Czerwone Wierchy

Czerwone Wierchy – od lewej: Małołączniak, Krzesanica i Ciemniak
Krzesanica z Małołączniaka
Widok z Kopy Kondrackiej
Widok ze zboczy Krzesanicy na wschód. Od lewej: Małołączniak, Kopa Kondracka, w tle Tatry Wysokie (szczegółowy opis)
Giewont i Czerwony Grzbiet Małołączniaka
Małołączniak i Małołącka Przełęcz
Krzesanica
Północny grzbiet Ciemniaka

Czerwone Wierchy (słow. Červené vrchy) – masyw górski znajdujący się w ciągu głównego grzbietu Tatr Zachodnich[1]. Biegnie nim granica polsko-słowacka. Położony jest nad trzema dolinami walnymi: Cichą, Kościeliską, Doliną Bystrej i ich odnogami: Tomanową, Tomanową Liptowską, Kondratową, Małej Łąki, Miętusią[2].

Topografia

Czerwone Wierchy składają się z czterech szczytów. Od zachodu ku wschodowi są to:

Są one rozdzielone trzema przełęczami:

Od Czerwonych Wierchów w północnym kierunku odbiega kilka grani. Są to:

Na południową stronę odbiega od Krzesanicy Rozpadła Grań, natomiast z Ciemniaka na zachód: Wysoki i Tomanowy Grzbiet. Na Ciemniaku grań główna zmienia kierunek na południowy i poprzez Stoły opada do Tomanowej Przełęczy[2].

Geomorfologia i przyroda

Budowa Czerwonych Wierchów jest dość zróżnicowana geologicznie. Trzon masywu zbudowany jest ze skał osadowych (wapienie i dolomity środkowego triasu), a wierzchołki przykryte są płaszczem skał krystalicznych (granity i gnejsy)[1]. Pod szczytami znajdują się kotły lodowcowe. W masywie Czerwonych Wierchów znajduje się wiele jaskiń, w tym największe w Tatrach[4]:

Nazwa Czerwonych Wierchów pochodzi od czerwono-brązowej barwy ich stoków, jaką nadaje im roślina o nazwie sit skucina, która jesienią, a często już w połowie lata przebarwia się na czerwono[1]. Oprócz niej murawę tworzy boimka dwurzędowa, kosmatka brunatna i inne. W związku z urozmaiconym podłożem geologicznym bardzo różnorodna gatunkowo jest też roślinność Czerwonych Wierchów – rosną tutaj zarówno rośliny wapieniolubne, jak i kwasolubne[5]. Wśród nich jest wiele gatunków roślin rzadkich, występujących w Polsce tylko w Tatrach i to w niewielu miejscach (m.in. przymiotno węgierskie)[6].

Historia

Po raz pierwszy wysokości szczytów zmierzył barometrycznie w 1838 r. Ludwik Zejszner, on także jako pierwszy opisał ich budowę geologiczną. Bardziej nowoczesne opracowanie tej budowy wykonał później Ferdynand Rabowski. Kompleksowo zbadano i zinwentaryzowano bogatą roślinność w latach 1923–1924. Badanie licznych jaskiń zainicjował w 1912 r. Mariusz Zaruski, schodząc do Jaskini Rozpadłej na głębokość 45 m[1].

Czerwone Wierchy były dawniej wypasane i to aż pod szczyty, od polskiej strony wchodziły one w skład Hali Mała Łąka, Hali Miętusiej oraz Hali Upłaz[1].

Turystyka

Z odsłoniętych na całej długości grzbietów i szczytów Czerwonych Wierchów roztaczają się rozległe widoki. Tereny te są stosunkowo łatwo dostępne i w sezonie letnim nie stwarzają dla turysty problemów technicznych. Już Eugeniusz Janota polecał Czerwone Wierchy jako właściwy cel wycieczek dla osób niedoświadczonych lub słabych fizycznie; według legendy Józef Stolarczyk miał przejechać ich granią na rowerze, co wydaje się zupełnie nieprawdopodobne, ponieważ w owych czasach ten sposób komunikacji był jeszcze prawie nieznany, a grań ta jest jednak stanowczo zbyt stroma i byłoby to skrajnie niebezpieczne[7]. Z punktu widzenia pieszego Czerwone Wierchy są trawiaste, łagodne i zaokrąglone, natomiast poniżej zbocza przeważnie kończą się stromo podciętymi, kilkusetmetrowymi urwiskami, co było przyczyną licznych wypadków wśród turystów[1][7]. Czerwone Wierchy stanowią zdradliwy teren przede wszystkim zimą oraz przy mgle, gdyż utrata orientacji grozi zabłądzeniem i zwiększa ryzyko wypadku[4]. Szlak prowadzący granią Czerwonych Wierchów ma kolor czerwony i jest pozbawiony trudności, jakkolwiek lekko eksponowany w rejonie Krzesanicy. Na Czerwone Wierchy prowadzi znaczna liczba szlaków dojściowych: dwa z Doliny Kościeliskiej na Ciemniak (czerwony, zielony), jeden z Przysłopu Miętusiego na Małołączniak (niebieski), jeden z Kondrackiej Przełęczy na Kopę Kondracką (żółty; na Kondracką Przełęcz można dojść z Doliny Małej Łąki lub z Doliny Kondratowej), jeden z Doliny Kondratowej na Przełęcz pod Kopą Kondracką (zielony), jeden z Kasprowego Wierchu na Przełęcz pod Kopą Kondracką (czerwony). Większość spośród tych szlaków dojściowych również jest pozbawiona trudności, ale na szlaku niebieskim na Małołączniak konieczna jest prosta wspinaczka w Kobylarzowym Żlebie (miejsce zabezpieczone łańcuchami). Niewielkie trudności zawiera również zielony szlak z Doliny Kościeliskiej (Czerwony Żleb wypełnia dość sypkie, ziemiste podłoże, mimo to przejście nie sprawia trudności). Jest on również zamknięty zimą ze względu na lawiny.

Przypisy

  1. a b c d e f Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
  2. a b c d Tatry Zachodnie słowackie i polskie. Mapa turystyczna 1: 25 000, Warszawa: Wydawnictwo Kartograficzne Polkart Anna Siwicka, październik 2009, ISBN 83-87873-36-5.
  3. Władysław Cywiński, Czerwone Wierchy, część wschodnia, t. 2, Poronin: Wyd. Górskie, 1995, ISBN 83-7104-010-5.
  4. a b Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
  5. Władysław Szafer, Tatrzański Park Narodowy, Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
  6. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirek, Czerwona księga Karpat Polskich, Warszawa: Instytut Botaniki PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-71-6.
  7. a b Michał Jagiełło, Wołanie w górach: wypadki i akcje ratunkowe w Tatrach, Warszawa: Iskry, 2006, ISBN 83-244-0007-9.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Szlak czerwony.svg
Czerwony szlak turystyczny.
HW Czerwone Wierchy.jpg
Autor: Hubert Waguła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Czerwone Wierchy
Krzesanica a3.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Krzesanica, widok z Ciemniaka. (Tatry)
Małołącka Przełęcz a1.jpg
Autor: Opioła Jerzy, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Małołącka Przełęcz (Czerwone Wierchy)
Grań Główna Tatr.jpg
Autor: ToSter, Licencja: CC BY 3.0
Fragment Grani Głównej Tatr od Małołączniaka do Świnicy sfotografowany ze zboczy Krzesanicy. Od lewej: Małołączniak, Małołącka Przełęcz, Kopa Kondracka, Przełęcz pod Kopą Kondracką, Suchy Wierch Kondracki, Goryczkowa Czuba, Kasprowy Wierch, Beskid, Skrajna Turnia, Pośrednia Turnia, Świnica. W tle grań boczna odchodząca od Świnicy. Zbocza opadają do Doliny Cichej Liptowskiej.
Tatry jesienią.jpg
Autor: Opioła Jerzy, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Giewont and Czerwony Grzbiet (Tatra Mountains)
Krzesanica panorama.jpg
Autor: Spoogie, Licencja: CC BY-SA 4.0
Panorama na Krzesanicę z Małołączniaka, w tle Ciemniak - masyw Czerwonych Wierchów Tatry Zachodnie
Ciemniak a10.jpg
Autor: Opioła Jerzy, Licencja: CC BY 2.5
Ciemniak (Czerwone Wierchy)
Czerwone Wierchy a7.JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Widok z Kopy Kondrackiej: od prawej strony Małołączniak, Krzesanica, Ciemniak, po lewej stronie w głębi Tomanowy Wierch, Smreczyński Wierch, Kamienista, Bystra