Cziru tybetańskie

Cziru tybetańskie

Pantholops hodgsonii[1]
(Abel, 1826)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	Cetartiodactyla
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Pecora
Rodzina	wołowate
Podrodzina	antylopy
Plemię	koziorożce
Rodzaj	Pantholops Hodgson, 1834
Gatunek	cziru tybetańskie
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
bliski zagrożenia
Zasięg występowania
(c) IUCN Red List of Threatened Species, species assessors and the authors of the spatial data., CC BY-SA 3.0

Cziru tybetańskie^[3], dawniej: cziru^[4] (Pantholops hodgsonii) – gatunek koziorożca z rodziny wołowatych, jedyny przedstawiciel rodzaju cziru (Pantholops) Hodgson, 1834.

Zasięg występowania i biotop

Cziru tybetańskie jest endemitem Wyżyny Tybetańskiej. Występuje na wysokościach 3700–6000 m n.p.m. Dawniej zasięg jego występowania rozciągał się po Nepal.

Charakterystyka

Długość ciała 120–130 cm, wysokość w kłębie 80–100 cm, masa 26–40 kg. Przy nozdrzach występuje workowate wydęcie, które jest prawdopodobnie związane z wydawaniem głosu. Występujące tylko u samców długie, smukłe rogi z poprzecznymi zgrubieniami są wygięte w kształcie litery S. Rogi osiągają długość do 70 cm.

Cziru tybetańskie jest gatunkiem stadnym. Liczebność i struktura stad jest zmienna – od 5 do 1000 osobników – i związana z sezonowymi wędrówkami. Samce są samotnikami dołączającymi do stad samic tylko w okresie godowym. Maksymalna długość życia cziru na wolności wynosi prawdopodobnie ok. 10–15 lat^[5]. Jest wyjątkowo płochliwy z natury. Aktywny głównie o poranku i zmroku. Wypoczywa w wykopanych przez siebie jamach głębokich na 30 cm, chroniącymi przed zimnym wiatrem. Głównymi drapieżnikami są wilki i niedźwiedzie^[5].

Rozmnażanie

Osiąga dojrzałość płciową po 1,5–2,5 roku. Okres godowy przypada na przełom listopada i grudnia. Samce choć nie tworzą terytoriów, gromadzą wokół siebie harem samic, którego zaciekle bronią. Wskutek zaciekłych walk wiele z nich pada od zadanych przez smukłe rogi ran. Po ciąży trwającej około 180 dni na świat przychodzi 1 czasem 2 młodych, zwykle w kwietniu lub maju. Młode wstają już po 15 minutach, a po godzinie od narodzenia są w stanie podążać za matką. Rosną wyjątkowo gwałtownie. Już po 15 miesiącach młody samiec osiąga rozmiar dorosłej samiczki^[5]. Połowa młodych ginie w okresie pierwszych dwóch miesięcy ich życia, a 2/3 – przed osiągnięciem drugiego roku życia, czyli przed osiągnięciem dojrzałości płciowej.

Zagrożenia i ochrona

Dawniej był to gatunek bardzo liczny, nawet rzędu miliona osobników. Populacja cziru jest zagrożona na skutek utraty siedlisk oraz nielegalnych polowań. Z sierści cziru pozyskiwana jest wełna shahtoosh, charakteryzująca się wyjątkową miękkością. Wyroby z tej wełny osiągają wysokie ceny na rynkach wielu krajów. Oprócz wełny z cziru pozyskiwane są rogi i mięso. W latach 80. i 90. XX wieku liczebność spadła do 65–72,5 tys. sztuk. Dzięki skutecznej ochronie gatunku populacja cziru wzrosła, obecnie (2016) szacuje się, że żyje 100–150 tys. osobników. Cziru jest uznawane za gatunek bliski zagrożenia, w latach 2000–2016 było uznawane za gatunek zagrożony wyginięciem^[2].

Cziru jest objęty konwencją waszyngtońską CITES (załącznik I)^[6].

Przypisy

Bibliografia

• Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło: Ssaki kopytne : przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 257–258. ISBN 83-01-13806-8.
• Rebitzke, J. 2002: Pantholops hodgsonii (ang.). (On-line), Animal Diversity Web. [dostęp 2008-02-27].
• Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Pantholops hodgsonii. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 12 stycznia 2009]