Czepca

Czepca
Чепца
Ilustracja
Czepca koło miasta Głazow
KontynentEuropa
Państwo Rosja
LokalizacjaKraj Permski
Udmurcja
Obwód kirowski
Rzeka
Długość501 km
Powierzchnia zlewni20 400 km²
Średni przepływ130 m³/s u ujścia
Źródło
Współrzędne57°53′26″N 54°20′29″E/57,890556 54,341389
Ujście
RecypientWiatka
Współrzędne58°33′42″N 50°03′47″E/58,561667 50,063056
Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, po lewej znajduje się punkt z opisem „źródło”, powyżej na lewo znajduje się również punkt z opisem „ujście”

Czepca (ros. Чепца, udm Чупчи́) — rzeka w europejskiej części Rosji. Przepływa przez terytorium Udmurcji i obwodu kirowskiego; główny lewy dopływ Wiatki o długości 501 km, z dorzeczem o powierzchni 20 400 км².

Swój bieg rozpoczyna na Wyżynie Wierchniekamskiej na północy Udmurcji, a do Wiatki uchodzi w pobliżu miasta Kirowo-Czepieck w obwodzie kirowskim. Nad jej brzegami położone są (kolejno od źródeł do ujścia): wieś Debiosy, posiółek Baleziny oraz miasta Głazow i Kirowo-Czepieck.

Dla Czepcy charakterystyczne są nagłe zmiany kierunku biegu (z północy na południowy zachód, a następnie na południowy wschód) i to, że jako rzeka typowo nizinna płynie szeroką doliną o łagodnych stokach. W niektórych miejscach dolina ma 1–5 km szerokości.

W Czepcy żyje wiele gatunków ryb: leszcze, płocie, liny, sumy, szczupaki, okonie i inne.

Pochodzenie nazwy

Nazwa Czepca pojawia się w staroruskich latopisach z końca XII wieku. W "Opowieści o kraju Wiatskim" rzeka występuje we współczesnej formie zapisu. Zygmunt Herberstein w swoich "Zapiskach o Moskowii" nazywa Czepcę po swojemu Reczycą — najwyraźniej za nazwę rzeki wziął jej rosyjskie określenie.

Ludowa tradycja wiąże pochodzenie nazwy Czepca z carycą Katarzyną II Wielką, która jakoby przeprawiała się kiedyś przez tę rzekę i upuściła do wody swój czepiec[1].

Paweł Nikołajewicz Łupow uważał, że nazwę Czepca przynieśli z sobą pierwsi przesiedleńcy z Rusi, tak jak stało się z nazwą jednej z rzek wpadających do jeziora Woże (koło dawnego Księstwa Biełozierskiego)[2].

Nazwa Czepca nie wywodzi się ani z udmurckiego, ani żadnego innego języka ugrofińskiego. Najbardziej prawdopodobne wydaje się wywiedzenie jej ze staroruskiego, od prasłowiańskiego rdzenia cep- (cepati-, cepiti-) odnoszącego się do czynności rozszczepiania, rozłamywania[3], co z czasem przyjęło zmiękczoną formę czep- i ostatecznie Czepca przez dodanie końcówki -ca (dla porównania Bystrzyca, Wierzyca itd). Nazwa niewątpliwie wiąże się z tym, że w odległej przeszłości ujście rzeki było "rozszczepione", co do dziś widać po śladach dawnego starorzecza. Udmurcka nazwa Чупчи została zapożyczona z rosyjskiego[4].

Zobacz też

Przypisy

  1. Русский фольклор Удмуртии: Сост. А.Г. Татаринцев, Iżewsk, Udmurcja 1990, s.104
  2. Paweł N. Łupow: История вятских сёл, Энциклопедия земли Вятской, t.4: История, Kirow 1995
  3. Aleksander Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1993, s. 58, ISBN 83-214-0410-3, OCLC 833971681.
  4. S.W. Uchow: Чепца и удмуртский вопрос. [dostęp 2011-01-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-09)].

Media użyte na tej stronie

Russia edcp relief location map.jpg
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Russia.

EquiDistantConicProjection : Central parallel :

* N: 54.0° N

Central meridian :

* E: 100.0° E

Standard parallels:

* 1: 49.0° N
* 2: 59.0° N
Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
Udmurtia Glazov asv2019-05 img05.jpg
Autor: A.Savin, Licencja: FAL
Cheptsa River in Glazov, Udmurtia, Russia