Czesław Centkiewicz
 | |
| Imię i nazwisko urodzenia | Czesław Jacek Centkiewicz |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 18 października 1904 |
| Data i miejsce śmierci | 10 lipca 1996 |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie | |
| Małżeństwo | |
| Odznaczenia | |
          | |
Czesław Jacek Centkiewicz (ur. 18 października 1904 w Warszawie, zm. 10 lipca 1996 tamże) – polski pisarz, reportażysta, podróżnik.
Życiorys
Syn Stanisława Centkiewicza i Stanisławy Bresteczer. Ukończył Gimnazjum św. Kazimierza w Warszawie (1924), następnie Institut Superieur w Liège (Belgia). W 1920 jako żołnierz Armii Ochotniczej brał udział w wojnie przeciw bolszewikom. Z zawodu inżynier elektryk. Był autorem prac naukowych z zakresu radiometeorologii i elektrotechniki. W latach 1932–1933 kierował pierwszą polską wyprawą polarną na Wyspę Niedźwiedzią[1]. W latach 1934–1939 pracował w Obserwatorium Aerologicznym Państwowego Instytutu Meteorologicznego w Legionowie[2].
W młodości uprawiał lekkoatletykę reprezentując Varsovię, zdobył m.in. srebrny medal mistrzostw Polski seniorów (Warszawa 1925) w biegu przełajowym na dystansie ok. 10 kilometrów[3][4].
Po powstaniu warszawskim trafił do obozu koncentracyjnego Neuengamme k. Hamburga. Po wojnie pracował jako dyrektor techniczny Zjednoczenia Energetycznego Okręgu Dolnośląskiego w Jeleniej Górze oraz w Państwowym Instytucie Hydrologiczno-Meteorologicznym. W 1950 zamieszkał w Legionowie, gdzie podjął pracę w Obserwatorium Meteorologicznym PIHM. W drugiej połowie 1955 przeprowadził się wraz z żoną Aliną na Saską Kępę w Warszawie[2]. Zamieszkali w domu przy ul. Zakopiańskiej 16[5].
Był członkiem Związku Literatów Polskich, pełnił m.in. funkcję jego wiceprezesa. Był autorem szeregu powieści młodzieżowych i reportażowych poświęconych terenom podbiegunowym; większość z utworów napisał wspólnie z żoną. Od 1948 roku należał do PZPR[6].
Otrzymał wiele nagród literackich – nagrodę Prezesa Rady Ministrów (1955), nagrodę marynistyczną im. Zaruskiego (1963), nagrodę I stopnia Ministra Kultury i Sztuki (1969).
Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A3 tuje-2-15)[7].
Ordery i odznaczenia
- Order Sztandaru Pracy I klasy (21 lipca 1972)[8]
- Order Sztandaru Pracy II klasy[6]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski[6]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski[6]
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie[6]; po raz pierwszy 13 września 1933[9])
- Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984)[10]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (15 stycznia 1955)[11]
- Medal Komisji Edukacji Narodowej[6]
- Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”[6]
- Kawaler Orderu Uśmiechu (1970)
- Medal Kopernika PAN[6]
Upamiętnienie
- W 2004 rondo u zbiegu ulic Jagiellońskiej i Parkowej w Legionowie nadano imię Aliny i Czesława Centkiewiczów[12].
- 26 września 2012 otrzymał pośmiertnie tytuł Honorowego Obywatela Miasta Legionowa.
- Szkoła Podstawowa nr 9 w Bełchatowie nosi imię Aliny i Czesława Centkiewiczów[13].
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 w Wałbrzychu nosi imię Aliny i Czesława Centkiewiczów.
Twórczość
- Czeluskin (1934)
- Wyspa mgieł i wichrów (1934)
- W krainie zorzy polarnej (1936)
- Znowu na północy (1936)
- Anaruk, chłopiec z Grenlandii (1937)
- Biała foka (1938)
- Loty nad śniegami (1938)
- W lodach północy (1948)
Wspólnie z Aliną Centkiewicz
- Odarpi, syn Egigwy (1949)
- Zdobywcy bieguna północnego (1950)
- Na podbój Arktyki (1952)
- W lodach Eisfiordu (1953)
- Radiostacja zamilkła (1953)
- Znowu na Wyspie Niedźwiedziej (1954)
- Arktyka, kraj przyszłości (1954)
- Niezwykła podróż (1955)
- Bohaterski szturman (1956)
- Na białym szlaku (1956)
- Pułkownik Orvin mylił się (1959)
- Wyspy mgieł i wichrów (1959)
- Tajemnice szóstego kontynentu (1960)
- Opowieści spod bieguna (1960)
- Kierunek – Antarktyda (1961)
- Fridtjof, co z ciebie wyrośnie? (1962)
- Zaczarowana zagroda (1963)
- Mufti – osiołek Laili (1964)
- Tumbo z Przylądka Dobrej Nadziei (1964) (Klub Siedmiu Przygód)
- Czy foka jest biała (1965)
- Piotr w krainie białych niedźwiedzi (1965)
- Człowiek, o którego upomniało się morze (1966)
- Okrutny biegun (1969)
- Osaczeni wielkim chłodem (1970)
- Nie prowadziła ich Gwiazda Polarna (1974)
- Tumbo nigdy nie zazna spokoju (1977) (Klub Siedmiu Przygód)
Przypisy
- ↑ Czesław Jacek Centkiewicz w Słowniku Biograficznym Ziemi Jeleniogórskiej.
- ↑ a b Jacek Szczepański. Okres legionowski w życiu i twórczości Aliny i Czesława Centkiewiczów. „Rocznik Legionowski”. t. V, Legionowo 2012. s. 11–28.
- ↑ Henryk Kurzyński, Stefan Pietkiewicz, Janusz Rozum, Tadeusz Wołejko: Historia Finałów Lekkoatletycznych Mistrzostw Polski 1920-2007. Konkurencje męskie. Szczecin – Warszawa: Komisja Statystyczna PZLA, 2008. ISBN 978-83-61233-20-6.
- ↑ Mistrzostwa Polski w biegach przełajowych. PZLA, 1994.
- ↑ Piotr Łopuszański: Warszawa literacka w PRL. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2015, s. 168. ISBN 978-83-11-13576-5.
- ↑ a b c d e f g h Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 113. ISBN 83-223-2073-6.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
- ↑ Lista odznaczonych w Belwederze. „Nowiny”, s. 2, Nr 201 z 22 lipca 1972.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 211, poz. 236 „za bezinteresowną pracę obserwatora na Wyspie Niedźwiedziej w ciągu roku polarnego 1932/33”.
- ↑ Uznanie dla twórców kultury /w/ Trybuna Robotnicza, nr 170, 19 lipca 1984, str. 1-2
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400, s. 1630.
- ↑ Rondo Maharadży – nowa nazwa dla ronda Aliny i Czesława Centkiewiczów?. gazetapowiatowa.pl, 10 kwietnia 2014. [dostęp 2017-01-08].
- ↑ Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 9 w Bełchatowie. oficjalna strona [dostęp 2022-02-03]
Media użyte na tej stronie
Baretka: Medal 40-lecia Polski Ludowej
Autor: Mariusz Kubik, http://www.mariuszkubik.pl, Licencja: CC BY 2.5
Alina and Czeslaw Centkiewicz's monument
Baretka: Złoty Krzyż Zasługi (nadany dwukrotnie) – III RP (1992).
Autor: Ὄνειροι, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zasłużony Działacz Kultury – odznaka
Baretka: Order Sztandaru Pracy I klasy
Baretka: Order Uśmiechu.