Czwórstyk

Niektóre z zamieszczonych tu informacji wymagają weryfikacji. Uwagi: Sprawdzić, czy taka nazwa istnieje w języku polskim. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Czwórstyk – punkt geograficzny u zbiegu granic czterech państw czy innych jednostek geograficznych, analogiczny do trójstyku. Idealny czwórstyk jest bardzo rzadko występującym przypadkiem.

Four Corners, miejsce w którym stykają się granice czterech stanów USA – Arizona, Kolorado, Nowy Meksyk, Utah

Przykłady czwórstyków

Polska

Między dwoma województwami a dwoma innymi państwami (54.36435°N 22.79228°E)^[1]:

•  Polska, województwo warmińsko-mazurskie;
•  Polska, województwo podlaskie;
•  Rosja, obwód kaliningradzki;
•  Litwa, okręg mariampolski.

Między 4 gminami (województwo śląskie):

• miasto Rydułtowy, powiat wodzisławski;
• wieś Czernica, gmina Gaszowice, powiat rybnicki;
• wieś Pstrążna, gmina Lyski, powiat rybnicki;
• wieś Rzuchów, gmina Kornowac, powiat raciborski.

Między 4 gminami (województwo lubelskie):

• miasto Lubartów;
• wsie Chlewiska i Szczekarków, gmina Lubartów (między dwiema jej częściami);
• wieś Pałecznica, gmina Niedźwiada.

Świat

Między trzema państwami

Półwysep Arabski (19°N 52°E – cztery prowincje trzech państw)^[2]:

•  Arabia Saudyjska, prowincja Asz-Szarkijja;
•  Oman, gubernatorstwo Zufar;
•  Jemen, prowincja Hadramaut;
•  Jemen, prowincja Al-Mahra.

Między dwoma państwami

Baarle-Nassau, Holandia (biały) i Baarle-Hertog, Belgia (żółty). Czwórstyk występuje w punkcie H2

Baarle (eksklawy – czwórstyk występuje w jednym miejscu)^[3]:

•  Holandia, miasto Baarle-Nassau;
•  Belgia, miasto Baarle-Hertog.

Szczyt Sorgschrofen – enklawa austriackiej gminy Jungholz stykająca się z macierzystym terytorium tylko w jednym punkcie (tzw. granica krzyżowa)^[4]:

•  Austria, gmina Jungholz;
•  Niemcy, powiat Oberallgäu.

Granica norwesko-szwedzka:

•  Szwecja, region Jämtland;
•  Szwecja, region Västerbotten;
•  Norwegia, okręg Nordland;
•  Norwegia, okręg Nord-Trøndelag.

W jednym państwie

 Stany Zjednoczone, Four Corners (36°59′56.31532″N 109°02′42.62019″W)^[5]. Granice stanów:

• Arizona;
• Kolorado;
• Nowy Meksyk;
• Utah.

 Kanada. Granice prowincji:

• Manitoba;
• Saskatchewan

oraz terytoriów:

• Terytoria Północno-Zachodnie;
• Nunavut.

 Meksyk, Mojonera de los cuatro estados (24°33′00″N 100°48′00″W)^[a][6]. Granice stanów:

• Coahuila;
• Nuevo Leon;
• San Luis Potosi;
• Zacatecas.

 Argentyna (sporne)^[b] (37°34′00″S 68°14′00″W). Granice prowincji:

• La Pampa;
• Rio Negro;
• Mendoza;
• Neuquén.

Historyczne czwórstyki między państwami (krajami)

Czwórstyk Vaalserberg (pocztówka z 1905)

Vaalserberg w latach 1830–1919^[7]:

•  Belgia;
•  Holandia;
•  Królestwo Prus, od 1867 Związek Północnoniemiecki, od 1871  Cesarstwo Niemieckie;
• Moresnet.

W latach 1922–1981^[8]:

•  Irak;
•  Arabia Saudyjska;
•  Kuwejt;
• Strefa Neutralna.

Obecnie nigdzie na świecie nie występują czwórstyki tego rodzaju.

Miejsca bliskie wystąpienia czwórstyku

Granica Botswany i Zambii oddziela Namibie i Zimbabwe o zaledwie 700 metrów.

Między 4 gminami (województwo łódzkie, powiat tomaszowski), gdyż 3 metrowa granica między gminami Budziszewice a Czerniewice udaremnia wystąpienie czwórstyku, który by łączył gminy^[9]:

• Budziszewice;
• Czerniewice;
• Lubochnia;
• Żelechlinek.

Bardzo bliski zjawisku czwórstyku w latach 1967–1990 (do zjednoczenia obydwu państw jemeńskich) był układ granic w cieśninie Bab al-Mandab między: Etiopią, Dżibuti, Jemenem Północnym i Jemenem Południowym. Na zachodnim, afrykańskim brzegu Morza Czerwonego do cieśniny Bab al-Mandab w pobliżu jej najwęższego miejsca (ok. 26 km) schodziła granica między Etiopią a Dżibuti (do 1977 Francuskie Terytorium Afarów i Isów) zaś na wschodnim, azjatyckim (Półwysep Arabski) – granica między Jemenem Północnym i Jemenem Południowym (do którego należała wyspa Perim).

Obecnie idealny czwórstyk między państwami nigdzie nie występuje, ale są miejsca, gdzie dwa trójstyki znajdują się bardzo blisko siebie:

• Botswana, Namibia, Zambia, Zimbabwe – granica botswańsko-zambijska wynosi w tym miejscu zaledwie około 155 metrów.
• Turcja, Iran, Azerbejdżan, Armenia – granica azersko-turecka (Azerbejdżan graniczy z Turcją poprzez swoją eksklawę, Nachiczewańską Republikę Autonomiczną) na rzece Araks wynosi 9 kilometrów i będąc jedną z najkrótszych granic państwowych na świecie oddziela od siebie trójstyki: turecko-azersko-armeński i turecko-azersko-irański
• Egipt, Izrael, Jordania, Arabia Saudyjska – granice tych 4 państw schodzą do Zatoki Akaba, lecz choć są blisko siebie, nie tworzą w niej punktu czwórstyku.
• Szwajcaria, Niemcy, Austria, Liechtenstein – dwa trójstyki granic: Szwajcarii, Niemiec i Austrii (na Jeziorze Bodeńskim) oraz Szwajcarii, Austrii i Liechtensteinu są od siebie oddalone ok. 30 km w linii prostej
• Pakistan, Afganistan, Tadżykistan, Chiny. Odległość między trójstykami granic Afganistanu, Tadżykistanu i Chin, oraz Afganistanu, Pakistanu (zajęta przez Pakistan północna część Kaszmiru) i Chin wynosi w linii prostej ok. 35 km
• Mongolia, Chiny, Rosja, Kazachstan – w rejonie Ałtaju Mongolskiego granice tych 4 państw zbiegają się blisko siebie tworząc 2 trójstyki: rosyjsko-mongolsko-chiński i rosyjsko-kazachsko-chiński, oddzielone granicą chińsko-rosyjską, która w tym miejscu ma długość 55 km.

Stykanie się większej liczby granic

Antarktyda:
Biorąc pod uwagę roszczenia terytorialne na Antarktydzie – które mocą Traktatu Antarktycznego zostały zawieszone do 2041 roku – biegun południowy byłby miejscem zetknięcia się granic stref wpływów aż 6 państw („sześciostyk”), są to: Argentyna, Australia, Chile, Francja, Nowa Zelandia i Wielka Brytania.

Arktyka:
Podobna sytuacja ma miejsce w Arktyce, której statusu nie uregulowano jednak dotąd żadną umową międzynarodową. Według teorii sektorów Arktyka powinna zostać podzielona między: Rosję, USA (Alaska), Kanadę, Danię (Grenlandia) oraz Norwegię, w związku z czym biegun północny stanowiłby punkt zetknięcia się granic tych 5 państw („pięciostyk”)^[10].

 Filipiny:
W prowincji Albay na szczycie wulkanu Mayon stykają się granice ośmiu gmin – w tym miasta Legazpi, stolicy prowincji.

• 

  Projektowany podział Antarktyki na sektory

• 

  Projektowany podział Arktyki na sektory

• 

  Prowincja Albay na Filipinach. Na szczycie wulkanu Mayon stykają się granice ośmiu gmin

Uwagi

Przypisy