Czesław Białobrzeski
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 31 sierpnia 1878 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
Czesław Białobrzeski (ur. 31 sierpnia 1878 w Poszechoniu[1] koło Jarosławia, Rosja, zm. 12 października 1953 w Warszawie) – polski fizyk teoretyk, astrofizyk i filozof nauki[2].
Życiorys
Lata przedwojenne
W latach 1896–1901 studiował na Uniwersytecie Kijowskim. Studia kontynuował w latach 1908–1910 w Paryżu u prof. Langevina w Collège de France.
W roku 1914 został profesorem na Uniwersytecie Kijowskim. Po I wojnie światowej zorganizował Polskie Kolegium Uniwersyteckie, na czele którego stanął. W roku 1919 przyjechał do odrodzonej Polski i objął katedrę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dwa lata później przeniósł do Warszawy, gdzie objął katedrę na Uniwersytecie Warszawskim, a wkrótce potem został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności (od 1921) (po roku 1952 członkiem tytularnym Polskiej Akademii Nauk). Był również członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 1922) i Akademii Nauk Technicznych (od 1923).
Na Uniwersytecie Warszawskim zorganizował w 1931 roku nowoczesną, jak na owe czasy, pracownię doświadczalną, mieszczącą się przy ulicy Oczki 3. W pracowni – wraz ze swoimi asystentami Ignacym Adamczewskim, Stanisławem Mrozowskim i innymi – prowadził badania z dziedziny spektroskopii, dielektryków, promieniowania kosmicznego.
W latach 1934-1938 pełnił funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Fizycznego. W 1938 zorganizował w Warszawie konferencję naukową na temat nowych teorii fizycznych, na którą przyjechał m.in. Niels Bohr.
II wojna światowa i dalsze lata
Po zajęciu Polski przez Niemców w 1939 w New York Timesie pojawiła się notatka o rozstrzelaniu profesora. Wywołało to poruszenie w środowiskach emigracyjnych. Doktorant Białobrzeskiego – Myron Mathisson napisał w 1940 krótki nekrolog profesora opublikowany w Nature.
W czasie II wojny światowej zorganizował w swoim laboratorium przy ulicy Oczki 3 placówkę usługową dla służb miejskich, będącą przykrywką dla tajnego nauczania i badań. Laboratorium zniszczone zostało podczas sowieckich nalotów na Warszawę z 20 na 21 sierpnia 1942.
Po wojnie zajmował się odtworzeniem zniszczonego podczas nalotów dzieła o podstawach poznawczych fizyki. Żył samotnie. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 196-1-22)[3].
Praca naukowa
Czesław Białobrzeski jest autorem około 100 prac z zakresu termodynamiki, teorii względności, teorii kwantów, teorii budowy i ewolucji gwiazd, spektrografii, astrofizyki oraz filozofii fizyki. Zwrócił uwagę na rolę ciśnienia promieniowania w utrzymaniu równowagi wewnętrznej gwiazd. Prace dotyczące tego zagadnienia opublikowane w 1911 roku przyniosły mu światowe uznanie. W zakresie filozofii rozważał zagadnienia indeterminizmu w aspekcie fizycznym[a][4].
Uwagi
- ↑ Na XXXV. Zjeździe Fizyków Polskich w Białymstoku prof. Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW) przedstawił referat nt. „Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro” – krótką charakterystykę fizyki w Polsce XX w. Zaprezentował wskaźniki bibliometryczne, liczby dotyczące stopni i tytułów naukowych oraz liczby studentów fizyki. W podsumowaniu ocenił wkład Polaków do światowej fizyki XX w., wyodrębniając przede wszystkim – poza Marią Skłodowską-Curie (która w światowych zestawieniach jest wymieniana jako obywatelka francuska) – czterech fizyków, którzy dokonali odkryć na miarę Nagrody Nobla: Mariana Smoluchowskigo, Mariana Danysza, Jerzego Pniewskiego i Karola Olszewskiego. Wśród osiemnastu mniej zasłużonych, którzy jednak wnieśli bardzo poważny wkład do rozwoju fizyki i w pewnym okresie należeli do liderów światowej fizyki (których nazwiska są wymieniane w syntetycznych obcojęzycznych historycznych opracowaniach) znalazł się Czesław Białobrzeski. W tej samej grupie prof. Andrzej Kajetan Wróblewski wymienił nazwiska: Tadeusz Godlewski, Leopold Infeld, Aleksander Jabłoński, Mieczysław Jeżewski, Marian Mięsowicz, Władysław Natanson, Henryk Niewodniczański, Arkadiusz Piekara, Stefan Pieńkowski, Wojciech Rubinowicz, Andrzej Sołtan, Leonard Sosnowski, Zdzisław Szymański, Ludwik Wertenstein, August Witkowski, Mieczysław Wolfke, Konstanty Zakrzewski.
Przypisy
- ↑ Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 40.
- ↑ Białobrzeski Czesław, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-09-30].
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: HALINA BIAŁOBRZESKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-10-31].
- ↑ Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW): Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro. labfiz.uwb.edu.pl. [dostęp 2012-08-31]. (pol.).
Bibliografia
- Ryszard Sobiesiak, Poczet wielkich fizyków, Nasza Księgarnia, Warszawa 1975.
- Włodzimierz M. Ścisłowski, Czesław Białobrzeski, Postępy Fizyki, 1954, zesz. 4, str. 413–422.
- Andrzej Kajetan Wróblewski, Nobliwy starszy pan, Wiedza i Życie, kwiecień 2012 nr 4(928).
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Autor: Krzem Anonim, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Czesława Białobrzeskiego na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 196, rząd 1, grób 22)
Portret prof. Czesława Białobrzeskiego