Czepiak czarnoręki

Czepiak czarnoręki
	Ateles geoffroyi
	Kuhl, 1820
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Parvordo	małpy szerokonose
Rodzina	czepiakowate
Podrodzina	czepiaki
Rodzaj	czepiak
Gatunek	czepiak czarnoręki
Synonimy
	Ateles melanochir Desmarest, 1820; Eriodes frontatus J.E. Gray, 1842; Ateles beelzebuth triangulifera Weinland, 1862; Ateles grisescens J.E. Gray, 1866; Ateles cucullatus J.E. Gray, 1866; Ateles vellerosus J.E. Gray, 1866; Ateles ornatus J.E. Gray, 1870; Ateles neglectus Reinhardt, 1873; Ateles pan Schlegel, 1876; Ateles tricolor Hollister, 1914; Ateles azuerensis Bole, 1937; Ateles geoffroyi yucatanensis Kellogg & E.A. Goldman, 1944; Ateles geoffroyi panamensis Kellogg & E.A. Goldman, 1944;
Podgatunki
	A. g. geoffroyi Kuhl, 1820; A. g. azurensis Bole, 1937; A. g. frontatus (J.E. Gray, 1842); A. g. grisescens J.E. Gray, 1866; A. g. ornatus J.E. Gray, 1871; A. g. vellerosus J.E. Gray, 1866;
	A. g. geoffroyi Kuhl, 1820; A. g. azurensis Bole, 1937; A. g. frontatus (J.E. Gray, 1842); A. g. grisescens J.E. Gray, 1866; A. g. ornatus J.E. Gray, 1871; A. g. vellerosus J.E. Gray, 1866;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Zasięg występowania
	(c) Rlendog z angielskiej Wikipedii, CC BY 3.0; Zasięg występowania A. geoffroyi (kolor niebieski) i A. fusciceps (kolor czerwony)

Czepiak czarnoręki^[16] (Ateles geoffroyi) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny czepiaków (Atelinae) w obrębie rodziny czepiakowatych (Atelidae).

Zasięg występowania

Czepiak czarnoręki występuje w zależności od podgatunku^[17]^[16]:

A. geoffroyi geoffroyi – czepiak czarnoręki – południowa i południowo-wschodnia Nikaragua; być może również północna Kostaryka.
A. geoffroyi azurensis czepiak półwyspowy – południowo-środkowa Panama, znany tylko z zachodniej strony półwyspu Azuero; być może również na zachód wzdłuż wybrzeża Oceanu Spokojnego do półwyspu Burica, w pobliżu granicy Panamy z Kostaryką.
A. geoffroyi frontatus – czepiak czarnobrewy – północna i zachodnia Nikaragua i północno-zachodnia Kostaryka.
A. geoffroyi grisescens – czepiak kapturowy – południowa Panama wzdłuż wybrzeża Oceanu Spokojnego w dolinie rzeki Tuyra i na południowy wschód przez Serrania del Sapo w skrajnie południowo-wschodniej Panamie do Cordillera de Baudó w północno-zachodniej Kolumbii.
A. geoffroyi ornatus – czepiak panamski – środkowo-wschodnia Kostaryka i Panama (od prowincji Chiriqui do Serranía de San Blas na wschód od Strefy Kanału Panamskiego).
A. geoffroyi vellerosus – czepiak trójbarwny – wschodni i południowo-wschodni Meksyk (wschodnie San Luis Potosí, Veracruz, Tabasco, wschodnia Oaxaca, Chiapas i półwysep Jukatan), Belize, Gwatemala, Salwador i Honduras (wzdłuż północnego wybrzeża do La Mosquitia w departamencie Gracias a Dios).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1820 roku niemiecki przyrodnik Heinrich Kuhl nadając mu nazwę Ateles geoffroyi^[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Kuhl wskazał San Juan de Nicaragua, w Nikaragui^[2]^[18].

A. geoffroyi jest wysoce zmiennym gatunkiem, zarówno jeśli chodzi o cechy indywidualnie, jak i rozmieszczenie geograficznie, a jego taksonomia może wymagać rewizji^[17]. Rozpoznywano do ośmiu podgatunków: geoffroyi, azuerensis, frontatus, grisescens, panamensis, ornatus, vellerosus i yucatanensis^[19]. Na podstawie danych molekularnych takson yucatanensis jest synonimem vellerosus, a takson panamensis jest synonimem ornatus^[17]. Podgatunek grisescens jest jednak taksonem o wątpliwej ważności, ponieważ nigdy nie był obserwowany na wolności i jest przedmiotem jednej i to raczej ubogiej relacji dotyczącej okazu będącego w niewoli^[17]. W Panamie istnieje strefa w której występują mieszańce między podgatunkiem A. geoffroyi ornatus a gatunkiem A. fusciceps^[17]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają sześć podgatunków^[17].

Etymologia

Ateles: gr. ατελης atelēs „niedoskonały”; w aluzji do braku kciuka^[20].
geoffroyi: prof. Étienne Geoffroy Saint-Hilaire (1772–1844), francuski przyrodnik^[21]
azurensis: półwysep Azuero, Panama^[12].
frontatus: nowołac. frontatus „z przodu”, od łac. frons, frontis „czoło, brew”^[22].
grisescens: nowołac. griscescens, griscescentis „szarawy, coś szarego”, od średniowiecznołac. griseum szary^[22].
ornatus: łac. ornatus „ozdobny, strojny, ozdobiony, znakomity”, od ornare „ozdobić”^[22].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 31–45 cm, samców 39–63 cm, długość ogona samic 64–75 cm, samców 70–86 cm; masa ciała samic 6–9,4 kg, samców 7,4–9 kg^[19]. Barwa od złotobrązowej do czerwonej lub ciemnobrązowej; dłonie i stopy czarne. Głowa stosunkowo mała. Kciuk zredukowany; małpa wykorzystuje palce dłoni i stóp jak haki, na których kołysze się na gałęziach.

Ekologia

Pożywienie

Liście, pędy, owoce, nasiona, niekiedy kora drzew^[23].

Rozród

Po ciąży 210–225 dni rodzi się tylko 1 młode. Uważa się, że czepiak czarnoręki rozmnaża się co 3 lata.

Inne informacje

Długość życia w niewoli wynosi ponad 30 lat. Ogon działa jak piąta kończyna i podczas zwisania może utrzymać ciężar całego ciała. Może być również używany do podnoszenia przedmiotów. Podczas rzadkich wizyt na ziemi czepiak może biegać na dwóch nogach.

Poziom zagrożenia

Zagrożony w wyniku utraty siedlisk i polowań; niektóre podgatunki wyginęły na wielu obszarach.

Przypisy

↑ Ateles geoffroyi, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c H. Kuhl: Beiträge zur Zoologie und vergleichenden Anatomie. T. 1. Frankfurt am Main: Verlag der Hermannschen Buchhandlung, 1820, s. 26. (niem.).
↑ A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 1. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1820, s. 76, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
↑ J.E. Gray. Descriptions of some new genera and fifty unrecorded species of Mammalia. „The Annals and Magazine of Natural History”. 10, s. 256, 1842. (ang.).
↑ D.F. Weinland. Unsere Klammeraffen (Ateles). „Der Zoologische Garten”. 3 (9), s. 207, 1862. (niem.).
↑ Gray 1865 ↓, s. 732.
↑ ^a ^b Gray 1865 ↓, s. 733.
↑ J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870. (ang.).
↑ J.T. Reinhardt. Et Bidrag til Kundskab om Aberne i Mexiko og Centralamerika. „Videnskabelige meddelelser fra den Naturhistoriske forening i Kjöbenhavn”. Aaret 1872, s. 150, 1873. (duń.).
↑ H. Schlegel. Les Singes. Simiae. „Muséum d’Histoire Naturelle des Pays-Bas”. 7, s. 180, 1875. (fr.).
↑ N. Hollister. Descriptions of four new mammals from tropical America. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 27, s. 141, 1914. (ang.).
↑ ^a ^b J.W. Aldrich & B.P. Bole. The birds and mammals of the western slope of the Azuero Peninsula (Republic of Panama). „Scientific publications of the Cleveland museum of natural history”. 7, s. 149, 1937. (ang.).
↑ Kellogg i Goldman 1944 ↓, s. 35.
↑ Kellogg i Goldman 1944 ↓, s. 40.
↑ L.L. Cortes-Ortíz L.L. i inni, Ateles geoffroyi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-15] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 43. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 216. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Ateles geoffroyi. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-15].
↑ ^a ^b A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, F.M. Cornejo, T.R. Defler, K.E. Glander, W.R. Konstant, L.P. Pinto & M. Talebi: Family Atelidae (Howlers, Spider and Woolly Monkeys and Muriquis). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 537–538. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 127, 1904. (ang.).
↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 150. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
↑ ^a ^b ^c The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ Amy-JaneA.J. Beer Amy-JaneA.J., PatP. Morris PatP., Fakty o zwierzętach świata. Ssaki, 2005, ISBN 978-83-7073-582-1 .

Bibliografia

J.E. Gray. Notice of some new species of spider monkeys (Ateles) in the collection of the British Museum. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1865, s. 732–733, 1865. (ang.).
R. Kellogg & E.A. Goldman. Review of the spider monkeys. „Proceedings of the United States National Museum”. 96, s. 1–45, 1944. (ang.).
A. Gorog: Ateles geoffroyi. (On-line), Animal Diversity Web, 2002. [dostęp 2008-05-17]. (ang.).

[itis-1] Ateles geoffroyi, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Kuhl-2] H. Kuhl: Beiträge zur Zoologie und vergleichenden Anatomie. T. 1. Frankfurt am Main: Verlag der Hermannschen Buchhandlung, 1820, s. 26. (niem.).

[Desmarest-3] A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 1. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1820, s. 76, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).

[Gray1842-4] J.E. Gray. Descriptions of some new genera and fifty unrecorded species of Mammalia. „The Annals and Magazine of Natural History”. 10, s. 256, 1842. (ang.).

[Weinland-5] D.F. Weinland. Unsere Klammeraffen (Ateles). „Der Zoologische Garten”. 3 (9), s. 207, 1862. (niem.).

[CITEREFGray1865[https://www.biodiversitylibrary.org/page/28497729_732]-6] Gray 1865 ↓, s. 732.

[CITEREFGray1865[https://www.biodiversitylibrary.org/page/28497730_733]-7] Gray 1865 ↓, s. 733.

[Gray1870-8] J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870. (ang.).

[Reinhardt-9] J.T. Reinhardt. Et Bidrag til Kundskab om Aberne i Mexiko og Centralamerika. „Videnskabelige meddelelser fra den Naturhistoriske forening i Kjöbenhavn”. Aaret 1872, s. 150, 1873. (duń.).

[Schlegel-10] H. Schlegel. Les Singes. Simiae. „Muséum d’Histoire Naturelle des Pays-Bas”. 7, s. 180, 1875. (fr.).

[Hollister-11] N. Hollister. Descriptions of four new mammals from tropical America. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 27, s. 141, 1914. (ang.).

[Bole-12] J.W. Aldrich & B.P. Bole. The birds and mammals of the western slope of the Azuero Peninsula (Republic of Panama). „Scientific publications of the Cleveland museum of natural history”. 7, s. 149, 1937. (ang.).

[CITEREFKelloggGoldman1944[https://www.biodiversitylibrary.org/page/7311239_35]-13] Kellogg i Goldman 1944 ↓, s. 35.

[CITEREFKelloggGoldman1944[https://www.biodiversitylibrary.org/page/7311244_40]-14] Kellogg i Goldman 1944 ↓, s. 40.

[iucn-15] L.L. Cortes-Ortíz L.L. i inni, Ateles geoffroyi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-15] (ang.).

[Cichocki&inni-16] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 43. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-17] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 216. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-18] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Ateles geoffroyi. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-15].

[Rylands&inni-19] A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, F.M. Cornejo, T.R. Defler, K.E. Glander, W.R. Konstant, L.P. Pinto & M. Talebi: Family Atelidae (Howlers, Spider and Woolly Monkeys and Muriquis). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 537–538. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[Palmer-20] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 127, 1904. (ang.).

[Beolens&inni-21] B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 150. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).

[Jobling-22] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[23] Amy-JaneA.J. Beer Amy-JaneA.J., PatP. Morris PatP., Fakty o zwierzętach świata. Ssaki, 2005, ISBN 978-83-7073-582-1 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne