Czemlewo

Czemlewo

wieś
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	bydgoski
Gmina	Dąbrowa Chełmińska
Wysokość	85-100 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)	280[1]
Strefa numeracyjna	52
Kod pocztowy	86-070
Tablice rejestracyjne	CBY
SIMC	0084126
Położenie na mapie gminy Dąbrowa Chełmińska Czemlewo
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Czemlewo
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Czemlewo
Położenie na mapie powiatu bydgoskiego Czemlewo
53°12′06″N 18°17′12″E/53,201667 18,286667

Czemlewo – wieś w Polsce, położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie bydgoskim, w gminie Dąbrowa Chełmińska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.

Położenie

Miejscowość położona jest w gminie Dąbrowa Chełmińska, powiecie bydgoskim, na historycznej Ziemi Chełmińskiej. Wieś położona jest na wysoczyźnie morenowej w zachodniej części Wysoczyzny Chełmińskiej, na krawędzi zbocza Doliny Dolnej Wisły. W otoczeniu wsi wysoczyzna urozmaicona jest kemami oraz licznymi formami wklęsłymi, wytopiskowymi lodowca, zajętymi przez niewielkie oczka wodne, bądź torfowiska.

Nazwa

Miejscowość występowała w dokumentach XIII-wiecznych pod nazwą Schimilowe^[2].

Charakterystyka

Demografia

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) Czemlewo liczyło 280 mieszkańców^[1]. Jest dziewiątą co do wielkości miejscowością gminy Dąbrowa Chełmińska.

Przyroda i rekreacja

Wieś położona jest na obszarze o wysokich walorach przyrodniczych. Jest otoczona dużym kompleksem leśnym. Na zachód od wsi w obniżeniu terenu leży użytek ekologiczny – śródleśne jezioro Skrzynka, a w promieniu kilku kilometrów cztery rezerwaty przyrody: Las Mariański, Wielka Kępa Ostromecka, Linje oraz Reptowo, które chronią siedliska związane z doliną Wisły: łęgi, grądy i bory mieszane, torfowiska i stanowisko lęgowe czapli siwej. W 2003 tereny otaczające wieś włączono w obszar Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego.

Szlaki turystyczne

Przez Czemlewo przebiegają szlaki turystyczne:

• pieszy szlak turystyczny (48,4 km) „Rezerwatów Chełmińskich”, wiodący z Bydgoszczy-Fordonu do Chełmna^[3]
• szlak rowerowy „Po Dolinie Dolnej Wisły” Cierpice-Bydgoszcz-Świecie-Nowe-Gniew-Tczew-Kwidzyn-Grudziądz-Świecie-Ostromecko-Zamek Bierzgłowski

Archeologia

We wsi na nieznacznej wyniosłości, między drogami wiodącymi z Janowa do Jarzębieńca i z Czemlewa do Rafy stwierdzono stanowisko archeologiczne. Znaleziono tu około 100 grobów popielnicowych z okresu halsztackiego^[2].

Dawne cmentarze

Na terenie wsi zlokalizowany jest nieczynny cmentarz ewangelicki^[4].

Historia

Wieś wzmiankowano po raz pierwszy w akcie granicznym krzyżackiego mistrza krajowego Konrada von Thierberg, który w 1285 roku oznaczył wdowie Kunegundzie i jej synowi Bartłomiejowi granicę, oddzielającą wieś Czarże m.in. od wsi Czemlewo^[2]. W czasie wojen polsko-krzyżackich wieś została splądrowana i wyludniona. Po pokoju toruńskim w 1466 nastąpiło ożywienie akcji osiedleńczej oraz odbudowa gospodarcza^[2]. W 1609 roku Czemlewo nabyły siostry benedyktynki dla ich klasztoru w Chełmnie. W tym czasie dzięki posagowi ksieni Magdaleny Mortęskiej, benedyktynki nabyły również m.in. Janowo, Pień, Wałdowo Królewskie i część Czarża^[2].

W okresie zaborów (1772-1918) folwark benedyktynek chełmińskich przeszedł pod zarząd pruski. W 1881 obszar łączny dóbr ziemskich w Czemlewie wynosił 841 mórg pruskich. We wsi znajdowało się 8 budynków mieszkalnych. Miejscowość zamieszkiwało 88 osób, w tym 63 katolików i 25 ewangelików, głównie mało- i średniorolnych chłopów^[2]. W okresie międzywojennym w Czemlewie funkcjonowała czteroklasowa szkoła elementarna, która dawała możliwość zdobycia wykształcenia podstawowego, lecz uniemożliwiała dostęp do szkół wyższego typu^[2].

Jarzębiniec

W skład miejscowości Czemlewo wchodzi historyczna wieś Jarzębiniec^[5], którą w XVI wieku władał szlachecki ród Jarzębińskich herbu Radwan. W XVII wieku jej właścicielami był ród Działyńskich z Gzina. Wieś składała się z folwarku administrowanego przez dwór w Gzinie i dzierżawców - chłopów zobowiązanych do świadczeń pieniężnych i pańszczyzny na rzecz dworu^[5]. W 1611 około 65 ha gruntów we wsi Jarzębiniec nabyły benedyktynki z Chełmna, których ksienią była Magdalena Mortęska. Po sekularyzacji dóbr zakonnych w 1821 roku majątek przejęły władze pruskie, w imieniu których zarządzał Urząd Domenalny w Unisławiu podległy Rejencji Królewskiej w Kwidzynie. Folwark zakonny wydzierżawiono dwóm osadnikom: Szymonowi Zielińskiemu i Janowi Kociniewskimu. Odtąd wieś nosiła nazwę dwuczłonową: Jarzębiniec Królewski (były folwark zakonny) i Jarzębiniec Szlachecki (folwark majątku gzińskiego)^[5]. Po wejściu w życie pruskiej ustawy uwłaszczeniowej, w 1852 roku nastąpiło nowe wytyczenie granic i regulacja gruntów. W drugiej połowie XIX wieku nastąpiła powolna wyprzedaż ziemi należącej do folwarku w Jarzębińcu, dotychczas będącej własnością majątku w Gzinie. Pod koniec XIX wieku Jarzębiniec Szlachecki i leżący obok Jarzębiniec Królewski zostały włączone do wsi Czemlewo^[5].

Przypisy