Czuwaszja

Republika Czuwaska

Чувашская Республика
Чӑваш Республики

republika
Godło Flaga
Hymn:Чӑваш Ен гимнĕ
Państwo	Rosja
Siedziba	Czeboksary
Kod ISO 3166-2	RU-CU
Prezydent	Oleg Nikołajew
Premier	Ivan Motorin
Powierzchnia	18 343,2 km²
Populacja (2021) • liczba ludności	1 207 875[1]
• gęstość	65,8 os./km²
Strefa czasowa	czas moskiewski, UTC +3:00
Języki urzędowe	czuwaski, rosyjski
Położenie na mapie Rosji
Portal Rosja

(c) Xchgall, CC-BY-SA-3.0

Krajobraz Czuwaszji

Czuwaszja (czuw. Чӑваш Ен, ros. Чувашия), Republika Czuwaska (czuw. Чӑваш Республики, ros. Чувашская Республика) – republika w europejskiej części Federacji Rosyjskiej.

Geografia

Położenie i powierzchnia

Północną jej granicę wyznacza rzeka Wołga. Na zachodzie graniczy z obwodem niżnonowogrodzkim, na północy z Republiką Mari El, na wschodzie z Republiką Tatarstanu, na południu z Obwodem Uljanowskim, na południowym zachodzie z Republiką Mordwy.

Stolicę – Czeboksary – zamieszkuje ok. 450 tys. mieszkańców. Inne główne miasta to: Nowoczeboksarsk, Kanasz, Ałatyr, Szumerla.

Strefa czasowa

Od 2014 r. Czuwaszja należy do moskiewskiej strefy czasowej (MSK). UTC +3:00 przez cały rok. Wcześniej, przed 27 marca 2011 roku, na terenie republiki obowiązywał czas standardowy (zimowy) strefy UTC+3:00, a czas letni – UTC+4:00.

Klimat

Na terenie kraju panuje klimat umiarkowany typu kontynentalnego. Charakteryzują go dość długie, chłodne zimy i ciepłe lata. Średnia roczna temperatura powietrza to – zależnie od regionu od 3 °C do 3,7 °C. Przeciętnie w styczniu jest ok. −13 °C, zaś w lipcu przeciętna temperatura wynosi – +19 °C. Najniższa zanotowana w kraju temperatura to –46 °C, а najwyższa – +39 °C.

Pokrywa śnieżna zalega zwykle 5 miesięcy. W okresie zimowym gleba przemarza na głębokość od ponad 1 m (na północy) do 80–90 cm (w południowej części kraju).

Rocznie w Czuwaszji spada (zależnie od regionu) od 450 do 700 mm opadów, przy czym istnieją duża różnice w tym względzie w poszczególnych latach, i tak np. w jednym z najsuchszych lat – 1932 spadło tylko 280 mm, a z kolei w 1962 – znacznie ponad 700 mm. W ciągu ostatnich 250 lat zanotowano 32 lata nadzwyczaj suche i 21 – z ponadprzeciętnymi opadami.

Wilgotność względna powietrza waha się od 80–90% w grudniu i styczniu do 60% w maju i czerwcu.

Hydrologia

Szata roślinna

Pierwotną roślinność większości kraju (oprócz części południowo-wschodniej) stanowiły lasy, jednak ich karczowanie doprowadziło do tego, że w 1875 zajmowały już niespełna połowę (49%) kraju, a w 1926 – 31,2%. W latach kolejnych lesistość jeszcze spadła, lecz podejmowane od końca XX wieku zalesiania pozwoliły wrócić do stanu z 1926. W niektórych, słabo zaludnionych rejonach udział lasów w powierzchni ogólnej przekracza 50%.

Fauna

Na terenie Czuwaszji żyje ponad 60 gatunków ssaków, 275 gatunków ptaków (z których ok. 160 gniazduje), 6 – płazów, 10 – gadów, 50 – ryb, ok. 4,5 tys. gatunków stawonogów i 41 – mięczaków.

Z gatunków mających znaczenie gospodarcze żyją tutaj łosie, norki, tchórze, kuny, lisy, zające, wiewiórki. Reintrodukowano także bobry.

Spośród ryb spotykanych w czuwaskich wodach wymienić można zwłaszcza gatunki należące do karpiowatych: leszcze, płocie i jazie.

Do rzadko spotykanych i chronionych gatunków zaliczyć można m.in. ze ssaków – wychuchola ukraińskiego i bobaka, a z ptaków – gadożera, rybołowa i orła przedniego.

W południowej części republiki znajduje się Park Narodowy „Czawasz Warmanie”^[2].

Rolnictwo

Na terenie Czuwaszji hoduje się^[3]:

• zboża
• groch
• konopie
• chmiel
• bydło
• trzodę chlewną
• owce

Historia

Przodkowie Czuwaszów wywodzą się z plemion starobułgarskich, które zamieszkiwały do VIII wieku na północnym Kaukazie. W VII i VIII wieku wywędrowali oni na Bałkany, gdzie stopniowo asymilowali się wśród Słowian, oraz nad środkową Wołgę. Ta druga grupa odegrała zasadniczą rolę w etnogenezie narodu czuwaskiego. Obszary zasiedlone przez Czuwaszów znajdowały się początkowo w granicach chanatu kazańskiego. W 1551 stały się one częścią Imperium Rosyjskiego. W carskiej Rosji znalazły się one w obrębie takich guberni, jak kazańska i symbirska. 24 lipca 1920 władza komunistyczna powołała do istnienia Czuwaski Obwód Autonomiczny. 21 kwietnia 1925 przekształcony został on w Czuwaską ASRR. 24 października 1990 została ona przemianowana na Czuwaską SRR. 13 lutego 1992 powstała Republika Czuwaska, autonomiczna jednostka w składzie Federacji Rosyjskiej.

Demografia

Czuwaszję zamieszkuje 1 207 875 osób (2021)^[1]. Liczba mieszkańców kraju od lat systematycznie spada, czego główną przyczyną jest ujemny przyrost naturalny: w 2006 urodziło się 13 230 osób, a zmarło 18.838. W ciągu 2006 populacja republiki spadła o 6,0 tys. osób, z czego 5,6 tys. to wynik ujemnego przyrostu naturalnego, a 0,4 tys. – ujemnego wskaźnika migracji.

Ludność miejska (736,6 tys. osób) stanowi 57,3% populacji, a wiejska – 42,7% (549,6 tys. osób). 77% całej populacji miejskiej zamieszkuje w dwóch miastach: Czeboksarach i Nowoczeboksarsku.

Średnia gęstość zaludnienia w regionie to 70,4 os./km².

Narodowości

Autochtoniczni mieszkańcy kraju – Czuwasze stanowią ok. 2/3 ludności republiki i są czwartą co do wielkości rdzenną narodowością Federacji Rosyjskiej.

Wyniki spisu powszechnego z 2002 wykazały, iż na terenie kraju żyją przedstawiciele 106 narodowości. Najliczniejsi są:

• Czuwasze – 889,3 tys. (67,69%)
• Rosjanie – 348,5 tys. (26,53%)
• Tatarzy – 36,4 tys. (2,77%)
• Mordwini – 16,0 tys. (1,22%)
• Ukraińcy – 6,4 tys. (0,49%)
• Maryjczycy – 3,5 tys. (0,27%)
• Białorusini – 1,9 tys.
• Ormianie – 1,3 tys.

Miasta

(c) Palefire, CC-BY-SA-3.0

Cerkiew w stolicy kraju – Czeboksarach

Podział administracyjny

Powierzchnia Czuwaszji podzielona jest na 21 rejonów. Oprócz nich jako odrębne jednostki administracyjne wydzielane są największe miasta: Ałatyr, Czeboksary, Kanasz, Nowoczeboksarsk i Szumierla.

mapa konturowa Czuwaszji z zaznaczonymi dużymi miastami

(c) Palefire z angielskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Budynek Akademii Rolniczej w Czeboksarach

Rejony:

• Alikowski
• Ałatyrski
• Batyriewski
• Burnarski
• Ciwilski
• Czeboksarski
• Ibriesiński
• Jadriński
• Jalczycki
• Jantikowski
• Kanaski
• Komsomolski
• Kozłowski
• Krasnoarmiejski
• Krasnoczetajski
• Mariiński-Posadski
• Morgauski
• Poriecki
• Szemurszyński
• Szumierliński
• Urmarski

Tablice rejestracyjne

Tablice pojazdów zarejestrowanych w Czuwaszji mają oznaczenie 21 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.

Zobacz też

• Czuwaska ASRR i Czuwaski OA
• Symbole kraju: flaga, godło i hymn

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• strona Republiki Czuwaskiej (ros.)