Czesław Nanke

Czesław Nanke

Data i miejsce urodzenia	13 września 1883 Krosno
Data i miejsce śmierci	26 czerwca 1950 Kraków
profesor nauk humanistycznych
Specjalność: historia
Alma Mater	Uniwersytet Lwowski
Doktorat	1907
Habilitacja	1925
Profesura	1938
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie Uniwersytet Jagielloński

grób Czesława Nankego na Cmentarzu Rakowickim

Czesław Nanke (ur. 13 września 1883 w Krośnie, zm. 26 czerwca 1950 w Krakowie) – polski historyk.

Życiorys

Czesław Nanke urodził się w Krośnie, które w tym czasie należało do Austro-Węgier. Pochodził z rodziny o inteligenckim rodowodzie. Jego rodzicami byli Feliks Nanke doktor praw Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ), adwokat krajowy i Maria z domu Jüttner. Czesław został wcześnie osierocony. Ojciec zmarł w 1893 roku, a matka w 1897 roku. Czesław znalazł się pod opieką znacznie starszego przyrodniego brata Władysława Abrahama^[1]. W 1902 ukończył VIII klasę i zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum Arcyksiężniczki Elżbiety w Samborze^[2].

W 1902 roku rozpoczął studia prawnicze na Wydziale Prawa i Umiejętności Politycznych Uniwersytetu Lwowskiego. Dzięki wstawiennictwu profesora Władysława Abrahama, w 1903 roku otrzymał stypendium przyznane mu przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Dało mu ono solidne podstawy finansowe na cały okres studiów, ale zmusiło do zmiany kierunku studiów na historię i geografię. Uczestnictwo w seminarium historii nowożytnej skłoniło go do podjęcia pracy nad rozprawą doktorską przygotowywaną w latach 1905–1906 pod kierunkiem u profesora Bronisława Dembińskiego. W 1907 obronił pracę doktorską dotyczącą stosunku szlachty wołyńskiej do Konstytucji 3 maja i wkrótce złożył egzamin na nauczyciela szkół średnich. Otrzymał posadę nauczyciela historii w I Gimnazjum w Tarnowie. Obowiązek zajęcia się młodszym rodzeństwem skłonił go do powrotu do Sambora i zatrudnienia się w tamtejszym gimnazjum.

Czesław Nanke ożenił się z Antoniną z domu Kubisztal. Mieli dwoje dzieci: syna Adama i córke Feliksę^[3].

W 1910 roku, dzięki poparciu Władysława Abrahama został włączony do Ekspedycji Rzymskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, której celem było wydanie Monumenta Poloniae Vaticana. Lata 1910–1912 spędził w Rzymie, biorąc udział w badaniu akt nuncjatury Alberta Bolognettiego za czasów panowania króla Stefana Batorego^[1]. Od 1913 do 1939 był nauczycielem historii w elitarnym VIII Państwowym Gimnazjum im. Króla Kazimierza Wielkiego we Lwowie.

W tym czasie Czesław Nanke zajmował się przekładem wybitnego dzieła Niccola Machiavellego „Książę”, które wyszło nakładem Książnicy Polskiej Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych w Warszawie i Lwowie w 1920 roku^[1]. Czesław Nanke był autorem podręczników szkolnych. W 1923 roku Książnica-Atlas we Lwowie wydała jego podręcznik dla klas wyższych szkół średnich Historia średniowieczna, a następnie w latach 1924–1926 opublikowała jego dwutomową Historię nowożytną. Do nich Nanke przygotował wypisy, które były często wykorzystywane w nauczaniu historii w szkołach średnich. Nanke był współautorem Szkolnego atlasu historycznego (współautor: Władysław Semkowicz) oraz Małego atlasu historycznego (współautorzy: Ludwik Piotrowicz i Władysław Semkowicz)^[1].

W ramach Ekspedycji Rzymskiej był Nanke w Rzymie jeszcze dwukrotnie w latach 1921 i 1930^[1]. Po pobycie w Rzymie w 1921 roku Nanke zreferował w Towarzystwie Naukowym we Lwowie wyniki badań archiwów rzymskich. Te i wcześniejsze wyniki zostały opublikowane w 1921 roku w serii Archiwum Towarzystwa Naukowego we Lwowie pod tytułem Z dziejów polityki Kuryi Rzymskiej wobec Polski, 1587–1589. Praca ta została przedłożona przez Nankego w 1922 roku jako rozprawa habilitacyjna na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza (UJK) we Lwowie, jednak habilitanta nie dopuszczono do dalszych stadiów przewodu, gdyż jeden z członków komisji powołanej w sprawie postępowania habilitacyjnego, profesor Adam Szelągowski, zażądał wydania akt nuncjatury Bolognettiego. Nanke odmówił, bo właśnie przygotowywał je do wydania w tomie V zbioru Monumenta Poloniae Vaticana. Dopiero w listopadzie 1925 roku Rada Wydziału Humanistycznego UJK przyjęła kolokwium habilitacyjne Nankego. Po zatwierdzeniu uchwały Rady Wydziału przez władze ministerialne, w 1926 roku Nanke otrzymał posadę nauczyciela akademickiego na Wydziale Humanistycznym UJK. Prowadził wykłady historii nowożytnej Polski i historii powszechnej od wojny siedmioletniej^[1].

W 1926 roku Nanke wszedł w skład Komisji Nauczania Historii, powołanej przez Stałą Delegację Zjazdów Historycznych we Lwowie i związanej z Polskim Towarzystwem Historycznym. Jej zadaniem było ożywienie refleksji dydaktycznej i reforma procesu nauczania historii w Polsce. Był ponadto członkiem stałej komisji historycznej Polskiej Akademii Umiejętności^[1].

Od 1930 roku Nanke prowadził również wykłady z historii dyplomacji na studium dyplomatycznym otwartym na Wydziale Prawa UJK. W 1936 roku uruchomił seminarium z historii dyplomacji i praktyki dyplomatycznej. W 1938 roku został profesorem tytularnym UJK.^[1].

Po wybuchu II wojny światowej i wkroczeniu wojsk sowieckich do Lwowa Czesław Nanke pozostał we Lwowie i zaangażował się w tajne nauczanie. Udzielał lekcji historii na tajnych kompletach. Po ataku III Rzeszy na ZSRR w 1941 roku i zajęciu Lwowa przez wojska niemieckie Nanke znalazł pracę w Zarządzie Domów Mieszkalnych. Prowadził wykłady z historii dyplomacji na Podziemnym Uniwersytecie Jana Kazimierza w ramach reaktywowanego studium dyplomatycznego. Po ponownym wkroczeniu Armii Czerwonej do Lwowa w lipcu 1944 roku Nanke w obawie przed aresztowaniem schronił się na wsi pod Tarnowem. W 1945 roku przeniósł się do Tarnowa, gdzie znalazł zatrudnienie w Liceum Handlowym jako nauczyciel historii. Lekcje prowadził także w Liceum Ogrodniczym w Gumniskach^[1].

W 1947 roku Nanke został zatrudniony na etacie docenta na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, jednak starania o przeniesienie tytularnej profesury do Krakowa zostały zablokowane przez władze komunistyczne. Wykładał również w Szkole Nauk Politycznych, reaktywowanej przez profesora Ludwika Ehrlicha. Czesław Nanke napisał jeden z czterech skryptów wydanych w serii „Biblioteka Szkoły Nauk Politycznych”, zatytułowany Historia dyplomacji. Cz. 1: Rozwój form dyplomatycznych^[1].

Czesław Nanke zmarł w wyniku zawału serca 26 czerwca 1950 roku. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera III)^[1].

Przypisy

Bibliografia

• Jan Draus: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 251-252. ISBN 978-83-7188-964-6.
• Artur Gruszczak: Czesław Nanke (1883–1950). W: Jubileuszowa Księga Nauk Politycznych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2015, s. 387-395. ISBN 978-83-233-4013-3.

Linki zewnętrzne

• Mapy historyczne Czesława Nanke w bibliotece Polona