Wyd. 1. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Wydawnictwo AT Group, 2009. ISBN 978-83-61026-21-1.

Linki zewnętrzne

Wikiatlas Wikimedia Atlas: Czechy – wikiatlas z mapami w Wikimedia Commons

Media użyte na tej stronie

Czech Republic adm location map.svg
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of the Czech Republic
1000CZK obverse.jpg
Obverse of Czech koruna thousand crowns bill.
CZE Kraj Pilzneński COA.svg
Herb Kraju Pilzneńskiego
Airplane silhouette.svg

Icon-type silhouette of an airplane. (Mainly to be used in Userboxes)

Used on WIkipedia as an airport location icon.
Flag of NATO.svg
Flaga Paktu Północnoatlantyckiego (NATO).
North Atlantic Treaty Organization (orthographic projection).svg
Autor: Addicted04, Licencja: CC BY 3.0
North Atlantic Treaty Organization in orthographic projection.
Flag of Albania.svg
Flag of Albania
Flag of Croatia.svg
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
WTO members and observers.svg
Map of World Trade Organization members and observers.
 
Members
 
Members, dually represented by the European Union
 
Observers
 
Non-members
OSCE logo.svg
To jest logo: Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie – organizacja międzynarodowa
Prag Vladislav-Saal.jpg
(c) I, PetrusSilesius, CC BY 2.5
The Vladislav Hall of Prague Castle.
Střelecká příprava.jpg
Autor: JanHermanek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Střelecká příprava
Jaroslav Čermák - Prokop Veliký před Naumburkem.jpg
Jaroslav Čermák - Prokop Veliký před Naumburkem
Lednice (Eisgrub) - zámek.JPG
Autor: Pudelek (Marcin Szala), Licencja: CC BY-SA 3.0
Pałac w Lednicach (Eisgrub), na Morawach
Vertumnus årstidernas gud målad av Guiseppe Arcimboldo 1591 - Skoklosters slott - 91503.tif
Uwaga: For documentary purposes the original description has been retained. Factual corrections and alternative descriptions are encouraged separately from the original description.
Vertumnus årstidernas gud målad av Giuseppe Arcimboldo 1591.
Nyckelord: Årstiderna, Arcimboldo, Vertumnus, Målning, Konst, Frukt, Fruktgubben, Grönsaker, Föremålsbild
Historická mapa - Říše česká za knížete Boleslava II okolo roku 973.jpg
Říše česká za knížete Boleslava II. okolo roku 973, historická mapa
Krannerova fontana z boku.jpg
Autor: Ludek, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Pomnik austriackiego cesarza Franciszka I, czyli Fontanna Krannera w Pradze. Zbudowano w 1845-1850 r.
Banner of the Bohemian Coat of Arms.svg
A heraldic banner displaying the Bohemian Coat of Arms as a Flag icon.
Czech Army 152mm howitzer battery (10958634703).jpg
Autor: The Joint Multinational Training Command Public Affairs Office from Grafenwoehr, Germany, Licencja: CC BY 2.0
Czech Republic Army soldiers from 1st and 2nd Platoon Field Artillery maneuver a self-propelled gun-howitzer vehicle, called a DANA 152mm, into firing position while conducting simulated fire training during Combined Resolve at the Hohenfels training area at Hohenfels, Germany, Nov. 15, 2013. The exercise trains U.S. Soldiers, and multi-national brigades to defeat complex threats during coalition missions. Since the Joint Multinational Training Command’s Grafenwoehr and Hohenfels training areas are centrally located in Europe, U.S. forces, Army, Air Force, Navy, and Marine develop unique bonds with NATO, allied and multinational forces of 38 European nations. (U.S. Army photo by Spc. Derek Hamilton/Released)
ILA Berlin 2012 PD 042.JPG
Autor: Bin im Garten, Licencja: CC BY-SA 3.0
ILA Berlin Air Show 2012

Vera-NG by era: Passive Surveillance System

operational specifications

frequency range 88 MHz - 18 GHz tracking capacity - 200 real time tracks tracking capability - 3 dimensional antenna unit power consumption (central / side) - 210 / 130 W range - up to 400 km tracking accuracy - radar comparable target library capacita - 10 000 antenna unit overall dimensions - 500 mm x 1720 mm overall weight - 85 kg antenna, 15 kg communication equipment

(era; OMNIPOL) VERA-NG
Mobile Long-range Passive Surveillance System (scale 1:35)
Prag Lucerna passage.JPG
Autor: Geolina163, Licencja: CC BY-SA 3.0
Die Lucerna-Passage mit dem Kino Lucerna unweit des Wenzelsplatzes
The Resurrection – NG.O 477.jpg
Zmartwychwstanie
label QS:Les,"La Resurrección"
label QS:Lmk,"Воскресение"
label QS:Lfr,"La Résurrection"
label QS:Lvec,"La Resuression <------------------>"
label QS:Lpl,"Zmartwychwstanie"
label QS:Lsl,"Vstajenje"
label QS:Lnl,"De opstanding"
label QS:Lit,"Resurrezione"
label QS:Lde,"Die Auferstehung"
label QS:Lhu,"A feltámadás"
label QS:Len,"The Resurrection"
label QS:Leo,"La Reviviĝo"
label QS:Lel,"Η Ανάσταση"
label QS:Lcs,"Zmrtvýchvstání"
RČs. Poměry národnostní.jpg
Map of the Czechoslovak Republic (1918-1945). Map of nationalities.
Statues on Old Town Bridge Tower.jpg
Autor: Bjørn Erik Pedersen, Licencja: CC BY 3.0
Statues on Old Town Bridge Tower
Liberec Region CoA CZ.svg
Liberec Region CoA
Czechia-geographic map-en.svg
Autor:

Ikonact

Edited by: Martin Tauchman, Licencja: CC BY-SA 4.0
Geographic map of Czechia
Bucharest Nine map.png
Autor: maix (original image)
Super Dromaeosaurus (derivative work), Licencja: CC BY-SA 4.0
Map of the Bucharest Nine and its nine members (Bulgaria, the Czech Republic, Estonia, Hungary, Latvia, Lithuania, Poland, Romania and Slovakia).
1924-Zoufalství.jpg
Autor:
  • Jiří Šulc
, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Leoš Kubíček - Desperation
Pomník Jiřího z Poděbrad v Poděbradech. (006).jpg
(c) Richenza, CC BY-SA 3.0
Socha krále Jiřího z Poděbrad na Jiřího náměstí v Poděbradech. Středočeský kraj. Česká republika.
Národní muzeum (National Museum).jpg
Autor: Jorge Láscar, Licencja: CC BY-SA 2.0
The National museum (Czech: Národní muzeum) is a Czech museum institution intended to systematically establish, prepare and publicly exhibit natural scientific and historical collections. It was founded 1818 in Prague by Kašpar Maria Šternberg. Historian František Palacký was also strongly involved. The main museum building is located on the upper end of Wenceslas Square and was built by prominent Czech neo-renaissance architect Josef Schulz from 1885 - 1891;before this the museum had been temporarily based at several noblemen’s palaces. With the construction of a permanent building for the museum, a great deal of work which had previously been devoted to ensuring that the collections would remain intact was now put toward collecting new materials. The building was damaged during World War II in 1945 by a bomb, but the collections were not damaged because they had been moved to other storage sites. The museum reopened after intensive repairs in 1947, and in 1960 exterior night floodlighting was installed, which followed a general repair of the facade that had taken place in previous years. [Wikipedia.org]
Toleranzpatent p1.jpg
Seite 1 des Patents von 1781
Karlovy Vary Region CoA CZ.svg
Karlovy Vary Region CoA
Pruhonice5.JPG
(c) Zp, CC-BY-SA-3.0
Zámek Průhonice od podzámeckého rybníka
Dalimil.png
Dalimilova kronika - konflikt mezi sv. Václavem a kouřimským knížetem, nahoře Václav uprostřed svého vojska, dole zlický kníže Radslav
Premysl Orac.jpg
Přemysl Oráč
Praha, Holešovice, budova Expo 58 II.JPG
Autor: Jeśli zamierzać użyć tego zdjęcia poza projektami Wikimedia, będę wdzięczny za informację mailową. Więcej zdjęć możesz znaleźć w mojej galerii., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Expo 58 Czechoslovakia pavilon in Prague-Letná
Jugendstil Prag Gemeindehaus 1.jpg
Autor: Thomas Ledl, Licencja: CC BY-SA 4.0
Jugendstil Prag Gemeindehaus
Liberec Rathaus Aussicht.JPG
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Thalion77~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Die Stadt Liberec
Zámek Buchlovice Buchlovice, Buchlovice 12.JPG
Autor: Bjalek Michal, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ta ilustracja pokazuje chroniony obiekt zabytkowy w Republice Czeskiej o numerze
Praha - Alois Jirasek 1.JPG
Statue of Alois Jirásek in Jiráskovo náměstí, Prague
Polska 992 - 1025.png
Autor: Poznaniak, Popik, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mapa Polski za panowania Bolesława I Chrobrego
Banner of arms of Moravia.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Banner with modern coat of arms of Moravia (not official)
Kromeriz, Marktpl, Schl.jpg
Autor: Christof Halbe, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Kroměříž, pohled z náměstí k arcibiskupskému paláci
Kroměříž, marketplace & archbishop castle
Olmütz hauptplatz.JPG
Hauptplatz in Olmütz
CZE Kraj Wysoczyzna COA.svg
Herb Kraju Wysoczyzna
CrownJewelsBohemia1.jpg
Autor: K. Pacovsky, Licencja: CC BY-SA 4.0
Coronation jewels of Bohemia (Czechia).
Mohyla miru 2.jpg
Autor: Kirk, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mohyla míru od jihozápadu
Hradec Kralove Region CoA CZ.svg
Hradec Kralove Region CoA
Vila Tugendhat exterior Dvorak2.JPG
Autor: Petr1987, Licencja: CC BY-SA 4.0
exterior Villa Tugendhat
Market Square in Telč 2.jpg
Autor: Adam Dziura, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Rynek w mieście Telč w Czechach
Rejskova kašna (Kutná Hora) 1.JPG
Autor: Bjalek Michal, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ta ilustracja pokazuje chroniony obiekt zabytkowy w Republice Czeskiej o numerze
2015 Pomnik przy klasztorze na Strachowie w Pradze 02.jpg
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik przy klasztorze na Strachowie w Pradze
ChalupskeSlate.jpg
Autor: Jan Sequens, Licencja: CC BY 3.0
Chalupske slate at teh Bohemian Forest
OSCE members and partners.svg
Autor:
This file was made by User:Sven
Nuvola apps locale.svg
Translation

If this image contains text, it can be translated easily into your language. If you need help, contact me

SemiPD-icon.svg
Flexible licenses

If you want to use this picture with another license than stated below, contact me

Nuvola apps email.png
Contact the author

If you need a really fast answer, mail me. If you need only a fast answer, write me here.

, Licencja: CC BY-SA 4.0
Organization for Security and Co-operation in Europe members and partners
 
OSCE participating States
 
Partners for Co-operation
Brno (znak).svg
Coat of arms of Brno, city in the Czech Republic.
L-159 ALCA Czech Air Force.jpg

L-159 ALCA Czech Air Force
Bohemia under Otakar II PL.svg
Autor: User:Chumwa, User:Pavouk (translation by User:Smyru), Licencja: CC BY-SA 4.0
Królestwo Czech w czasach Przemysła Ottokara II
Karlův most.jpg
Autor: Chosovi, Licencja: CC BY-SA 2.5
Charles Bridge in Prague.
Usti znak.gif
Znak statutárního města Ústí nad Labem
Ostrava CoA CZ.svg
Ostrava (CZ) coat of arms
EU 2020.png
Autor: Aotearoa, Licencja: CC BY 3.0
Unia Europejska w 2013; bez terytoriów zamorskich.
BMP-2 on a Tatra.jpg

A BMP-2 loaded onto a Tatra 815 truck.
Crematorium, Pardubice, Czech Republic.jpg
Autor: cs:User:Zp, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Crematorium in Pardubice, Czech Republic
Levý Hradec - panoramio.jpg
(c) Jiří Antonín Votýpka, CC BY 3.0
Levý Hradec
Golden Bull of Sicily.jpg
Golden Bull of Sicily
Vaclav Brozik - Hus.jpg
Výjev z jednání Kostnického koncilu s Mistrem Janem Husem.
King Samo.jpg
Фрэска з выявай Само, караля славянаў, у Зноемскай ратондзе ў Маравіі (здымак у ультрафіялетавым святле зроблены F. Sysel і K. Dvořáková, 1999)
Македонски седмочисленици.jpg
Svätí Sedempočetníci (tiež Sedmopočetníci, Sedmočislenici, Siedmi svätí) je súhrnné označenie pre sv. Cyrila a Metoda a ich najvýznamnejších žiakov, svätých Gorazda, Klimenta (Ochridského), Nauma (Ochridského), Sávu a Angelára. Poslední štyria menovaní pochádzali kmeňov južných Slovanov, viacerí bulharskí historici však tvrdia, že nielen Gorazd ale aj Kliment pochádzal z Veľkej Moravy.
Zľava: Naum, Kliment, Sáva, Metod, Angelár, Cyril, Gorazd
Mucha Na Krizku.jpg
The Meeting at Křížky
"Dancing House" in Prague 2.JPG
Autor: Interfase, Licencja: CC BY-SA 4.0
"Dancing House" in Prague
Mapa - Čechy, Morava, Slezsko, Lužice -1747.jpg
Map - Bohemia, Moravia, Silesia, Lusatia 1747
Husova bouda zima, lyzari.JPG
Autor: Petr Vilgus, Licencja: CC BY 3.0
Husova bouda in Krkonoše Mountains, Czech Republic
Historická mapa - Čechy a Morava za zřízení župního ve XII století.jpg
Čechy a Morava za zřízení župního ve XII. století, historická mapa
Pravcicka-brana-114.JPG
Autor: Mars 2002, Licencja: CC BY-SA 3.0
The sandstone arch of the Pravčická brána (Pravčič’s Gate) and the house of 'Sokolí hnízdo' (Eyrie of the Falcon), near the town of Hřensko: landmark and sign of the České Švýcarsko (Bohemian Switzerland).
Havirov CoA.png
Znak statutárního města Havířova
Church of Our Lady in front of Týn.jpg
Autor: W.Rebel, Licencja: CC BY 3.0
Church of Our Lady in front of Týn
CZE Kraj Południowomorawski COA.svg
Herb Kraju Południowomorawskiego
Zlin - znak.svg
Wappen von Zlin (Tschechien)
Bučovice zámek 6.jpg
Autor: Pernak1 Flag of the Czech Republic.svg, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Státní zámek Bučovice
CZE Kraj Ołomuniecki COA.svg
Herb Kraju Ołomunieckiego
Predklasteri-klaster Porta coeli-tympanon portalu.jpeg
(c) I, -df-, CC-BY-SA-3.0
Tympanon of portal, church at Cistercians's monastery Porta Coeli, Předklášteří, the Czech Republic
Usti nad Labem Region CoA CZ.svg
Usti nad Labem Region CoA
Czech anthem.ogg
The Czech anthem, instrumental version. The Prague National Theatre Orchestra
Národní divadlo ze Střeleckého ostrova.jpg
Autor: Lynx1211, Licencja: CC BY-SA 4.0
Historická budova Národního divadla po kompletní rekonstrukci fasády a rekonstrukci technologických tunelů.
Prag - Rathausuhr Monatsarbeiten.jpg
Autor: Maros M r a z (Maros), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Prague - Astronomical Clock Detail, calendar from the 19th century
Zámek Kačina - 01.jpg
Autor: Petr1888, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ta ilustracja pokazuje chroniony obiekt zabytkowy w Republice Czeskiej o numerze
Czciesz 742.jpg
Autor: User:Darwinek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Czech and Polish bilingual signs during the 2006 municipal elections in Český Těšín (Czeski Cieszyn), Czech Republic
Znak Liberec.svg
Municipal coat of arms of Liberec city, Czech Republic.
Mucha Komenius.jpg
The Last Days of Jan Amos Komenský in Naarden
Pančavský vodopád foto.JPG
Autor: Czech Wikipedia user Marzper, Licencja: CC BY-SA 3.0
Watterfall Pancavsky in Krkonose
Prague CoA CZ.svg
Prague coat of arms.
Votivni obraz Ocko - Vaclav.jpg
Saint Wencelaus from the Votive Painting of Archbishop Jan Očko of Vlašim.
Charles Bridge statue, Prague pic4.JPG
Autor: Alf van Beem, Licencja: CC0
Charles Bridge statue, Prague
Prazsky hrad karluv most panorama.jpg
Autor: Ludek, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Panorama of Prague Castle, Charles' bridge and Mala Strana, compiled with Hugin from different photos.
Privatization voucher (Czechoslovakia).JPG
Privatization voucher used in Czechoslovakia
CZE Kraj Zliński COA.svg
Herb Kraju Zlińskiego
Votivni obraz Ocko - Vojtech inverse.jpg
St. Adalbert of Prague from the Votive Painting of Archbishop Jan Očko of Vlašim. Inverse.
CoA CZ regions.png
Autor: Tomáš Urban, Licencja: CC BY-SA 3.0
Heraldic map of regions of the Czech Republic.
CEI members.svg
Autor: Hmxhmx, Licencja: CC BY-SA 4.0
Map of CEI members.
Frantisek Palacky monument (global).JPG
Monument to František Palacký in Palackého naměstí, Prague.
Pustevny, Libušín (vlevo) a Maměnka.JPG
Autor: Michal Klajban, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pustevny in Moravian-Silesian Beskids
Wenzeslaus by Peter Parler.JPG
Wenzeslaus, probably by Peter Parler, in St. Vitus Cathedral, Prague
Zdar Zelena hora 43.jpg
(c) Gampe, CC BY-SA 3.0
Ta ilustracja pokazuje chroniony obiekt zabytkowy w Republice Czeskiej o numerze
Frýdek Místek CoA CZ.svg
coat of arms (eagle and tree heraldically "dimidiated")
Council of Europe.png
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Krumlov20(js)panoramic.jpg
Autor: Jerzy Strzelecki, Licencja: CC BY 3.0
Český Krumlov - widok z Ogrodów Zamkowych
Czech Republic demo.png
Autor: User:Valérie75, Licencja: CC BY 2.0
Czech Republic's population (1993-2010)
Litomyšl (Leitomischl) chateau - by Pudelek.jpg
Autor: Pudelek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Chateau Litomyšl (Leitomischl), Czech Republic
Prague liberation 1945 konev.jpg
Autor: Karel Hájek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Prague liberated by Red Army in may 1945 - marshall Konev
Mapa Československa 1935.jpg
Map of Czechoslovakia 1935
New granite sculpture of Radegast.jpg
Autor:

Albín Polášek (sculptor)

, Licencja: CC-BY-SA-3.0
New granite sculpture of Radegast
CZE Kraj Morawsko-Śląski COA.svg
Herb Kraju Morawsko-Śląskiego
28. říjen 1918.jpg
Rally the people of Prague on Wenceslas Square on the 28th October 1918
Tomáš Garrigue Masaryk 1925.PNG
The first President of the Republic of Czechoslovakia, Tomáš Garrigue Masaryk.
Speaker Icon.svg
Símbolo de un registro de audio (viñeta).
Votivni obraz Ocko - Ludmila.jpg
Saint Ludmila from the Votive Painting of Archbishop Jan Očko of Vlašim.
CZE Kraj Środkowoczeski COA.svg
Herb Kraju Środkowoczeskiego
Czeski Krumlov zamek 2014.JPG
Autor: Grzegorz Gołębiowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
widok na zamek z perspektywy jednego z mostków nad Wełtawą
10 Soviet Invasion of Czechoslovakia - Flickr - The Central Intelligence Agency.jpg
During the Soviet invasion of Czechoslovakia, Czechoslovaks carry their national flag past a burning tank in Prague.

Photo from "CIA Analysis of the Warsaw Pact Forces: The Importance of Clandestine Reporting"

For more information, visit the CIA's Historical Collections page (www.cia.gov/library/publications/historical-collection-pu...)
Banner of arms of Silesia.svg
Banner of arms of Silesia (not official) Zdroj: Flag of Moravian-Silesian Region.svg
Hotel Internacionál 3.jpg
Autor: VitVit, Licencja: CC BY-SA 4.0
Praha-Dejvice, Hotel Internacionál
Maria Theresia11.jpg
Portret Maria Theresa, sovereign of Austria, Hungary and Bohemia, in 1762
Tricolour of the Czech Republic.svg
Tricolour of the Czech Republic
South Bohemian Region CoA CZ.svg
South Bohemian Region CoA
View St Bartholomew Plzen 125.JPG
(c) Norbert Aepli, Switzerland, CC BY 2.5

City of Plzeň, Czech Republic. Pilsen, Tschechien.

View towards W-SW from the tower of the St. Bartholomew Church at the main square "Namesti Republiky". The Synagogue is visible as well as the Škoda Works in the background.
Krzeszów, bazylika, Wnibowzięcie NMP, obraz w ołtarzu głównym autorstwa P. Brandla (Aw58).JPG
Autor: Aw58, Licencja: CC BY-SA 4.0
Krzeszów, bazylika, Wniebowzięcie NMP, obraz w ołtarzu głównym autorstwa P. Brandla
Puchnerova archa, Stigmatizace sv. Františka, Národní galerie v Praze.jpg
Stigmatization of Francis of Assisi, Master of the Altarpiece of the Knights of the Cross with the Red Star, National Gallery in Prague
Jan Zizka Vitkov Prague CZ 007.jpg
Equestrian statue of Jan Žižka by Bohumil Kafka at National Memorial on Vítkov Hill in Prague, Czech Republic.
CZE Kraj Pardubicki COA.svg
Herb Kraju Pardubickiego
Hinrichtung auf dem Altstädter Ring.JPG
Hinrichtung der böhmischen Rebellen auf dem Prager Altstädter Ring 1621, zeitgenössischer Holzschnitt
ЧССР.png
карта ЧССР
Muzeum prahy archandel.JPG
Autor: Ondraness, Licencja: CC BY-SA 4.0
Socha Archanděla Rafaela, Muzeum hlavního města Prahy (po 1650) - Jan Jiří Bendl
Hungary 1629 100 Ducats.jpg
Hungary 1629 100 Ducats
Plzen small CoA.png
Small Coat of Arms of the city of Plzeň, Czechia
Most CoA.gif
Coat of arms of Most city, Czech Republic
Brno - Reduta theatre.jpg
Autor: Millenium187, Licencja: CC BY-SA 3.0
Reduta theatre in Brno
Svejk sanok beentree.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Mistr IW, Oltář ze Želiny.jpg
Autor: NoJin, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mistr IW, Oltář ze Želiny
Sázavský klášter, základy kostela Sv. Kříže (01).jpg
Autor: Czeva, Licencja: CC BY-SA 3.0
Foundations of the Holy Cross Church on the premises of Sázava Monastery in the town of Sázava, Benešov District, Central Bohemian Region, Czech Republic.
Titulní list Patentu o zrušení nevolnictví z 16 listopadu 1781.gif
Patent o zrušení nevolnictví z 16. listopadu 1781. Titulní list.
Vestonicka venuse edit.jpg
Autor: che
(Please credit as "Petr Novák, Wikipedia" in case you use this outside Wikimedia projects.)
guidance: Danny B., Licencja: CC BY-SA 2.5
Věstonická venuše na výstavě Lovci mamutů v Národním muzeu v Praze
KUTNA HORA (js) 11.jpg
Autor: Jerzy Strzelecki, Licencja: CC BY 3.0
Kutna Hora, kościół Św. Barbary wieczorem
Slav-7-8-obrez.png
Autor: Koryakov Yuri, Licencja: CC BY-SA 3.0
Карта расселения славян и их соседей на конец VIII века. Границы некоторых государств показаны начиная с VII в. Основана в восточнославянской части в основном на археологических картах и описаниях, в частности взятых из работ В.В.Седова (в основном данные по славянам) и тома "Финно-угры и балты в эпоху средневековья" (1987) из серии Археология СССР (в основном данные по балтам и финно-уграм).
Prague - Výstaviště (2014) - panoramio.jpg
(c) Валерий Дед, CC BY 3.0
Prague - Výstaviště (2014)
Mesto Brno - nadvori Nove radnice v Brne pri pohledu ze schodiste.jpg
Autor: Kirk, Licencja: CC BY-SA 3.0
Město Brno - nádvoří Nové radnice v Brně při pohledu ze schodiště
WenceslausIImap-cs.png
Autor: Mozzan, Licencja: CC BY-SA 3.0
Territory under control of Přemyslid dynasty around year 1301. In Czech language.
Olomouc CZ CoA.png
Coat of arms of Olomouc, city in the Czech Republic
Trebic podklasteri bazilika velka apsida.jpg
Autor: Nostrifikator, Licencja: CC BY-SA 3.0
Třebíč-Podklášteří. St Procopius' Basilica.
Dům U černé Matky Boží 03.JPG
Autor: VitVit, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ta ilustracja pokazuje chroniony obiekt zabytkowy w Republice Czeskiej o numerze
Prague hus statue.jpg
Autor: Petr Vilgus, Licencja: CC BY 2.5
Prague - Jan Hus statue.
Czech Republic in European Union.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location of XY (see filename) in the European Union.
Protektorat Bohmen-Mahren.png
Autor: XrysD, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Administrative map of the Protectorate of Bohemia-Moravia
Prince Rastislav.JPG
Painting of Prince Rastislav of the Slovak National Museum in Bratislava. The painting is part of the exhibition "Ancient Kings of Slovakia."
Kladno znak mesta.jpg

Znak města Kladna

Původní podoba znaku s polovinou orlice (připomínající znak majitelů Kladna Žďárských ze Žďáru) a rysem (pravděpodobně symbol hojných lesů v okolí Kladna) byla ustanovena privilegiem Ferdinanda I. z 22. prosince cs:1561. Hornická kladiva do znaku přidal cs:František Josef I. 5. srpna cs:1914. V 60. až 80. letech 20. století bývala nad kladiva umisťována červená pěticípá hvězda; tento doplněk však ani v oné době nebyl městu oficiálně schválen. Na rozdíl od většiny českých měst Kladno běžně užívá znak ne na prostém, ale zdobeném štítě, jaký byl v municipální heraldice užíván v době polepšení z roku 1914.
Pardubice CoA CZ.svg
Municipal coat of arms of Pardubice city, Czechia.
Mucha Skola Ivancice.jpg
The Brethren School in Ivančice
Karlstejn.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Europe orthographic Caucasus Urals boundary.svg
Map of Europe. The continental boundary to Asia as indicated is the standard convention following the Caucasus crest, the Ural River and the Urals Mountains to the Sea of Kara
Cesta k Červenému Újezdu.jpg
(c) autor: ŠJů, Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
Střezimíř-Dolní Dobřejov and Červený Újezd-Milhostice, Benešov District, Central Bohemian Region, the Czech Republic. A way from Větrov to Červený Újezd.
Zámek hluboká.jpg
Autor: Czcharlie, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ta ilustracja pokazuje chroniony obiekt zabytkowy w Republice Czeskiej o numerze
Olomouc letecky 3.jpg
Autor: RadekS, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Olomouc, letecký pohled na centrum
Cesko-kraje.svg
A vector map of the Czech regions. The map contains small incorrectnesses caused by roughness of the original data and its smoothing. They are, however, minimal.
Praga 0947 globus belarusi-2.jpg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Прага. Собор св. Вита
Ostrava, pohled z Nové radnice 2.jpg
Autor: SPŠCHG Ostrava, Licencja: Attribution
Ostrava, pohled z Nové radnice
Erb Teplic.png
Coat of arms of Teplice city, Teplice District, Czech Republic.
Škoda Auto Mladá Boleslav.jpg
Autor: Zdeněk Fiedler, Licencja: CC BY-SA 4.0
Škoda Auto Mladá Boleslav
Coat of arms of České Budějovice.svg
Coat of arms of České_Budějovice city, Czech Republic
Mucha Omladina.jpg
The Oath of Omladina under the Slavic Linden Tree
OECD member states map.svg
Autor: Cflm001 (dyskusja), Licencja: CC BY-SA 2.0
Państwa członkowskie OECD.
Rakousko-Uhersko 1910.PNG
(c) Pajast z czeskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0
Austria-Hungary in 1910. Cisleithania: 1. Bohemia, 2. Bukovina, 3. Carinthia, 4. Carniola, 5. Dalmatia, 6. Galicia, 7. Austrian Coast, 8. Lower Austria, 9. Moravia, 10. Salzburg, 11. Silesia, 12. Styria, 13. Tirol, 14. Upper Austria, 15. Vorarlberg; Transleithania: 16. Hungary, 17. Croatia and Slavonia, 18. Bosnia and Herzegovina. Czech crown lands: 1, 9, 11.
Mucha Jiri z Podebrad.jpg
The Hussite King Jiří of Poděbrady and Kunstat
Map of Visegrad Group.png
cs Mapa členů Visegrádské skupiny
en Map of members of Visegrád Grou
according to a 2005-04-14 article titled The future of the Visegrad group published by The Economist and the work Europe Today by Ronald Tiersky (Rowman & Littlefield, 2004, ISBN 9780742528055) also a map of Central Europe
Verwaltungsgliederung Länder der Böhmischen Krone 1893.svg
Autor: David Liuzzo, Licencja: CC BY-SA 3.0
Verwaltungsgliederung des Länder der Böhmischen Krone in der Zeit des Kaisertums Österreich, nämlich des Königreichs Böhmen, der Markgrafschaft Mähren und des Herzogtums Schlesien (österr. Schlesien) am 1. Januar 1893. Einteilung in politische Bezirke mit Sitz der Bezirkshauptmannschaften. Die Bezeichnungen zeigen die deutschsprachigen Ortsnamen.
Nykodym DSC02945A (15215424352).jpg
Autor: Milan Nykodym from Kutna Hora, Czech Republic, Licencja: CC BY-SA 2.0
SONY DSC
Jaroslav-Brůha,-alegorie-Hornictví.jpg
Autor: NoJin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Sculpture by Jaroslav Brůha, Allegory of Mining
Busta Petr Parléř.jpg
Autor: Packare, Licencja: CC0
Bust of Peter Parler, the second architect of St. Vitus Cathedral in Prague. Sandstone. Very likely self-portrait.