Czołg w al. Zwycięstwa w Gdańsku

Czołg w al. Zwycięstwa w Gdańsku
Ilustracja
Czołg w lipcu 2017, po renowacji
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Miejscowość

Gdańsk

Miejsce

Aniołki, Wielka Aleja

Typ pomnika

czołg-pomnik

Data odsłonięcia

8 kwietnia 1946

Położenie na mapie Gdańska
Mapa konturowa Gdańska, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Czołg w al. Zwycięstwa w Gdańsku”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Czołg w al. Zwycięstwa w Gdańsku”
Ziemia54°22′00″N 18°38′04″E/54,366667 18,634444
Czołg ze zdemontowaną pierwszą tablicą, 2008
Obecna tablica na czołgu

Czołg w al. Zwycięstwa w Gdańsku – czołg-pomnik umiejscowiony w gdańskiej dzielnicy Aniołki, w alei Zwycięstwa. Obecnie jedyny czołg-pomnik na terenie miasta.

Czołg jest pancerzem radzieckiego czołgu T-34 w odmianie modelu 1941/42 (T-34/76C), z armatą czołgową F-34 (kaliber 76,2 mm) i zachowanym silnikiem. Podczas II wojny światowej czołg ten służył w 1 Brygadzie Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, nosząc numer taktyczny 121.

Historia czołgu

Gdański czołg-pomnik stanowi wyprodukowany przez radziecki Zakład nr 112 „Krasnoje Sormowo” w mieście Gorki czteroosobowy T-34 model 1941/42 z działem kaliber 76,2 mm[1]. W czasie II wojny światowej, pod numerem bocznym 121, służył on w 1 Brygadzie Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, z którą przeszedł cały szlak bojowy[2]. Według źródeł był pierwszym czołgiem koalicji antyhitlerowskiej, który wjechał do Gdyni 27 marca 1945, na wysokości Wzgórza Focha (obecnie Wzgórze św. Maksymiliana).

W marcu 1945 w skład jego załogi wchodzili por. Julian Miazga (dowódca)[3][4], kpr. Procek (kierowca), Piotr Subocz (ładowniczy) i Morawski (strzelec-radiooperator)[5]. Krótko po wkroczeniu do miasta czołg został trafiony pociskiem przeciwpancernym, a dowódcę ciężko ranił w płuca strzelec wyborowy[6].

Pomnik

8 kwietnia 1946 wyremontowany w Legionowie T-34, po zespawaniu gąsienic, umieszczony został na cokole w gdańskiej alei Zwycięstwa – jednej z głównych ulic miasta, blisko skrzyżowania z ulicą Marii Skłodowskiej-Curie, naprzeciwko Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Nowy pomnik zastąpił umieszczony w tym rejonie, w kwietniu 1945 na cmentarzu poległych żołnierzy, należący do jednej z radzieckich jednostek pancernych walczących o miasto, czołg M4A2 Sherman, z numerem bocznym 216[6]. W 1972, podczas poszerzania alei, T-34 został nieznacznie przesunięty w kierunku wschodnim, by zwolnić miejsce dla nowej jezdni[7].

Opiekunem czołgu-pomnika z al. Zwycięstwa jest gdański Zarząd Dróg i Zieleni. Początkowo widniała na nim tablica:

CZOŁG T-34 PRZESZEDŁ SZLAK BOJOWY ODRODZONEGO WOJSKA POLSKIEGO OD LENINO DO GDAŃSKA. BRAŁ UDZIAŁ W WALKACH O WAŁ POMORSKI W SKŁADZIE WARSZAWSKIEJ BRYGADY PANCERNEJ IM.BOHATERÓW WESTERPLATTE. ODZNACZONY KRZYŻEM GRUNWALDU I ORDEREM CZERWONEGO SZTANDARU. CZOŁG PORUCZNIKA JULIANA MIAZGI, KTÓRY W 1945 ROKU PIERWSZY WJECHAŁ DO GDYNI. PRZEBYŁ SZLAK BOJOWY OD SMOLEŃSKA PRZEZ WARSZAWĘ, BYDGOSZCZ DO GDYNI[2]

zastąpiona później przez nową o treści:

POMNIK CZOŁG T.34[a] 1 BRYGADY IM. BOHATERÓW WESTERPLATTE KTÓRY W MARCU 1945 R. WALCZYŁ O POWRÓT GDAŃSKA DO MACIERZY[8]

W 2017 przeprowadzone zostały prace mające na celu oczyszczenie i odnowienie pomnika, zgodnie z zasadami malowania przyjętymi w 1 Brygadzie Pancernej. Współcześnie eksponowany jest jedynie z orłem jednostki, bez historycznego numeru bocznego 121[2].

Kontrowersje

Pomnik wielokrotnie padał ofiarą wandalizmu[5], traktowany bywa jako relikt komunizmu[6] i pamiątka po 1 Warszawskiej Brygadzie Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, która od czerwca 1945 zwalczała polskie podziemie niepodległościowe na Podlasiu, uczestnicząc tam w kierowanych przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego oraz oficerów sowieckich aresztowaniach i działaniach represyjnych wobec ludności podejrzanej o działalność antykomunistyczną[9].

Pozostałe czołgi-pomniki w Gdańsku

Obecnie T-34 model 1941/42 z al. Zwycięstwa jest jedynym zachowanym z trzech czołgów-pomników, jakie znajdowały się w Gdańsku. Pozostałymi dwoma były również pojazdy T-34. Jeden (T-34 model 1942/43) został umieszczony na początku lat 60. XX w. na Westerplatte, na Cmentarzu Żołnierzy Wojska Polskiego; został przeniesiony, a następnie usunięty w 2007 (obecnie eksponowany w Lubuskim Muzeum Wojskowym w Drzonowie[10])[11]. Drugi (T-34-85) znajdował się w Śródmieściu, na Targu Rakowym; został usunięty w 1991[12].

Uwagi

  1. ↑ Pierowtnie na tablicy znajdował się błędny zapis T.34/79.

Przypisy

  1. ↑ [Historia] Oręż Polskiego Żołnierza – T-34/76 – Nowości – War Thunder, warthunder.com [dostęp 2020-11-21] (ang.).
  2. ↑ a b c Gdański Zarząd Dróg i Zieleni, gzdiz.gda.pl [dostęp 2020-07-21] (pol.).
  3. ↑ Czołgowa batalia. wybrzeze24.pl, 2 kwietnia 2022. [dostęp 2022-04-06].
  4. ↑ Czoł porucznika Miazgi!. wybrzeze24.pl, 5 kwietnia 2022. [dostęp 2022-04-06].
  5. ↑ a b POMNIK-CZOŁG – Encyklopedia Gdańska, www.gedanopedia.pl [dostęp 2020-07-21] (pol.).
  6. ↑ a b c Pancerna historia Trójmiasta, czyli Miazga z czołgiem, www.trojmiasto.pl [dostęp 2020-07-21] (pol.).
  7. ↑ Fot. Kosycarz. NIEZWYKŁE ZDJĘCIA WRZESZCZA I ZASPY, wyd. IV 2015, s. 77.
  8. ↑ https://gzdiz.gda.pl/download/2019-02/606.jpg
  9. ↑ Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski: Powiat Sokołów Podlaski w walce z reżimem komunistycznym 1944–1953, Sokołów Podlaski 2007, s. 23–24.
  10. ↑ Czołg średni T-34/76, Drzonów – polska-org.pl, polska-org.pl [dostęp 2020-07-21].
  11. ↑ Encyklopedia Gdańska: Westerplatte.
  12. ↑ Encyklopedia Gdańska: Targ Rakowy.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Pomeranian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.92 N
  • S: 53.40 N
  • W: 16.65 E
  • E: 19.75 E
Legenda pomnik.svg
Symbol pomnika do legendy mapy
Gdańsk location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Gdańsk, Polska
Gdansk pomnik czolg.jpg
Autor: Andrzej Otrębski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Gdańsk - pomnik-czołg przy al. Zwycięstwa
Tank at Zwyciestwa Avenue in Gdansk - 4.jpg
Czołg w Alei Zwycięstwa w Gdańsku.
T-34 Model 1941 42 at Zwycięstwa Avenue in Gdańsk 2.jpg
Autor: Tomasz Przechlewski from Sopot, Poland, Licencja: CC BY 2.0
Czołg-pomnik T-34 w gdańskiej alei Zwycięstwa, ślad po usuniętej tablicy pamiątkowej z czasów PRL.