Czerwony afisz (plakat)

Czerwony afisz

Czerwony afisz (fr. Affiche rouge) – plakat propagandowy dystrybuowany przez reżim Vichy oraz Niemców wiosną 1944 w okupowanym Paryżu w celu zdyskredytowania grupy francuskiego ruchu oporu zwanej grupą Manukiana. Termin Affiche rouge odnosi się także ogólniej do okoliczności towarzyszących temu wydarzeniu.

Tło

W połowie listopada 1943 francuska policja aresztowała 23 członków komunistycznej organizacji partyzanckiej Francs-tireurs et partisans - Main d'oeuvre immigrée (FTP-MOI)^[1]. Grupa ta była zwana grupą Manukiana od nazwiska przywódcy Missaka Manukiana. Tworzyła ona część siatki składającej się z około 100 bojowników, którzy byli odpowiedzialni praktycznie za wszystkie akty zbrojnego oporu w regionie Paryża od marca do listopada 1943^[2].

W grupie tej było ośmiu Polaków, pięciu Włochów, trzech Węgrów, dwóch Ormian, Hiszpan, Rumunka (Olga Bancic) i trzech Francuzów. Jedenastu z nich było Żydami.

Po trzech miesiącach tortur stanęli oni przed niemieckim sądem wojskowym. W celu zdyskredytowania ruchu oporu władze zaprosiły do wzięcia udziału w procesie francuskie osobistości ze świata filmu i innych dziedzin sztuki oraz zachęciły media do jak najdokładniejszego zrelacjonowania procesu. Członkowie grupy Manukiana zostali rozstrzelani w forcie Mont Valérien w Suresnes koło Paryża 21 lutego 1944. Kobieta, Olga Bancic, która była odpowiedzialna za nielegalną produkcję i transport bomb i materiałów wybuchowych, została zabrana do więzienia w Stuttgarcie, gdzie mimo tortur nie wyrzekła się swoich przekonań i została ponownie skazana na śmierć i 10 maja stracona przez ścięcie toporem.

Wiosną 1944 władze rozpoczęły propagandę zwaną Affiche rouge. Wydrukowano około 15 tysięcy plakatów^[3], które rozwieszano na ulicach. Razem z plakatami dystrybuowane były ulotki, które głosiły, że na czele ruchu oporu stali cudzoziemcy, Żydzi, bezrobotni i kryminaliści; kampania przedstawiała ruch oporu jako cudzoziemską konspirację skierowaną przeciwko Francuzom i suwerenności Francji.

Chociaż plakaty miały na celu przedstawienie maquis jako terrorystów, to wydaje się, że akcja odniosła odwrotny skutek. Przyczyniła się ona do powstania legendy grupy Manukiana jako bohaterów i męczenników ruchu oporu i zachęciła wielu do wstąpienia w szeregi oddziałów. Legenda głosi, że zwolennicy dopisywali słowa MORTS POUR LA FRANCE (Oni umarli za Francję)^[4] i kładli kwiaty pod plakatami. W 1975 Philippe Ganier Raymond stwierdził, że nie ma historycznych zapisów takich wydarzeń^[5], jednak ostatnie badania wskazują, że takie akty „uzupełniania treści” plakatów występowały^[3].

Treść

Plakat głosił:

Des libérateurs?  La libération par l'armée du crime!
"Wyzwoliciele?  Wyzwolenie przez przestępczą armię!"

Od lewej do prawej, od góry to dołu, portrety podpisane:

• GRZYWACZ: Juif polonais, 2 attentats (Polski Żyd, 2 terrorystyczne ataki)
• ELEK: Juif hongrois, 5 déraillements (Węgierski Żyd, 5 wykolejeń)
• WAJSBROT: Juif polonais, 1 attentat, 1 déraillement (Polski Żyd, 1 terrorystyczny atak, 1 wykolejenie)
• WITCHITZ: Juif polonais, 15 attentats (Polski Żyd, 15 terrorystycznych ataków)
• FINGERCWAJG: Juif polonais, 3 attentats, 5 déraillements (Polski Żyd, 3 terrorystyczne ataki, 5 wykolejeń)
• BOCZOV: Juif hongrois, chef dérailleur, 20 attentats (Węgierski Żyd, szef akcji wykolejeń, 20 terrorystycznych ataków)
• FONTANOT: Communiste italien, 12 attentats (Włoski komunista, 12 terrorystyczny ataki)
• ALFONSO: Espagnol rouge, 2 attentats (Czerwony Hiszpan, 2 terrorystyczne ataki)
• RAYMAN: Juif polonais, 13 attentats (Polski Żyd, 13 terrorystycznych ataków)
• MANOUCHIAN: Arménien, chef de bande, 56 attentats, 150 morts, 600 blessés (Ormianin, szef gangu, 56 terrorystycznych ataków, 150 zabitych, 600 rannych)

Na dole przedstawione są fotografie:

• prawe ramię i część klatki piersiowej podziurawione przez kule
• zwłoki leżące na ziemi
• wykolejona lokomotywa
• wykolejony pociąg
• kolekcja broni, granatów, i komponentów bomb wyeksponowanych na stole
• inny wykolejony pociąg

Przypisy

Bibliografia

• Benoît Raisky, L’Affiche rouge 21 février 1944, Ils n’étaient que des enfants., Éditions du Félin, 2004 (recenzja dziennika L’Humanité)

Filmy

• Franck Cassenti, Czerwony afisz (L'Affiche Rouge) (1976)
• Stéphane Courtois i Mosco Boucault, Des terroristes à la retraite (1983)
• Pascal Convert, Mont-Valérien, aux noms des fusillés
• Denis Peschanski – Jorge Amat, La traque de l’Affiche rouge (2007)

Linki zewnętrzne

• Missak Manouchian - Ein armenischer Partisan. lorenz.ist.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-08-27)]. (niem.)
• Interview of Henri Karayan, former member of the Manouchian Group. humanite.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)]. in L’Humanité, 21 February 2004 (fr.)
• Julien Lauprêtre : „ Manouchian était dans ma cellule… et je ne le savais pas „. humanite.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)]. in L’Humanité, 21 February 2004 (fr.)
• Rino Della Negra, ailier droit résistant. humanite.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-20)]., article on one of the member of the Manuchian Group, in L’Humanité, 21 February 2004 (fr.)