Czesław Pilichowski

Czesław Pilichowski

Czesław Pilichowski w latach 60.
Data i miejsce urodzenia	20 lipca 1914 Rzadkwin
Data i miejsce śmierci	23 października 1984 Warszawa
Zawód, zajęcie	historyk, politolog, działacz polityczny
Odznaczenia

Czesław Pilichowski (ur. 20 lipca 1914 w Rzadkwinie, zm. 23 października 1984 w Warszawie) – polski działacz polityczny i historyk, badacz okupacji ziem polskich, profesor nauk politycznych, w latach 1965–1984 dyrektor Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce^[1][2].

Życiorys

Urodził się w rodzinie chłopskiej^[2] Marcina i Katarzyny Pilichowskich jako ich najstarszy syn. W 1933 ukończył gimnazjum w Trzemesznie. Studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Poznańskiego. Na ostatnim roku studiów został asystentem prof. Romana Pollaka. Studia ukończył w 1937 roku^[2]. Odbył trzymiesięczną służbę wojskową w 67. pułku piechoty w Brodnicy, po czym wyjechał na stypendium naukowe do Szwecji^[3] studiując na uniwersytetach w Uppsali i Sztokholmie (1938–1939)^[2].

Po wybuchu II wojny światowej pracował w rodzinnym gospodarstwie rolnym, po czym został, w grudniu 1939, wysiedlony z Rzadkwina do Piotrkowa Kujawskiego, gdzie spędził okres okupacji pracując m.in. jako robotnik młynarski, budowlany oraz księgowy^[2]. W tym czasie był zaangażowany w działalność konspiracyjną związku "Ojczyzna" oraz w Armii Krajowej^[3].

W latach 1946–1948 był członkiem PPR, od 1948 roku należał do PZPR^[4].

W 1945 znalazł zatrudnienie w Polskim Związku Zachodnim w Poznaniu, a później w Warszawie. W 1946 uzyskał stopień naukowy doktora filozofii w zakresie historii kultury i socjologii. W latach 1946–1950 pełnił funkcję sekretarza generalnego i dyrektora zarządu głównego PZZ. W 1950 został organizatorem i pierwszym dyrektorem Wydawnictwa Morskiego. Ponadto pełnił funkcje sekretarza w Zarządzie Głównym Ligi Morskiej (1951–1952) oraz kierownika działu ekonomiki i planowania w Morskim Instytucie Rybackim w Gdyni (1952–1953)^[2].

W 1953 przeszedł do pracy naukowej. Współpracował z Towarzystwem Literackim, Polskim Towarzystwem Historycznym, Gdańskim Towarzystwem Naukowym i Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk^[3] oraz pełnił funkcje kustosza w Gdańskiej Bibliotece PAN (1953–1957) a także sekretarza generalnego i członka Prezydium Rady Naczelnej Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich (1957–1965)^[2].

Według materiałów zgromadzonych w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej był w latach 1952–1961 tajnym współpracownikiem Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa PRL o pseudonimie „Wacław”. W archiwum IPN znajduje się 5 teczek pracy agenta (informatora) liczących łącznie ponad tysiąc stron^[5].

3 maja 1965 został powołany na stanowisko dyrektora Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce i funkcję tę pełnił do śmierci. Jako dyrektor Głównej Komisji był inicjatorem oraz uczestnikiem kilkudziesięciu ogólnopolskich i międzynarodowych konferencji poświęconych zagadnieniom nieprzedawniania i ścigania zbrodni hitlerowskich, obozom koncentracyjnym i przesiedleniom, zbrodniom wojennym i ludobójstwu^[2]. W 1972 uzyskał tytuł naukowy profesora nauk politycznych^[3]. W 1984 roku był inicjatorem przekształcenia Głównej Komisji w Instytut Pamięci Narodowej^[2].

Był członkiem m.in. Wojskowego Instytutu Historycznego, Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Instytutu Zachodniego w Poznaniu, Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, Instytutu Śląskiego w Opolu, Instytutu Bałtyckiego w Gdańsku^[2].

Zmarł 23 października 1984 podczas konferencji naukowej Ogólnopolskiego Komitetu Obrońców Pokoju. Pogrzeb odbył się 29 października na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera A4-tuje-5)^[6][2].

Odznaczenia

Był odznaczony m.in.: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy I i II klasy, Medalem 30-lecia Polski Ludowej oraz Złotym, Srebrnym i Brązowym Medalem „Za zasługi dla obronności kraju”^[4].

Wybrane publikacje

• Badanie i ściganie zbrodni hitlerowskich 1944-1974, Warszawa: Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, 1975.
• Dwadzieścia lat pracy narodu polskiego na ziemiach zachodnich i północnych 1945-1965, Warszawa: Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, 1965.
• Fałszerstwo czy prowokacja? Odwetowcy w roli oskarżycieli, Warszawa : "Książka i Wiedza", 1977.
• Hitlerowski program zagłady narodu polskiego i jego realizacja w latach 1939-1945, Warszawa: Wydaw. "Ruch", 1972.
• Nieznane polonica w bibliotekach szwedzkich, Gdańsk: Gdańskie Tow. Naukowe, 1962.
• No time-limit for these crimes, Warsaw: "Interpress", 1980.
• O co walczyliśmy i o co walczymy? Zasady ideowo-programowe, osiągnięcia i cele P.Z.Z. 1921-1946, Poznań: Polski Związek Zachodni, 1947.
• Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939-1945. Informator encyklopedyczny, Warszawa: PWN, 1979.
• Problemy reparacji wojennych, restytucji mienia oraz odszkodowań, Warszawa: Ministerstwo Sprawiedliwości. Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, 1974.
• Rola partii w odzyskaniu, zagospodarowaniu i zepoleniu ziem zachodnich i północnych, Warszawa : Zachodnia Agencja Prasowa, 1965.
• Tradycje przyjaźni polsko-niemieckiej, Warszawa: Zachodnia Agencja Prasowa, 1963.
• Trybunał Norymberski i zasady norymberskie a sprawa ścigania i karania hitlerowskich zbrodniarzy wojennych, Warszawa: Zrzeszenie Prawników Polskich, 1971.
• Tysiąc lat myśli politycznej i walki o jedną Polskę między Odrą i Bugiem, Warszawa: Rada Naczelna Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich. Komisja Propagandy, 1962.
• W XX-lecie powrotu ziem zachodnich i północnych do macierzy 1945-1965, Warszawa: Zarząd Propagandy Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego, 1965.
• Wybrane rocznice na lata 1965-1969 związane z ziemiami zachodnimi i północnymi, Warszawa: Zachodnia Agencja Prasowa, 1965.
• Zagadnienie ziem zachodnich w programie i działalności Polskiej Partii Robotniczej, Warszawa: Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, 1962.
• Zbrodnie hitlerowskie na dzieciach i młodzieży polskiej, Warszawa: "Sport i Turystyka", 1972.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Publikacje prof. Cz. Pilichowskiego w katalogu Biblioteki Narodowej (dostęp: 23-10-2014).