Czterdziestolatek

Czterdziestolatek

Mural w Warszawie przedstawiający głównych bohaterów serialu – inż. Stefana Karwowskiego i technika Romana Maliniaka
Inny tytuł	40-latek
Gatunek	komedia
Kraj produkcji	Polska
Oryginalny język	polski
Twórcy	Jerzy Gruza
Główne role	patrz sekcja Główne role
Muzyka tytułowa	Andrzej Rosiewicz – Czterdzieści lat minęło...
Liczba odcinków	21
Liczba serii	4
Lista odcinków serialu Czterdziestolatek
Produkcja
Produkcja	Telewizja Polska
Reżyseria	Jerzy Gruza
Scenariusz	Jerzy Gruza Krzysztof T. Toeplitz
Muzyka	Jerzy Matuszkiewicz
Zdjęcia	Mieczysław Jahoda
Scenografia	Halina Dobrowolska
Czas trwania odcinka	od 40 do 63 minut
Pierwsza emisja
Kraj oryginalnej emisji	Polska
Data premiery	16 maja 1975
Stacja telewizyjna	TVP1
Pierwsza emisja	16 maja 1975 – 19 lutego 1978
Lata emisji	1975–1978
Status	zakończony
Format obrazu	4:3
Format dźwięku	2.0 i 5.1
Chronologia
Kontynuacja	Czterdziestolatek. 20 lat później
Powiązane	Motylem jestem, czyli romans 40-latka

Czterdziestolatek lub 40-latek – polski serial komediowy w reżyserii Jerzego Gruzy. Premierowy odcinek wyemitowano 16 maja 1975^[1]. Tytułową rolę zagrał Andrzej Kopiczyński.

Lista odcinków

W nawiasach podano rok produkcji danego odcinka^[2].

1. Toast, czyli bliżej niż dalej (1974)
2. Walka z nałogiem, czyli labirynt (1974)
3. Wpadnij kiedy zechcesz, czyli bodźce stępione (1974)
4. Portret, czyli jak być kochanym (1974)
5. Kondycja fizyczna, czyli walka z metryką (1974)
6. Włosy Flory, czyli labirynt (1974)
7. Judym, czyli czyn społeczny (1974)
8. Otwarcie trasy, czyli czas wolny (1975)
9. Rodzina, czyli obcy w domu (1975)
10. Pocztówka ze Spitsbergenu, czyli oczarowanie (1975)
11. Cudze nieszczęście, czyli świadek obrony (1975)
12. Nowy zastępca, czyli meteor (1975)
13. Kozioł ofiarny, czyli rotacja (1976)
14. Sprawa Małkiewicza, czyli kamikadze (1976)
15. Kosztowny drobiazg, czyli rewizyta (1976)
16. Gdzie byłaś, czyli Szekspir (1976)
17. Cwana bestia, czyli kryształ (1977)
18. Gra wojenna, czyli na kwaterze (1977)
19. Z dala od ludzi, czyli coś swojego (1977)
20. W obronie własnej, czyli polowanie (1977)
21. Smuga cienia, czyli pierwsze poważne ostrzeżenie (1977)

Charakterystyka

Serial został wyprodukowany przez Telewizję Polską w latach 1974–1977. Pierwsza 7-odcinkowa seria cieszyła się tak wielką popularnością, że z powodzeniem ją kontynuowano i zrealizowano też film pełnometrażowy Motylem jestem, czyli romans 40-latka oraz wielogodzinny telewizyjny program sylwestrowy „Sylwester Rodzinny – program z rodziną Czterdziestolatka” (31 grudnia 1975 od 22:20).

Obrazuje losy warszawskiej rodziny inżyniera Stefana Karwowskiego, które idealnie wkomponowały się w rzeczywistość lat 70. i propagandy sukcesu (m.in. budowa Trasy Łazienkowskiej, dworca Centralnego czy Trasy Toruńskiej).

Równocześnie – zgodnie z założeniami autorów, którzy sami w okresie pracy nad serialem przekroczyli 40. rok życia – serial eksponował wątki związane z kryzysem wieku średniego: romans na boku, próby rzucenia palenia, obsesja na punkcie utraty włosów, próba zadbania o kondycję fizyczną, duma z dorobku życiowego i zawodowego, chęć samorealizacji przez działalność społeczną itp.

W latach 1993–1994 TVP wyemitowała kontynuację serialu zatytułowaną Czterdziestolatek. 20 lat później. Do obsady dołączyli m.in.: Joanna Kurowska, Wojciech Mann i Wojciech Malajkat.

10 maja 2014 z inicjatywy Amadeusza Szklarza-Habrowskiego z Instytutu Kultury Polskiej UW odbyły się obchody jubileuszu 40-lecia serialu^[3]. Odsłonięto tablicę Miejskiego Systemu Informacji na rondzie Czterdziestolatka w centrum Warszawy^[4], któremu serial patronuje od 18 kwietnia 2014^[5]. Odbyło się spotkanie z twórcami i aktorami serialu (Jerzym Gruzą, Anną Seniuk, Mirellą Olczyk-Kurkowską i Piotrem Kąkolewskim) oraz premiera niepublikowanego, pilotażowego odcinka kontynuacji przygód rodziny Karwowskich pt. Studenci Trzeciego Wieku. Czterdzieści lat minęło, jak jeden dzień w Domu Spotkań z Historią w Warszawie.

Obsada

Stołeczne osiedle Pańska, na którym mieszka rodzina Karwowskich

Główne role

• Andrzej Kopiczyński – mgr inż. Stefan Karwowski, bohater tytułowy
• Anna Seniuk – mgr Magda Karwowska, z domu Sławek, z wykształcenia hydrolog
• Irena Kwiatkowska – „Kobieta Pracująca”
• Leonard Pietraszak – doktor Karol Stelmach, przyjaciel Stefana
• Jan Gałązka – przewodniczący komitetu blokowego, Tosiek Walendziak
• Roman Kłosowski – technik Roman Maliniak
• Janusz Kłosiński – Wincenty Wardowski, dyrektor Rawsko-Mazowieckiego Przedsiębiorstwa Robót Mostowych, przełożony Stefana
• Piotr Kąkolewski – Marek Karwowski, syn Karwowskich
• Zofia Czerwińska – pani Zosia Nowosielska, kreślarka z budowy
• Wojciech Pokora – inżynier Mieczysław Gajny, przełożony Magdy

Pozostałe role

• Grażyna Woźniak – Jagoda Karwowska, córka Karwowskich (do odc. 13)
• Mirella Olczyk – Jagoda Karwowska (od odc. 15)
• Janusz Gajos – brat Madzi, Antek Sławek (odc. 9 i 19)
• Ewa Milde-Prus – żona Antka, Bożena (odc. 9 i 19)
• Halina Kossobudzka – pani Włodarska (odc. 19)
• Władysław Hańcza – ojciec Magdy, emerytowany leśniczy (odc. 9, 19 i 20)
• Hanna Skarżanka – pani Flora, specjalistka od porostu włosów (odc. 6)
• Jan Tadeusz Stanisławski – mgr Kulesza, socjolog (odc. 7)
• Katarzyna Łaniewska – żona Maliniaka (odc. 8)
• Mieczysław Waśkowski – nauczyciel Marka
• Zdzisław Maklakiewicz – kolega szkolny Jodłowski, ps. „Dżuma” (odc. 5 i 18)
• Saturnin Żórawski – wiceminister Stanisław Zawodny
• Bohdan Ejmont – inżynier Bek
• Ryszard Pietruski – dyrektor Mietek Powroźny (w odc. 6 także jako mechanik samochodowy)
• Stefan Friedmann – Cywiński, robotnik na budowie
• Stanisław Tym – robotnik na budowie
• Piotr Skarga – robotnik na budowie
• Wacław Kowalski – Wacław Popielak, robotnik na budowie
• Jarosław Skulski – Rozpiór, robotnik na budowie
• Leon Niemczyk – inżynier Małkiewicz
• Grzegorz Warchoł – inżynier Celej (w odc. 8 także jako kelner Stasio w piwiarni nad Wisłą)
• Elżbieta Wieczorkowska – Ryszarda Puciata, starsza koleżanka Madzi z pracy
• Grażyna Lisiewska – Mariolka, koleżanka Madzi z pracy
• Wojciech Pszoniak – wystylizowany mężczyzna w kawiarni nazywający Stefana „dziwakiem” (odc. 3), aktor w telewizyjnej sztuce Romeo i Julia (odc. 16), red. Oswald w Motylem jestem
• Bohdan Łazuka – różne role, m.in. pijany robotnik, pijany kierowca w komisariacie w odc. 8, oficer rezerwy na odprawie w odc. 18, zniewieściały tancerz w Motylem jestem
• Jerzy Karaszkiewicz – Franek Maciaszek, robotnik na budowie
• Bożena Dykiel – żona Walendziaka (odc. 7)
• Lech Ordon – „prawdziwy generał, który wynalazł laser” (odc. 8)
• Piotr Fronczewski – 1. bywalec z kawiarni (odc. 8)
• Tadeusz Czechowski – 2. bywalec z kawiarni (odc. 8)
• Tadeusz Pluciński – 3. bywalec z kawiarni (odc. 8)
• Jan Nowicki – prof. Zygmunt Koziełło (odc. 10)
• Tu Minh-Chanh – prof. Akki San-Oki, glacjolog z Laponii (odc. 10)
• Edward Dziewoński – adwokat (odc. 11)
• Seweryn Butrym – adwokat żony inżyniera Beka (odc. 11)
• Grażyna Szapołowska – inżynier Urszula Nowowiejska, zastępca Stefana (odc. 12, 15^[6])
• Alina Janowska – Celina, żona Powroźnego (odc. 15)
• Edward Rauch – sprzedawca na giełdzie samochodowej (odc. 9), Kołodziej – właściciel wytwórni pustaków (odc. 14)
• Jan Pietrzak – towarzysz Iwanicki z Wydziału Kadr (odc. 14, 15)
• Józef Kalita – naczelnik Gęsiarek (odc. 14) i jako kadrowiec Łysiak (19)
• Janusz Cywiński – pan Marian, kierowca dyrektora (odc. 12-15)
• Andrzej Stockinger – pan Stasiek, sąsiad Karwowskich, ojciec Zosi (odc. 7, 11, 16)
• Kazimiera Utrata-Lusztig – żona pana Staśka (odc. 16)
• Krystyna Feldman – dyrygent orkiestry w Pałacu Młodzieży (odc. 16)
• M. Chrząstkowska – Basia, osoba towarzysząca (odc. 15)
• Bohdana Majda – Owsińska, Matka Basi (odc. 15)
• Jerzy Turek – milicjant (odc. 2)
• Jerzy Dobrowolski – fotoreporter Życia Warszawy (odc. 4)
• Joanna Szczepkowska – Joasia, licealna miłość Karwowskiego (odc. 1)
• Wiesław Gołas – dowódca plutonu 37 brygady SP, w której służył Stefan, w Nowej Hucie
• Tomasz Witt – doktor Marcin Bodzianowicz (odc. 1, 5, 8, 21)
• Jan Kobuszewski – Jasio, bufetowy w klubie sportowym (odc. 5)
• Juliusz Lubicz-Lisowski – uczestnik pogrzebu (odc. 5)
• Andrzej Krasicki – brydżysta w klubie przyzakładowym (odc. 5), uczestnik odprawy w dyrekcji zjednoczenia (odc. 13)
• Bernard Michalski – brydżysta w klubie przyzakładowym (odc. 5)
• Jan Mateusz Nowakowski – miotacz w klubie sportowym (odc. 5)
• Aleksander Sewruk – trener Michalak (odc. 5)
• Jan Kociniak – jeden z trenerów sekcji lekkoatletycznej (odc. 5)
• Wojciech Skibiński – Rubinowicz, kolega Karwowskiego ze szkoły (odc. 5)
• Karol Strasburger – pracownik w przyzakładowym klubie sportowym (odc. 5)
• Jerzy Tkaczyk – działacz klubu sportowego (odc. 5)
• Hanna Orsztynowicz – pielęgniarka Krysia (również odc. 1, 3, 4)
• Jan Himilsbach – pan Skorupko, klient mecenasa (odc. 11)
• Lidia Stanisławska – wokalistka zespołu, wykonuje piosenkę „Nie zaczynaj...” (odc. 8)
• Paweł Unrug – Władeczek, sąsiad Karwowskich (odc. 2, 4)
• Helena Kowalczykowa – matka Władeczka (odc. 2)
• Krzysztof Kowalewski – Benek, znajomy pielęgniarki Krystyny (odc. 3, 11)
• Bogdan Baer – dyrektor Antek Pociecha
• Stenia Kozłowska – piosenkarka (odc. 14)
• Zofia Sykulska-Szancerowa – pani Maria, sekretarka ministra Zawodnego (odc. 13, 17)
• Witold Gałązka – Witek Walendziak, handlarz kryształami, brat Tośka
• Krzysztof Pankiewicz – scenograf Iwo Czarnecki (odc. 15)
• Danuta Zaborowska (odc. 15)
• Zygmunt Kołodziejski
• Włodzimierz Boruński – sąsiad Karwowskich
• Krystyna Kołodziejczyk – sąsiadka w oknie (odc. 1)
• Kazimierz Rudzki – profesor Karwowskiego (odc. 1)
• Krzysztof Sierocki – Piotrek Włodkowski (odc. 1)
• Antonina Girycz – koleżanka Magdy z pracy
• Ilona Stawińska – koleżanka Magdy z pracy
• Andrzej Chrzanowski – Stasiak (w Motylem jestem Morszczuk)
• Cezary Julski – sąsiad Karwowskich (odc. 2)
• Irena Laskowska – kioskarka (odc. 2)
• Janusz Bukowski – milicjant (odc. 3)
• Krystyna Maciejewska-Zapasiewicz (odc. 3)
• Anna Wróblówna – koleżanka Magdy w pracy
• Józef Nalberczak – sąsiad parkujący samochód (odc. 4)
• Wiesław Nowosielski – dziennikarz „Życia Warszawy” (odc. 4)
• Adam Pawlikowski – dziennikarz z Polskiego Radia (odc. 4)
• Andrzej Grąziewicz – tyczkarz na drzewie (odc. 5)
• Rajmund Jakubowicz (odc. 5)
• Zdzisław Łęcki-Kowalski (odc. 5)
• Kazimierz Migdar (odc. 5)
• Jerzy Statkiewicz (odc. 5)
• Krzysztof Kumor – robotnik przy budowie (odc. 6)
• Walentyna Mołdawanowa – pani Danusia, sekretarka dyrektora
• Kazimierz Zarzycki (odc. 6)
• Andrzej Gawroński – malarz odnawiający mieszkanie Flory (odc. 6)
• Maria Filipek – magister Kulesza (odc. 7)
• Stefania Kornacka (odc. 7)
• Bogumił Kłodkowski – sierżant, komendant posterunku (odc. 8)
• Lech Sołuba – milicjant zapisujący dane Karwowskiego (odc. 8)
• Edward Wichura – „specjalista” na Trasie Łazienkowskiej (odc. 8)
• Jerzy Cnota – robotnik na budowie
• Alicja Wolska – koleżanka w pracy Magdy Karwowskiej (odc. 9)
• Krzysztof Majchrzak – inżynier Szczygieł (odc. 10)
• Wiktor Zborowski – inżynier Maliszewski (odc. 10)
• Barbara Bargiełowska – Maria Bekowa (odc. 11)
• Barbara Drapińska – sędzia (odc. 11)
• Jerzy Januszewicz – mężczyzna w sądzie rozmawiający z Benkiem (odc. 11)
• Andrzej Bogucki – profesor Aleksander Nowowiejski (odc. 12)
• Teresa Gniewkowska (odc. 12)
• Mieczysław Kalenik – przewodniczący zebrania (odc. 12)
• Zofia Niwińska – profesorowa Nowowiejska (odc. 12)
• Irena Oberska – Katarzyna, gosposia Nowowiejskich (odc. 12)
• Jerzy Obłamski – nauczyciel Jagody (odc. 12)
• Zdzisław Szymański – robotnik (odc. 12)
• Bogdan Łysakowski – uczestnik odprawy w dyrekcji zjednoczenia(odc. 13), podwładny Powroźnego (odc. 17), urzędnik w przedsiębiorstwie Karwowskiego (odc. 21)
• Joachim Lamża – robotnik na budowie (odc. 14)
• Danuta Wodyńska – gość na przyjęciu (odc. 15)
• Andrzej Samson – gość na przyjęciu (odc. 15)
• Maria Klejdysz – matka Czarka (odc. 16)
• Barbara Burska – sekretarka Powroźnego (odc. 17, 20)
• Jerzy Moes – członek delegacji witającej na Okęciu Japończyków (odc. 17), sekretarz towarzyszący wiceministrowi w szpitalu (odc. 21)
• Witold Kałuski – inżynier Bliniak (odc. 17)
• Irena Karel – panna Krysia, pasażerka w pociągu (odc. 18)
• Edward Lach – sekretarz Powroźnego (odc. 18, 21)
• Zygmunt Maciejewski – pułkownik (odc. 18)
• Ryszard Nawrocki – rezerwista (odc. 18)
• Edward Sosna – kapitan Sosna na dworcu (odc. 18)
• Wojciech Wiliński – Zenon Matusik (odc. 18)
• Henryk Hunko – gospodarz, hodowca basetów (odc. 19)
• Krzysztof Materna – sąsiad z budki Ruchu (odc. 19)
• Jerzy Gruza – pasażer na peronie dworca (odc. 20)
• Adam Dębski – leśniczy (odc. 20)
• Gustaw Lutkiewicz – leśniczy (odc. 20)
• Jerzy Ofierski – wiceminister Zwiastowicz (odc. 20, 21)
• Anna Skowron (odc. 20)
• Wiesław Drzewicz – pacjent w szpitalu (odc. 21)
• Józef Korzeniowski – dyrektor Wolica
• Zygmunt Fok – profesor Zuber, kardiolog (odc. 21)
• Zygmunt Zintel – pan Henio, były dróżnik (odc. 21)
• Zofia Grabińska – żona pana Henia (odc. 21)
• Piotr Komorowski – pan Waldek, instruktor narciarski (odc. 21)
• Barbara Marszel – żona Burzyńskiego (odc. 21)
• Jacek Ogrodowczyk (odc. 21)
• Zbigniew Skowroński – szatniarz w szpitalu (odc. 21)
• Zdzisław Szymborski – podwładny Powroźnego (odc. 21)
• Tatiana Sosna-Sarno – pielęgniarka Małgosia (odc. 21)
• Walentyna Jendrych – pani Danusia, sekretarka Karwowskiego (odc. 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21)

Kobieta pracująca

Irena Kwiatkowska grająca „kobietę pracującą” stworzyła jedną z najlepszych kreacji w swojej karierze aktorskiej oraz jedną z najlepiej zapamiętanych przez publiczność ról w Czterdziestolatku.

Upamiętnienie

• W marcu 2014 Rada m. st. Warszawy nadała nazwę skrzyżowaniu ulicy Chałubińskiego, alei Jana Pawła II i Alej Jerozolimskich nazwę rondo Czterdziestolatka. Uchwała weszła w życie 18 kwietnia 2014 r.^[7]
• Mural autorstwa Bartka Podlewskiego przedstawiający Romana Maliniaka i inż. Stefana Karwowskiego odsłonięty w 2020 na ścianie szybu windowego przy stacji metra Ursynów w Warszawie^[8].

Zobacz też

• Motylem jestem, czyli romans 40-latka
• Czterdziestolatek. 20 lat później

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Czterdziestolatek w bazie IMDb (ang.)
• Czterdziestolatek w bazie Filmweb
• Czterdziestolatek w bazie filmpolski.pl
• Czterdziestolatek w Internetowej Bazie Filmowej (fdb.pl)
• Zdjęcia z filmu Czterdziestolatek w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Mija 40 lat od premiery „Czterdziestolatka”. Tak dziś wygląda mieszkanie inżyniera Karwowskiego