Czterej pancerni i pies (powieść)

Czterej pancerni i pies
Ilustracja
Inscenizacja czołgu „Rudy” z częścią załogi
Autor

Janusz Przymanowski

Tematyka

II wojna światowa

Typ utworu

powieść

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Polska

Język

polski

Data wydania

1964

Wydawca

Wydawnictwo MON

Janusz Przymanowski, autor powieści

Czterej pancerni i pies – powieść dla młodzieży Janusza Przymanowskiego z 1964 roku.

O powieści

Akcja powieści osnuta jest na historycznych motywach z dziejów II wojny światowej i działań bojowych Ludowego Wojska Polskiego. Poprzez pryzmat załogi czołgu nr 102 „Rudy” (T-34) ukazuje szlak bojowy I Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte. Na tym tle autor rozwinął dzieje Polaków walczących w armii Berlinga. Wartka fabuła, charakterystyczne typy bohaterów, ukazanie wojny poprzez ciąg przygód (osłabienie grozy, elementy baśniowości) wpłynęły na popularność nakręconego na jej podstawie czarno-białego serialu telewizyjnego, w konsekwencji na popularność książki. Powieść została przetłumaczona na języki obce.

Dla pokolenia dzisiejszych trzydziesto- i czterdziestolatków, dla ich synów, a w przyszłości zapewne i wnuków, Czterej pancerni są tym, czym była Sienkiewiczowska Trylogia dla ich pradziadów – wpisaną w burzliwe historyczne dzieje ilustracją odwiecznego mitu o walce dobra ze złem, miłości z nienawiścią i rozumu z głupotą...[1]

Główni bohaterowie

  • Jan Kos (Janek) – Polak z Gdańska, strzelec-radiotelegrafista, a po śmierci Wasyla Semena dowódca czołgu „Rudy”
  • Wasyl Semen (w serialu ta postać nazywa się Olgierd Jarosz) – radziecki oficer odkomenderowany do LWP, dowódca czołgu „Rudy” (poległ pod Wejherowem). W książce jest on rodowitym Rosjaninem, w serialu jest on potomkiem polskich zesłańców.
  • Gustaw Jeleń (Gustlik) – Ślązak, dezerter z Wehrmachtu, ładowniczy, a od 3 tomu działonowy czołgu „Rudy”.
  • Grigorij Grigorjewicz Saakaszwili (Grześ) – Gruzin odkomenderowany do LWP, kierowca-mechanik czołgu „Rudy”.
  • Tomasz Czereśniak (Tomuś) – chłop małorolny z Mazowsza, strzelec-radiotelegrafista dokooptowany do załogi czołgu w Gdańsku po śmierci Wasyla Semena. Od 3 tomu ładowniczy.
  • Franciszek Wichura (Wichura) – kierowca w brygadzie, pochodzi ze Lwowa, od 3 tomu, gdy załoga dostaje nowy, 5 osobowy czołg, uzupełnia załogę jako strzelec-radiotelegrafista.
  • Marusia Ogoniok – radziecka sanitariuszka, miłość Janka.
  • Lidia Wiśniewska (Lidka) – Polka z Warszawy, radiotelegrafistka brygady.
  • Honorata (Honoratka) – krajanka Gustlika i jego miłość.
  • Generał – dowódca brygady, (w serialu pojawia się jako pułkownik, a generałem zostaje w maju 1945) wzorowany na płk/gen. bryg. Janie Mierzycanie i ppłk/płk Aleksandrze Malutinie.

Polskie wydania

Pierwsze wydanie powieści z 1964 to zaledwie jedna trzecia znanej dziś objętości. Kończyła się ona w momencie gdy brygada pancerna dociera do Bałtyku (tam też następuje rozwiązanie akcji – Polska zostaje wyzwolona, dostęp do morza odzyskany, a główny bohater odnajduje ojca). Później Przymanowski dopisał dalsze dzieje załogi czołgu „Rudy”, a z pierwotnego zapisu uczynił tom I. Wszystkie trzy tomy (oddzielnie) wydały po raz pierwszy Iskry w latach 1968-1969. W 1973 Wydawnictwo MON po raz pierwszy wydało wszystkie trzy tomy w jednym woluminie. W 1986 roku Krajowa Agencja Wydawnicza wydała powieść w II tomach. W III Rzeczypospolitej książka została wydana po raz pierwszy po 17-letniej przerwie w 2004 przez wydawnictwo „In Rock”[2].

Przypisy

  1. Fragment recenzji do wydania książki z 2007 roku. [1]
  2. Marek Łazarz: Polskie wydania powieści "Czterej pancerni i pies". [dostęp 2010-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (9 września 2010)]. (pol.).

Bibliografia

  • Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży, Krystyna Kuliczkowska (red.), Barbara Tylicka (red.), Izabella Jastrzębska-Okoń, Warszawa: „Wiedza Powszechna”, 1979, ISBN 83-214-0018-3, OCLC 69343511.

Media użyte na tej stronie

Czterej pancerni i pies reconstruction Pyshma.JPG
Autor: Tygydymhorse, Licencja: CC BY-SA 3.0
Копия танка "Rudy" из польского сериала "Четыре танкиста и собака" в музее Верхней Пышмы
Janusz Przymanowski.jpg
płk Janusz Przymanowski (1922-1998)