Czworolist

Czworolist
Czworolist pospolity
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	liliowce
Rodzina	melantkowate
Rodzaj	czworolist
Nazwa systematyczna
Paris L. Sp. Pl. 367. 1 Mai 1753

Czworolist (Paris) – rodzaj roślin zaliczany w zależności od ujęcia systematycznego do rodziny trójlistowatych (Trilliaceae) lub melantkowatych (Melanthiaceae). We florze Polski tylko jeden gatunek, zarazem typ nomenklatoryczny rodzaju – czworolist pospolity (Paris quadrifolia). Należy tu w sumie ok. 24 gatunków występujących w Europie i Azji, z centrum zróżnicowania w Chinach, gdzie występują 22 gatunki, w tym 12 endemitów. Kłącza wielu gatunków używane są w chińskiej medycynie ludowej^[3].

Morfologia

Pokrój

Byliny z kłączem cienkim lub grubym. Łodyga wyprostowana, nierozgałęziona^[3].

Liście

W liczbie 4 lub wielu (rzadko 3) w okółku, ogonkowe, lancetowate do owalnych, z trzema głównymi wiązkami przewodzącymi połączonymi nerwami anastamozującymi^[3].

Kwiaty

Obupłciowe, pojedyncze, na szczycie łodygi wzniesione na szypułce. Listki okwiatu w liczbie 3-8 w dwóch okółkach. Listki okółka zewnętrznego zielone lub rzadziej białawe, lancetowate lub jajowate. Listki okółka wewnętrznego równowąskie lub zredukowane. Pręcików 8-24 lub jeszcze więcej. Nitki pręcików wąskie, spłaszczone. Zalążnia zaokrąglona z 1 komorą zalążni lub 4-10. Słupek krótki, zakończony znamieniem podzielonym na 4-10 łatek^[3].

Owoce

Jagody lub jagodopodobne torebki zawierające od kilku do wielu nasion^[3].

Systematyka

Paris japonica

Paris polyphylla

Paris thibetica

Rodzaj czworolist wraz z 5-6 innymi rodzajami łączony jest w grupę o różnej randze w zależności od ujęcia systematycznego. Według APweb rodzaje te stanowią plemię Parideae w obrębie rodziny melantkowatych (Melanthiaceae)^[2] i do tej rodziny zaliczają też te gatunki system APG IV oraz system Reveala z 2007 r.^[4] W systemach, z założenia wyróżniających liczne i drobne rodziny (system Reveala z lat 1994-99 i system Takhtajana) grupa ta podnoszona jest do rangi odrębnej rodziny trójlistowatych (Trilliaceae) i nawet rzędu trójlistowców (Trilliales).

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj czworolist wraz z 6 innymi zaliczany jest do plemienia Parideae w obrębie rodziny melantkowatych (Melanthiaceae) należącej do rzędu liliowców (Liliales)^[2].

Pozycja w systemie Reveala (1994-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa liliowe (Liliidae J.H. Schaffn.), nadrząd liliopodobne (Lilianae Takht.), rząd trójlistowce (Trilliales Takht.), rodzina trójlistowate (Trilliaceae) Lindl.), podrodzina Paridoideae Kostel, plemię Parideae Bartl., rodzaj czworolist (Paris L.)^[5]

Gatunek we florze Polski

• czworolist pospolity (Paris quadrifolia L.)

Pozostałe gatunki^[6]

• Paris axialis H.Li
• Paris bashanensis F.T.Wang & Tang
• Paris caobangensis Y.H.Ji, H.Li & Z.K.Zhou
• Paris cronquistii (Takht.) H.Li
• Paris daliensis H.Li & V.G.Soukup
• Paris delavayi Franch.
• Paris dulongensis H.Li & Kurita
• Paris dunniana H.Lév.
• Paris fargesii Franch.
• Paris forrestii (Takht.) H.Li
• Paris incompleta M.Bieb. – czworolist niepełny
• Paris japonica (Franch. & Sav.) Franch.
• Paris luquanensis H.Li
• Paris mairei H.Lév.
• Paris marmorata Stearn
• Paris polyandra S.F.Wang
• Paris polyphylla Sm. – czworolist wielolistny
• Paris rugosa H.Li & Kurita
• Paris stigmatosa S.D. Zhang
• Paris tetraphylla A.Gray
• Paris thibetica Franch.
• Paris undulata H.Li & V.G.Soukup
• Paris vaniotii H.Lév.
• Paris verticillata M.Bieb.
• Paris vietnamensis (Takht.) H.Li

Przypisy