Czterej pancerni i pies (powieść)

Czterej pancerni i pies

Inscenizacja czołgu „Rudy” z częścią załogi
Autor	Janusz Przymanowski
Tematyka	II wojna światowa
Typ utworu	powieść
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Polska
Język	polski
Data wydania	1964
Wydawca	Wydawnictwo MON

Janusz Przymanowski, autor powieści

Czterej pancerni i pies – powieść dla młodzieży Janusza Przymanowskiego z 1964 roku.

O powieści

Akcja powieści osnuta jest na historycznych motywach z dziejów II wojny światowej i działań bojowych Ludowego Wojska Polskiego. Poprzez pryzmat załogi czołgu nr 102 „Rudy” (T-34) ukazuje szlak bojowy I Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte. Na tym tle autor rozwinął dzieje Polaków walczących w armii Berlinga. Wartka fabuła, charakterystyczne typy bohaterów, ukazanie wojny poprzez ciąg przygód (osłabienie grozy, elementy baśniowości) wpłynęły na popularność nakręconego na jej podstawie czarno-białego serialu telewizyjnego, w konsekwencji na popularność książki. Powieść została przetłumaczona na języki obce.

Główni bohaterowie

• Jan Kos (Janek) – Polak z Gdańska, strzelec-radiotelegrafista, a po śmierci Wasyla Semena dowódca czołgu „Rudy”
• Wasyl Semen (w serialu ta postać nazywa się Olgierd Jarosz) – radziecki oficer odkomenderowany do LWP, dowódca czołgu „Rudy” (poległ pod Wejherowem). W książce jest on rodowitym Rosjaninem, w serialu jest on potomkiem polskich zesłańców.
• Gustaw Jeleń (Gustlik) – Ślązak, dezerter z Wehrmachtu, ładowniczy, a od 3 tomu działonowy czołgu „Rudy”.
• Grigorij Grigorjewicz Saakaszwili (Grześ) – Gruzin odkomenderowany do LWP, kierowca-mechanik czołgu „Rudy”.
• Tomasz Czereśniak (Tomuś) – chłop małorolny z Mazowsza, strzelec-radiotelegrafista dokooptowany do załogi czołgu w Gdańsku po śmierci Wasyla Semena. Od 3 tomu ładowniczy.
• Franciszek Wichura (Wichura) – kierowca w brygadzie, pochodzi ze Lwowa, od 3 tomu, gdy załoga dostaje nowy, 5 osobowy czołg, uzupełnia załogę jako strzelec-radiotelegrafista.
• Marusia Ogoniok – radziecka sanitariuszka, miłość Janka.
• Lidia Wiśniewska (Lidka) – Polka z Warszawy, radiotelegrafistka brygady.
• Honorata (Honoratka) – krajanka Gustlika i jego miłość.
• Generał – dowódca brygady, (w serialu pojawia się jako pułkownik, a generałem zostaje w maju 1945) wzorowany na płk/gen. bryg. Janie Mierzycanie i ppłk/płk Aleksandrze Malutinie.

Polskie wydania

Pierwsze wydanie powieści z 1964 to zaledwie jedna trzecia znanej dziś objętości. Kończyła się ona w momencie gdy brygada pancerna dociera do Bałtyku (tam też następuje rozwiązanie akcji – Polska zostaje wyzwolona, dostęp do morza odzyskany, a główny bohater odnajduje ojca). Później Przymanowski dopisał dalsze dzieje załogi czołgu „Rudy”, a z pierwotnego zapisu uczynił tom I. Wszystkie trzy tomy (oddzielnie) wydały po raz pierwszy Iskry w latach 1968-1969. W 1973 Wydawnictwo MON po raz pierwszy wydało wszystkie trzy tomy w jednym woluminie. W 1986 roku Krajowa Agencja Wydawnicza wydała powieść w II tomach. W III Rzeczypospolitej książka została wydana po raz pierwszy po 17-letniej przerwie w 2004 przez wydawnictwo „In Rock”^[2].

Przypisy

Bibliografia

• Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży, KrystynaK. Kuliczkowska (red.), BarbaraB. Tylicka (red.), IzabellaI. Jastrzębska-Okoń, Warszawa: „Wiedza Powszechna”, 1979, ISBN 83-214-0018-3, OCLC 69343511 .