Czesław Wołłejko

Czesław Wołłejko

Data i miejsce urodzenia	17 marca 1916 lub 1920 Wilno
Data i miejsce śmierci	7 lutego 1987 Warszawa
Zawód	aktor, reżyser, wykładowca
Współmałżonek	Halina Czengery (1942–1961; rozwód) Ilona Stawińska (do 1987; jego śmierć)
Lata aktywności	1939–1986
Odznaczenia

Czesław Wołłejko (ur. 17 marca 1916^[1] lub 1920 w Wilnie, zm. 7 lutego 1987 w Warszawie) – polski aktor filmowy, teatralny, telewizyjny i radiowy, a także reżyser i wykładowca. Najbardziej znany z roli barona Krzeszowskiego w serialu Lalka oraz sturmbannführera Geibela w serialu Stawka większa niż życie.

Życiorys

Wczesne lata

Czesław Wołłejko urodził się w Wilnie. W sprawie jego daty urodzenia istnieją wątpliwości: większość dostępnych internetowych źródeł podaje datę 17 marca 1916 roku, podawał ją także w kwestionariuszach i życiorysach sam aktor. Na jego grobie znajdującym się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach wyryto jednak jako datę narodzin 17 marca 1920 roku. Pochodził z artystycznej rodziny – jego ojciec był tancerzem.

Na początku II wojny światowej trafił do Grodna uciekając z zajętego przez armię radziecką Wilna.

Kariera teatralna i filmowa

Debiut teatralny aktora miał miejsce jesienią 1939 roku w Grodnie. Czesław Wołłejko szukał wówczas zajęcia w tamtejszym Państwowym Teatrze Polskim BSRR, którego założycielem i dyrektorem był przedwojenny reżyser teatralny – Aleksander Węgierko. Zachwycony młodym aktorem Węgierko dał mu pierwszy teatralny angaż w komedii Panna Maliczewska Gabrieli Zapolskiej – tym występem początkujący Wołłejko oczarował publiczność i rozpoczął karierę teatralną. Teatr Polski został wkrótce przeniesiony przez władze do Białegostoku, gdzie w 1940 roku Wołłejko skończył studio aktorskie. Po wkroczeniu na te tereny wojsk niemieckich Aleksander Węgierko zniknął w niewyjaśnionych okolicznościach, a Wołłejko osiedlił się w Grodnie ze swoją pierwszą żoną, Haliną Czengery, i pracował jako kelner w restauracji Lux^[2].

W 1944 i 1945 roku Wołłejko zaczął grać w Teatrze Wojska Polskiego w Lublinie, a potem w Łodzi. Pierwszą jego rolą był Kacper w Weselu w reżyserii Jacka Woszczerowicza. Rok później wziął udział w łódzkiej Elektrze^[3] Jana Giraudoux – spektaklu reżyserowanym przez Edmunda Wiercińskiego, jednak wkrótce przedstawienie zostało zdjęte po oskarżeniach o gloryfikację powstania warszawskiego.

Również w 1946 roku, już w Poznaniu, Czesław Wołłejko zagrał Chlestakowa w Rewizorze^[4] w reżyserii Karola Borowskiego, oraz dwie role komediowe – w Domu otwartym i w Wiele hałasu o nic. Od 1948 roku namówiony przez Arnolda Szyfmana Czesław Wołłejko był już aktorem Teatru Polskiego^[2]. W 1949 roku Aleksander Zelwerowicz reżyserował w Teatrze Polskiego Radia Pana Jowialskiego – tam Czesław Wołłejko wcielił się w rolę Wiktora i dał się poznać publiczności warszawskiej^[5]. W tym samym roku Wołłejko zagrał Alfreda w inscenizacji Bogdana Korzeniewskiego w Mężu i żonie^[6], w 1950 roku zaś zagrał rolę tytułową w Don Juanie Moliera, także w reżyserii Korzeniewskiego. To przedstawienie zostało zdjęte przez władzę po 20 spektaklach, lecz aktor zdążył zrobił wrażenie na krytykach i publiczności. W 1952 roku Wołłejko zagrał rolę tytułową w Fircyku w zalotach, w 1953 Albina w Ślubach panieńskich oraz Szczęsnego w Horsztyńskim w reżyserii Edmunda Wiercińskiego. Zagrał także Lorenzaccia – rolę tytułową w spektaklu w reżyserii Wiercińskiego. W 1956 roku wcielił się w Szopena w Lecie w Nohant Iwaszkiewicza w reżyserii Marii Wiercińskiej^[2].

W kolejnych latach zagrał w słuchowisku według komedii Alfreda De Musseta Barberyna w reżyserii Wojciecha Maciejewskiego, a z Niną Andrycz w roli tytułowej – był to rok 1962. Pojawił się także w Grubych rybach według komedii Michała Bałuckiego w reżyserii Zbigniewa Kopalki. W tej sztuce partnerował mu m.in. Gustaw Lutkiewicz. W 1967 roku grał w przedstawieniu Jerzego Kreczmara w Panu Jowialskim Fredry – tam zagrał rolę Szambelana. W 1969 roku przeszedł do Teatru Współczesnego, gdzie w Wielkim człowieku do małych interesów w reżyserii tego samego reżysera zagrał Jenialkiewicza. W Teatrze Współczesnym zagrał męża w Szczęśliwym wydarzeniu Mrożka i cara w Kordianie, a w przedstawieniu Wiśniowy sad w reżyserii Macieja Prusa wcielił się w rolę Gajewa. W 1974 roku zagrał także w Królu w kraju rozkoszy – w tym słuchowisku reżyserowanym przez Zbigniewa Kopalko wystąpił u boku m.in. Jerzego Szmidta i Alicji Wyszyńskiej^[2].

Grób Czesława Wołłejki na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, 23 lipca 2008

Przez krótki okres występował w Teatrze Ateneum – tam grał Ignacego Krasickiego w Wielkim Fryderyku Adolfa Nowaczyńskiego, Fouchégo w Thermidorze Stanisławy Przybyszewskiej, księcia Adama Czartoryskiego w Tryptyku listopadowym Wyspiańskiego w reżyserii Janusza Warmińskiego i króla Stanisława Augusta w Polonezie Jerzego Sity w reżyserii Warmińskiego – tę ostatnią rolę w 1981 roku. W następnych latach Wołłejko wrócił do warszawskiego Teatru Współczesnego, gdzie grał Oberona w Śnie nocy letniej Szekspira w reżyserii Macieja Englerta, ojca w Ślubie Gombrowicza w reżyserii Krzysztofa Zaleskiego, w sztuce Jak się kochają Ayckbourna, w Trzech siostrach, oraz, w 1986 roku, Händela w Kolacji na cztery ręce Barza – to przedstawienie również reżyserował Maciej Englert^[2].

Jako aktor filmowy Czesław Wołłejko zadebiutował w 1951 roku wcielając się w rolę Fryderyka Chopina w filmie Aleksandra Forda Młodość Chopina. Kolejną rolą w filmie, dopiero w 1960 roku, był tytułowy Szczęściarz Antoni w komedii Haliny Bielińskiej i Włodzimierza Haupe. Od tego momentu cyklicznie pojawiał się w filmach, takich jak: Czarne skrzydła, Kopernik Czesława i Ewy Petelskich, Zaklęte rewiry i Trędowata. Grał także rozmaite role w serialach telewizyjnych, m.in. w Stawce większej niż życie, Przygodach pana Michała, Lalce z 1977 roku i Rodzinie Połanieckich^[2].

Występował również w Teatrze Telewizji, m.in. w Odprawie posłów greckich, Kandydzie, W poszukiwaniu straconego czasu oraz Cudzoziemce i Zemście. Od lat 60. zajmował się też reżyserią przedstawień oraz wykładał na Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Łodzi.

Śmierć

Aktor zmarł 7 lutego 1987 roku na zawał serca. Wołłejko odszedł w czasie intensywnych przygotowań do roli Wolanda w Mistrzu i Małgorzacie – sztuce wystawianej na deskach warszawskiego Teatru Współczesnego. Jego rolę przejął Krzysztof Wakuliński.

Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera 39B-11-2)^[7].

Życie prywatne

Wołłejko był dwukrotnie żonaty.

Pierwszą żoną Czesława Wołłejki była Halina Czengery – córka dyrektora Teatru Miejskiego w Grodnie. Poznał ją grając jeszcze w Pannie Maliczewskiej, a ślub wzięli w 1942 roku. Owocem trwającego do 1961 roku małżeństwa są dwie córki – urodzona 15 września 1942 roku Jolanta i 13 lat później, 27 maja 1955 roku, Magdalena. Obie, tak jak ich ojciec, zostały aktorkami.

W końcowych latach pierwszego małżeństwa zainteresował się Iloną Stawińską – żoną innego aktora, Tadeusza Plucińskiego, którą w przyszłości poślubił i pozostawali małżeństwem aż do śmierci aktora.

Tadeusz Pluciński z kolei został mężem najstarszej córki Wołłejki – Jolanty.

Filmografia

Odznaczenia i nagrody

• 1955 – odznaczenie: Medal 10-lecia Polski Ludowej^[8]
• 1955 – odznaczenie: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski^[9]
• 1963 – odznaczenie: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski^[10]
• 1967 – nagroda: Nagroda Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji^[10]
• 1967 – odznaczenie: Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego^[10]
• 1969 – nagroda: Nagroda Ministerstwa Kultury i Sztuki, indywidualna I stopnia^[10]
• 1976 – odznaczenie: Order Sztandaru Pracy II Klasy^[10]
• 1977 – nagroda: Nagroda Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji I stopnia za wybitne osiągnięcia reżyserskie i aktorskie w Teatrze Telewizji^[10]
• 1980 – odznaczenie: Odznaka „Zasłużony Białostocczyźnie”^[10]

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Czesław Wołłejko w bazie filmpolski.pl
• Czesław Wołłejko, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-04-09] .
• Czesław Wołłejko w bazie IMDb (ang.)
• Czesław Wołłejko w bazie Filmweb
• Czesław Wołłejko na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Czesław Wołłejko w artykule Onetu
• Czesław Wołłejko w audycji Polskiego Radia (zapis umieszczony na serwisie YouTube)