Czesław Niemen

Czesław Niemen

Czesław Niemen w Opolu, 1975
Imię i nazwisko	Czesław Juliusz Niemen-Wydrzycki
Data i miejsce urodzenia	16 lutego 1939[1] Stare Wasiliszki
Data i miejsce śmierci	17 stycznia 2004[1] Warszawa
Przyczyna śmierci	nowotwór
Instrumenty	instrumenty klawiszowe, gitara, instrumenty perkusyjne, flet
Typ głosu	tenor
Gatunki	big bit[2], muzyka elektroniczna, rock psychodeliczny, rock progresywny, rock eksperymentalny, muzyka filmowa, muzyka teatralna[2], pop, rock, blues-rock, contemporary pop / rock[1], rock and roll, jazz-rock[3]
Zawód	kompozytor, muzyk, piosenkarz, poeta, malarz
Aktywność	1962–2003
Wydawnictwo	Pronit, Polskie Nagrania „Muza”, Disc AZ, Compagnia Generale del Disco, CBS Records International, Veriton, Polton, Pomaton, Warner Music Poland
Zespoły
Niebiesko-Czarni, Akwarele, Grupa Niemen, Niemen Aerolit
Odznaczenia
Strona internetowa

Gwiazda Czesława Niemena w Opolu

Czesław Niemen, właściwie Czesław Juliusz Niemen-Wydrzycki^[4] (ur. 16 lutego 1939 w Starych Wasiliszkach, zm. 17 stycznia 2004 w Warszawie) – polski artysta, muzyk, multiinstrumentalista, piosenkarz i wokalista rockowy^[1][2], kompozytor, autor tekstów piosenek. Jeden z najważniejszych twórców muzyki w Polsce^[2].

Życiorys

Dzieciństwo i wczesna młodość

Urodził się jako Czesław Juliusz Wydrzycki^[5] 16 lutego 1939 w Starych Wasiliszkach^[6] w ówczesnym województwie nowogródzkim (obecnie Białoruś). Jego rodzicami byli Anna z domu Markiewicz (1897–1986) i Antoni Wydrzycki (1896–1960), wykonujący liczne prace rzemieślnicze, m.in. strojenie fortepianów i naprawę zegarów. Miał siostrę Jadwigę (1926–2020)^[7][8]. Śpiewał już w szkolnym chórze w szkole dziesięciolatce oraz w chórze kościelnym (tam grał też na organach)^[9]. Wraz z chórem szkolnym koncertował w innych szkołach^[10]. W latach 1953–1954^[7] uczęszczał do klasy fortepianu liceum pedagogicznego w Grodnie^[9]. Uczył się także w uczelni muzycznej(biał. (tar.)) w Grodnie, jednak po roku nauki został z niej wyrzucony, gdyż opuszczał zajęcia. Grał na występach szkolnych na bajanie (rosyjska odmiana akordeonu)^[7]. W 1958 poślubił Marię Klauzunik^[9].

Przesiedlenie do Polski

Został przesiedlony do powojennej Polski w 1958 w ramach ostatniej fali masowych wysiedleń Polaków z Kresów Wschodnich. Rodzina Wydrzyckich zdecydowała się ostatecznie na repatriację, by Niemen uniknął powołania do Armii Radzieckiej^[9]. Rodzina rok spędziła w obozie dla repatriantów w Drawsku Pomorskim, a następnie zamieszkała w Świebodzinie^[11], Białogardzie i ostatecznie Kołobrzegu, a Czesław znalazł się w Gdańsku, gdzie rozpoczął naukę w średniej szkole muzycznej, w klasie fagotu. Równocześnie występował w studenckich teatrach, kabaretach i klubie Żak w Gdańsku, śpiewając po hiszpańsku i polsku piosenki latynoamerykańskie, akompaniując sobie na gitarze^[9]. Dwie z tych piosenek pojawiły się potem na jego pierwszej płycie^[12]. Jednocześnie zarabiał, pracując dorywczo w porcie lub strojąc fortepiany^[9]. W tym okresie poznał i zaprzyjaźnił się z Helmutem Nadolskim^[9].

W 1960 urodziła mu się córka Maria. Wraz z rodziną mieszkał wówczas w Sopocie^[9]. Z pierwszą żoną rozwiódł się w 1971.

Lata 60.

Początki muzyczne

W 1962 poznał Franciszka Walickiego, który zaczął go promować i organizować występy. W tym samym roku odniósł duży sukces na Festiwalu Młodych Talentów w Szczecinie i w nagrodę odbył trasę po kraju z zespołem Czerwono-Czarni. To właśnie Walicki z trudem przekonał Niemena, by zamiast piosenek latynoskich i rosyjskich zaczął grać rocka^[9].

Współpraca z Niebiesko-Czarnymi

Po odniesieniu pierwszych sukcesów w konkursach wykonawców amatorów zaczął dzięki Walickiemu występować z zespołem Niebiesko-Czarni i komponować^[9]. 10 października 1962 nagrał z nimi małą płytę, tzw. EP, z czterema utworami, w tym śpiewaną przez siebie piosenką „Lekcja twista”. Związał się uczuciowo z solistką zespołu Adą Rusowicz. W 1963 wystąpił na I Krajowym Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu z własną kompozycją „Wiem, że nie wrócisz”, która jednak przeszła niezauważona.

W grudniu 1963 wystąpił z grupą Niebiesko-Czarni w paryskiej sali Olympia^[13]. W tym okresie, za namową żony Franciszka Walickiego, zaczął posługiwać się pseudonimem artystycznym Niemen^[14], jako nie tylko atrakcyjniejszym marketingowo w Polsce, ale także łatwiejszym do wymówienia dla cudzoziemców^[5][15][15]. W połowie lat 70. oficjalnie zmienił nazwisko na Niemen-Wydrzycki^[5]. Nazwisko Niemen przyjął od rzeki Niemen, płynącej w pobliżu jego miejsca urodzenia^[15]. Stosował on jednak odmianę Niemena, Niemenem, inną niż w przypadku nazwy rzeki, i choć dziennikarz Andrzej Ibis-Wróblewski sugerował, że Wydrzycki powinien odmieniać swój pseudonim tak jak rzekę, artysta się z tym nie zgodził^[5].

Płyta nagrobna Czesława Niemena. Katakumby cmentarza Powązkowskiego w Warszawie

Pomnik na Wzgórzu Uniwersyteckim Uniwersytetu Opolskiego, Opole

Pomnik przed ratuszem w Białogardzie

Od 18 do 20 stycznia 1964 wraz z grupą Niebiesko-Czarni występował przed koncertami Marleny Dietrich w Sali Kongresowej w Warszawie. W pierwszej części koncertu Dietrich usłyszała utwór Niemena „Czy mnie jeszcze pamiętasz”, który w listopadzie 1964 nagrała na płytę z własnym tekstem („Mutter, hast du mir vergeben”)^[16].

Z grupą Niebiesko-Czarni występował na koncertach w Polsce, m.in. na festiwalu w Sopocie w 1965, na Węgrzech i we Francji. W listopadzie 1965 wystąpił jako solista na festiwalu w Rennes, gdzie zdobył statuetkę Srebrnego Gronostaja za kompozycję i nagrodę specjalną jury za najbardziej oryginalny debiut^[17]. Z Niebiesko-Czarnymi nagrał kilka małych płyt oraz zrealizował wiele nagrań dla radia. Zakończył współpracę z zespołem w listopadzie 1965, po trasie koncertowej w Jugosławii.

Debiutował jako piosenkarz bigbitowy, śpiewając rock and rollowe i rockowe piosenki w stylu The Beatles oraz ballady. Do największych przebojów pierwszego okresu należą dynamiczny utwór „Czy wiesz?” i sentymentalna ballada „Pod Papugami”. Wkrótce jednak zaczął zmierzać w stronę ambitniejszej muzyki, adresowanej do bardziej wymagającej młodzieży akademickiej. Utwory z okresu współpracy z grupą Niebiesko-Czarni nagrał potem na nowo na płycie Czy mnie jeszcze pamiętasz? z grupą Akwarele.

Niemen i Akwarele

Jesienią 1966 wraz z muzykami formacji Chochoły utworzył zespół Akwarele. W następnym roku odbył z nimi pierwszą trasę, rozpoczętą koncertem 16 stycznia 1967 w Jeleniej Górze. Dokonał nagrań dla radia i na małą płytę, a w kwietniu 1967 zarejestrował materiał na longplay Dziwny jest ten świat. 25 czerwca 1967 wystąpił z tytułową piosenką z płyty Dziwny jest ten świat na 4. KFPP w Opolu, gdzie wzbudził wielkie zainteresowanie i otrzymał m.in. nagrodę Polskiego Radia. Piosenka „Dziwny jest ten świat” stała się najbardziej znanym z polskich protest songów i hymnem młodzieży końca lat 60.

W 1967 wystąpił m.in. na festiwalu w Sopocie oraz w Kolonii w Niemczech, a w styczniu 1968 śpiewał na targach MIDEM w Cannes. Niemen nagrał album Sukces, który został złotą płytą, stał się też bohaterem krytycznego filmu krótkometrażowego pod tym samym tytułem, w reżyserii Marka Piwowskiego, który pokazano w czerwcu 1968. W październiku 1968 Niemen i Akwarele nagrali jeszcze płytę Czy mnie jeszcze pamiętasz?, a w grudniu Niemen odebrał wspomnianą złotą płytę.

Niemen Enigmatic

Od lutego 1969 do lipca 1970 z zespołem występował we Włoszech, początkowo jako «I Niemen», a od lipca 1969 w zmienionym składzie jako «Niemen Enigmatic». Nagrał kilka singli, zarejestrował też fragmenty koncertów. Grał głównie w klubach, a w czerwcu 1970 wystąpił na festiwalu Cantagiro. Czesław Niemen blisko związał się z piosenkarką Faridą, z którą w listopadzie 1970 odbył trasę po Polsce. W swej twórczości włączał się w kolejne dominujące w światowej muzyce rockowej prądy, tworząc własne, indywidualne i charakterystyczne odmiany muzyki – od rocka psychodelicznego przez symfoniczny rock progresywny (album Niemen Enigmatic z monumentalnym utworem „Bema pamięci żałobny-rapsod” do tekstu C. K. Norwida) aż po awangardowy jazz-rock (albumy Niemen Vol. 1 i Niemen Vol. 2) oraz muzykę elektroniczną. W październiku 1969, w przerwie włoskich występów, muzycy nagrali płytę z czterema kompozycjami do słów wybitnych polskich poetów, która ukazała się na początku 1970 jako Niemen Enigmatic. Album odniósł duży sukces. Na przełomie 1969/70 zrealizowano też film ilustrujący utwór „Bema pamięci żałobny rapsod”.

Lata 70.

W styczniu 1971 nowy skład zarejestrował materiał na podwójny album Niemen z ambitną muzyką w jazzrockowym duchu, wykorzystując także dwa wiersze Norwida. Występował w kraju oraz m.in. w Czechosłowacji i Finlandii. W tym czasie Czesław Niemen uzyskał mieszkanie w Warszawie przy ul. Niecałej 8, finalizował też sprawę rozwodową. Pod koniec 1971 wziął udział w nagraniu płyty z muzyką Andrzeja Kurylewicza. W ciągu całej swej kariery wielokrotnie wspomagał różnych artystów w nagraniach i brał udział w zbiorowych przedsięwzięciach muzycznych czy muzyczno-teatralnych. Napisał wiele utworów dla innych wykonawców, m.in. dla Ady Rusowicz. Przez lata powstały dziesiątki wersji jego piosenek. Czesław Niemen, od 1968 grający na organach Hammonda, z wolna rozbudował swoje klawiszowe instrumentarium, dodając najpierw melotron, a potem, jako pierwszy polski muzyk, syntezator Mooga. Nowoczesne i drogie wówczas wyposażenie pozwoliło mu nagrać wspomniany, prawie całkowicie elektroniczny album, stawiający go w jednym rzędzie z takimi awangardowymi muzykami i grupami jak Tangerine Dream, Klaus Schulze czy Vangelis.

Grupa Niemen

Jesienią 1971 zetknął się z awangardowym kontrabasistą Helmutem Nadolskim. Z nim oraz z muzykami Silesian Blues Band stworzył Grupę Niemen, która działała od grudnia 1971 do sierpnia 1973. Występował z nią i nagrywał trębacz Andrzej Przybielski. W styczniu 1972 w Monachium nagrali płytę Strange Is This World, w sierpniu 1972 w kraju dwie płyty częściowo improwizowane Niemen Vol. 1 i Niemen Vol. 2, a w sierpniu 1973, również w Monachium, album Ode to Venus. Zespół wystąpił w kilku krajach europejskich i zebrał pozytywne recenzje krytyki muzycznej.

Równocześnie Niemen zaczął nagrywać muzykę filmową, którą tworzył przez prawie 10 lat. Wiosną 1973 zarejestrował też w Monachium utwory na płytę solową Russische Lieder. W styczniu i lutym 1974 z renomowanymi muzykami sesyjnymi nagrał w Nowym Jorku płytę Mourner's Rhapsody. Zagraniczna kariera Niemena nie rozwinęła się jednak zgodnie z oczekiwaniami muzyka, jak i jego polskich fanów.

Niemen Aerolit i N.AE.

Grupa Niemen zakończyła swoją działalność koncertem w Białymstoku w sierpniu 1973. W następnym miesiącu powstała grupa Niemen Aerolit, która nagrała m.in. materiał na pośmiertną płytę 41 Potencjometrów Pana Jana, a w końcu roku 1974 płytę zatytułowaną nazwą zespołu. Jego działalność przerwała śmierć perkusisty Piotra Dziemskiego w marcu 1975, którą Niemen głęboko przeżył. Zadedykował mu płytę Katharsis, nagraną solo również w 1975.

W 1975 poślubił Małgorzatę, z którą miał dwie córki Natalię (ur. 1976) i Eleonorę (ur. 1977). Występował solo i w zmieniających się składach, nagrywał sporo muzyki teatralnej, korzystając od 1977 ze studia Teatru Narodowego w Warszawie. Na przełomie lat 1976–1977 nagrał podwójną płytę Idée fixe, wydaną na początku 1978. Latem 1976 otrzymał odznakę Zasłużony Działacz Kultury i Złoty Krzyż Zasługi. Pod koniec roku odbył wielkie tournée po ZSRR, gdzie wystąpił też w październiku 1977 i kwietniu 1979. W maju 1977 nagrał program dla telewizyjnego bloku Studio 2, potem występował w USA, a w lutym 1978 koncertował na festiwalu jazzowym w Bombaju. W 1977 dał recital na Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze^[18]. Latem 1978 zaproszono go do Hawany na Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów.

W 1978 ukazała się kaseta ze złotymi przebojami artysty, a rok później płyta z podobnym materiałem. W czerwcu 1979 wystąpił na festiwalu w Opolu, a 24 sierpnia 1979 w Sopocie zdobył Grand Prix Festiwalu Interwizji piosenką „Nim przyjdzie wiosna”. Pod koniec roku Polskie Nagrania bez wiedzy Niemena wydały na krajowym rynku kompilacyjną płytę Postscriptum, która została opracowana jedynie w celach promocyjnych na targi MIDEM w Cannes odbywające się w styczniu 1980 (był to jeden z wielu przypadków lekceważenia artystycznej woli muzyka).

W 1981 opracował kompozycje muzyczne do spektaklu teatralnego pt. Tragedia Romantyczna, którego osiem przedstawień w katowickim Spodku widziało 52 tysiące osób, a który był wystawiony przez studentów WRTV i górnośląską Solidarność.

Lata 80.

Kwiaty przy płycie nagrobnej Czesława Niemena na Powązkach

Karierę Niemena zakłóciło wprowadzenie stanu wojennego. W maju 1982 z grupą Kombi wystąpił w Sztokholmie, ukazała się też kaseta z jego muzyką filmową. Później występował sporadycznie, np. w listopadzie 1984 grał w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, a 12 grudnia 1985 grał w klubie Stodoła w Warszawie. 11 i 12 lipca 1986 zaśpiewał na zlocie Old Rock Meeting w Operze Leśnej w Sopocie, a jesienią zagrał na festiwalu Jazz Jamboree w Warszawie. W 1987 wystąpił w Jarocinie, potem grał w Skandynawii, a 29 listopada 1987 dał koncert w Queen Elizabeth Hall w Londynie. W 1988 wznowiono kilka jego płyt, m.in. Dziwny jest ten świat, Czy mnie jeszcze pamiętasz? i Niemen Enigmatic. W 1989 ukazała się pierwsza od wielu lat płyta Niemena z nowym materiałem, przygotowywana przez lata Terra Deflorata, wydana dwa lata później także na CD.

Lata 90.

1 marca 1990 Niemen wystąpił na Festiwalu w San Remo, a rok później ponownie na MIDEM. W 1992 wziął udział w spektaklu Księga Krzysztofa Kolumba w Teatrze Muzycznym w Gdyni. W maju 1993 grał w Nowym Jorku, a w 1995 wziął udział wraz z zespołem Dżem i wieloma zaproszonymi muzykami w koncercie upamiętniającym zmarłego Ryszarda Riedla. Występ ten zarejestrowano i wydano na płycie List do R. na 12 głosów^[19].

Zaczął publikować felietony w miesięczniku muzycznym Tylko Rock. Gorąco protestował przeciw pirackim edycjom jego nagrań, które wtedy obficie pojawiły się na kasetach magnetofonowych, a potem na kompaktach. Wyraźnie dawał do zrozumienia, że nie zamierza nagrywać nowych płyt do czasu prawnego uregulowania sytuacji na rynku muzycznym. Pomiędzy 1991 a 1996 ukazało się kilka edycji wznowień jego najwcześniejszych albumów. Pierwsza seria, wydawana przez Digiton, zakończyła się na albumie Niemen Aerolit, druga – zatytułowana Niemen retrospekcja – na Marionetkach (kompilacja wydanych niezależnie od siebie LP Niemen Vol. 1 i Niemen Vol. 2). W ramach trzeciej serii, noszącej tytuł Od początku, wydawanej przy współpracy z Polskimi Nagraniami, ukazało się tylko pięć albumów. W 1995 wydana została pierwsza autoryzowana przez Niemena składanka kompaktowa jego wczesnych nagrań, pt. Sen o Warszawie. Dwa lata później wziął gościnny udział w nagraniu cegiełki na rzecz ofiar powodzi, Moja i twoja nadzieja '97.

W 1999 został wybrany na wykonawcę wszech czasów w plebiscycie „Polityki”^[20], w związku z czym dał kilka koncertów w Trójce.

Lata 2000–2004

29 września 2001 wystąpił w Warszawie na koncercie pamięci C. K. Norwida, a 17 listopada 2001 wyszła ostatnia jego płyta studyjna spodchmurykapelusza, promowana singlem kompaktowym z trzema wersjami utworu „Jagody szaleju”. Została przychylnie przyjęta przez słuchaczy i krytyków. W 2002 i 2003 ukazały się dwa 6-płytowe, kolekcjonerskie boksy Od początku I i Od początku II obejmujące albumy wydane w Polsce w latach 1967–1980, uzupełnione odautorskim komentarzem i wspomnieniami muzyka. Niemen dość intensywnie zajmował się promocją tych wydawnictw – pomimo osłabienia spowodowanego chorobą, udzielał licznych wywiadów w telewizji i radiu. Zapowiadał wówczas wydanie dwóch kolejnych boksów, których robocze tytuły brzmiały Na pomieszane języki i Niemen – muzyka programowa. Pierwszy z nich miał gromadzić nagrania, których dokonał poza granicami kraju (m.in. włoskie single czy zachodnioniemieckie longplaye), drugi natomiast muzykę skomponowaną na potrzeby teatru i telewizji.

Choroba

Od wielu lat cierpiał na nowotwór układu chłonnego, który próbował zwalczyć przy pomocy medycyny naturalnej. Zmarł 17 stycznia 2004 w Centrum Onkologii w Warszawie z powodu powikłań związanych z zapaleniem płuc, na które zapadł w szpitalu^[21]. Ciało artysty, zgodnie z jego ostatnią wolą, zostało skremowane.

Pogrzeb artysty

30 stycznia 2004, po ceremonii żałobnej w kościele św. Karola Boromeusza, urna z prochami została złożona w katakumbach na cmentarzu Powązkowskim^[22] (rząd 99-3)^[23]. Niemena żegnało ok. 3 tysięcy osób^[22]. W momencie rozpoczęcia pogrzebu, o godzinie 13.00, z inicjatywy Marka Niedźwieckiego, wiele stacji radiowych w Polsce wyemitowało „Dziwny jest ten świat”, oddając w ten sposób hołd zmarłemu artyście.

Życie prywatne

Był uczuciowo związany z włoską piosenkarką Faridą, którą poznał na festiwalu Cantagiro we Włoszech. Artystka po wielu latach zwierzyła się, że Niemen był miłością jej życia^[24][25]. Dwukrotnie żonaty: z Marią Klauzunik^[26] i Małgorzatą Krzewińską. Swojej drugiej żonie poświęcił takie utwory, jak „Baby M.”, „Z listu do M.”, „Moje zapatrzenie”, „Postscriptum”. Z pierwszego małżeństwa ma córkę Marię Gutowską, a z drugiego córki Natalię Niemen-Otrembę i Eleonorę Atalay^[27].

Od najmłodszych lat przejawiał zainteresowanie rysunkiem i malarstwem – w dorosłym życiu projektował okładki swoich płyt, a od lat 90. zainteresował się grafiką komputerową.

W drugiej połowie lat 70. przeszedł na wegetarianizm^[28].

Upamiętnienie artysty

Książki poświęcone Niemenowi (chronologicznie)

1. Wacław Panek, Niemen. Kształty mitu, Wrocław – Brzeg: Socjalistyczny Związek Studentów Polskich, 1974, OCLC 837888371 .
2. Roman Radoszewski, Czesław Niemen: Kiedy się dziwić przestanę. Monografia artystyczna, Iskry, 2004, ISBN 83-207-1770-1 .
3. Marek Gaszyński, Czas jak rzeka, Prószyński i S-ka, 2004, ISBN 83-7337-849-9 .
4. Dariusz Michalski, Niemen o sobie, Warszawa: Twój Styl, 2005, ISBN 83-7163-568-0 .
5. Tadeusz Skliński, Niemen: dyskografia, fakty, twórczość, Nemunas, 2006, ISBN 83-9230-920-0 .
6. Dariusz Michalski, Czesław Niemen: Czy go jeszcze pamiętasz?, Warszawa: MG, 2009, ISBN 978-83-61297-76-5 .
7. Jan Edward Czachor, Czesław Niemen w Świebodzinie, Stowarzyszenie Pamięci Czesława Niemena w Świebodzinie, 2010 .
8. Artur Krajewski, Być Jak Czesław Niemen. Fotograficzny pomnik budowany migawką aparatu Artura Krajewskiego, ASP w Warszawie i Fundacja Kultury i Sztuki artHOLDING, 2019, ISBN 978-83-66098-65-7.

Ławeczka Niemena w Świebodzinie

Film

• „Sukces”^[29] – film dokumentalny z 1968 roku w reżyserii Marka Piwowskiego, 13 min.
• „Niemen”^[30] – film dokumentalny z 1976 roku w reżyserii Krzysztofa Rogulskiego, 26 min.
• „Czas jak rzeka...”^[31] – film dokumentalny z 2005 roku w reżyserii Eugeniusza Szpakowskiego, 10 min
• „Czesław Niemen”^[32] – film dokumentalny z 2007 roku w reżyserii Eugeniusza Szpakowskiego, 58 min
• „Coś co kocham najwięcej”^[33] – film dokumentalny z 2008 roku w reżyserii Eugeniusza Szpakowskiego, 21 min
• „Coś co kochał najwięcej...”^[34] – film dokumentalny z 2012 roku w reżyserii Eugeniusza Szpakowskiego, 22 min
• „Sen o Warszawie” – film dokumentalny z 2014 roku w reżyserii Krzysztofa Magowskiego, 1 godz. 44 min.

Szkoły

26 maja 2006 r. nadano imię Czesława Niemena Zespołowi Szkół Muzycznych we Włocławku, 31 maja 2008 Publicznemu Gimnazjum nr 2 w Strzelcach Opolskich, gdzie odsłonięto także pomnik piosenkarza^[35], 2 czerwca 2009 Gimnazjum nr 25 w Warszawie^[36], a 19 listopada 2009 Gimnazjum nr 3 w Świebodzinie^[36]. W tym też mieście 20 czerwca 2009 roku, z udziałem rodziny artysty, odsłonięto Ławeczkę Czesława Niemena^[37]. 12 maja 2016 r. nadano Gimnazjum nr 1 w Lubinie imię Czesława Niemena, jego żona Małgorzata Niemen odsłoniła pamiątkową tablicę w hołdzie patronowi. Szkoła zyskała również sztandar z wizerunkiem artysty. W Poznaniu znajduje się studium piosenkarskie im Czesława Niemena.

Monety

17 czerwca 2009 Narodowy Bank Polski wyemitował monetę powszechnego obiegu o nominale 2 zł ze stopu Nordic Gold pamięci Niemena, a 19 czerwca dwie srebrne monety kolekcjonerskie o nominale 10 zł, wybite stemplem lustrzanym: okrągłą i kwadratową (klipa). Umieszczono na nich wizerunki Czesława Niemena i jego płyt. Projektantem obu monet oraz rewersu monety powszechnego obiegu jest Robert Kotowicz^[38][39].

Piłka nożna

Piosenka Niemena Sen o Warszawie od 12 marca 2004 r. jest wykonywana przed każdym spotkaniem Legii Warszawa na Stadionie Wojska Polskiego w Warszawie jako hymn kibiców.

Wydarzenia kulturalne

W roku 2004 (20 sierpnia) oraz 2009 (23 sierpnia) na festiwalu w Sopocie jeden dzień poświęcono twórczości Niemena^[40][41], a od jesieni 2005 r. w Słupsku odbywa się Festiwal Młodych Talentów Niemen Non Stop pod patronatem Miejskiego Centrum Kultury w Słupsku, prezydenta Słupska i marszałka województwa pomorskiego, na którym młodzi artyści śpiewają utwory Niemena oceniane przez profesjonalne jury. Od 2009 r. festiwal ten obejmuje patronatem medialnym TVP Kultura. W 2015 roku w NEY Gallery & Prints w Warszawie odbyła się zbiorowa wystawa fotograficzna poświęcona w całości Czesławowi Niemenowi^[42]. Stowarzyszenie Pamięci Czesława Niemena corocznie organizuje zjazd niemenologów w Łagowie^[11]. W 2019 roku (21 sierpnia) amerykański zespół Metallica wykonał na Stadionie Narodowym w Warszawie utwór Niemena „Sen o Warszawie”.

Tablica pamiątkowa poświęcona pamięci artysty w jego rodzinnej miejscowości

Muzeum poświęcone artyście w Starych Wasiliszkach

20 lutego 2011 roku we wsi Stare Wasiliszki na Białorusi, w domu, w którym urodził się Czesław Niemen, otwarto muzeum jego imienia. W domu znajduje się część oryginalnego wyposażenia, w większości podarowanego przez mieszkańców Wasiliszek, którzy otrzymali je od rodziny artysty w czasie ich wyprowadzki do Polski^[10].

Murale

• Białogard (2010; ul. Grunwaldzka 22)
• Warszawa (2019; ul. Płytowa 14)
• Poznań (2020; ul. Grobla 14, zamalowany w grudniu 2021 po interwencji spadkobierców^[43])
• Warszawa (2021; ul. Żytnia 46)

Nazwy geograficzne

• Białogard (ulica) 54°00′51,84″N 16°00′28,24″E/54,014400 16,007844
• Bielsko-Biała (rondo): 49°48′46,59″N 19°00′42,63″E/49,812942 19,011842
• Bochnia: 49°58′32,22″N 20°26′17,19″E/49,975617 20,438108
• Częstochowa (promenada): 50°50′03″N 19°07′40″E/50,834167 19,127778
• Gdańsk (skwer): 54°21′07,43″N 18°38′37,52″E/54,352064 18,643756
• Kraków (ulica): 50°02′43″N 19°49′32″E/50,045278 19,825556
• Łódź (ulica): 51°48′03,5″N 19°20′53,7″E/51,800972 19,348250
• Poznań (ulica): 52°23′45,52″N 16°57′32,54″E/52,395978 16,959039
• Rzeszów (ulica): 50°02′19″N 21°58′07″E/50,038611 21,968611
• Serock (ulica): 52°29′51,46″N 21°03′49,76″E/52,497628 21,063822
• Słupsk (ulica): 54°28′31,5″N 16°58′38,7″E/54,475417 16,977417
• Sopot (rondo): 54°26′31,00″N 18°33′24,30″E/54,441944 18,556750
• Stalowa Wola (ulica): 50°35′40″N 22°02′02″E/50,594444 22,033889
• Warszawa (plac)^[44]: 52°15′31,7″N 20°58′09,1″E/52,258806 20,969194

Nagrody

• Złoty artKciuk 2019 przyznawany na Interdyscyplinarnym Festiwalu Sztuk Miasto Gwiazd /odebrany w rocznicę 80 urodzin artysty przez Małgorzatę Niemen^[45]

Dyskografia

Albumy studyjne

Albumy koncertowe

Występy gościnne i albumy zawierające nagrania różnych wykonawców

Składanki

Minialbumy

• 1964 – Locomotion
• 1964 – Les Noir et Bleu – Les Idoles de Pologne
• 1964 – Czas jak rzeka
• 1964 – Hippy, Hippy Shake
• 1964 – Jeszcze sen
• 1966 – A Varsovie
• 1966 – Sen o Warszawie
• 1967 – Dziwny jest ten świat
• 1978 – Sen srebrny Salomei
• 1997 – Cegiełka na rzecz ofiar powodzi – Moja i twoja nadzieja (gościnnie)

Single

• 1962 – Adieu Tristesse / El soldado de levita
• 1963 – Na swojską nutę
• 1963 – W rytmie Madisona
• 1968 – Obok nas / Baw się w ciuciubabkę
• 1969 – Io senza lei / Arcobaleno
• 1969 – Una luce mai accesa / 24 ore spese bene con amore
• 1970 – Oggi forse no / Domani
• 1972 – Romanca Cherubina / Mazurek
• 1972 – Strange is This World / We’ve Got The Sun
• 1973 – Jolotschki, Sosjonotschki / Tschornyje Browi, Karije Otschi
• 1975 – Mleczna droga / Dorożką na Księżyc
• 1979 – Nim przyjdzie wiosna / Pokój
• 1982 – Witaj przygodo zielona / Przeprowadzka
• 1986 – High Horse / Pod Papugami
• 2001 – spodchmurykapelusza
• 2002 – Jagody szaleju

Pocztówki dźwiękowe

• 1964 – Domek bez adresu
• 1970 – Nie wiem czy to warto
• 1971 – Bema pamięci żałobny rapsod (bez chóralno – instrumentalnego wstępu)
• 1974 – Jodełki, sosenki
• 1975 – Włóczęga
• 1979 – Nim przyjdzie wiosna

Albumy poświęcone Czesławowi Niemenowi

• 2007 – ProForma – Niemen a cappella
• 2009 – Artur Dutkiewicz – Niemen Improwizacje
• 2009 – Janusz Radek – Dziwny ten świat – opowieść Niemenem
• 2010 – Grażyna Łobaszewska – Dziwny jest...
• 2012 – Soundrise – Niemen nieznany
• 2012 – Stanisław Soyka – W hołdzie mistrzowi
• 2017 – Natalia Niemen – Niemen mniej znany^[64]
• 2018 – Krzysztof Zalewski – Zalewski śpiewa Niemena^[65]

Przypisy

Bibliografia

• Pęczak Mirosław, Niemen, którego nie ma, „Polityka”, 2014, nr 3, s. 3.

Linki zewnętrzne

• Nieoficjalne forum poświęcone artyście
• Dyskografia
• Niemen w bazie Archiwum Polskiego Rocka
• Teksty piosenek Czesława Niemena. poema.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-13)].
• Czesław Niemen na Progarchives
• Strona Muzeum Niemena w Starych Wasiliszkach. niemen-muzey.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-23)].
• Czesław Niemen na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• „Nadal dziwny jest ten świat” – z Czesławem Niemenem rozmawia Stanisław Błaszczyna (wywiad przeprowadzony w 1991 r. w Chicago)
• Czesław Niemen w kronice PKF w bazie Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej