Czyściec prosty
 | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek | czyściec prosty |
| Nazwa systematyczna | |
| Stachys recta L. Mant. pl. 1:82. 1767[3] | |
Czyściec prosty (Stachys recta L.) – gatunek rośliny należący do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Występuje w Europie i na obszarach Azji zachodniej[3]. W Polsce stanowiska koncentrują się w pasie wyżyn, poza tym na Dolnym Śląsku, Pomorzu Zachodnim, Kujawach i w dolinie dolnej Wisły. Tylko na pojedynczych stanowiskach notowany był w górach oraz w Polsce północno-wschodniej i na Pomorzu Środkowym[4].
Morfologia
- Łodyga
- Pojedyncza lub rozgałęziona, sztywna, o wysokości 30–100 cm. Posiada drewniejące kłącze bez rozłogów. Część nadziemna jest miękko owłosiona[5].
- Liście
- Górne siedzące, dolne krótkoogonkowe, przy czym długość ogonka osiąga najwyżej pół długości blaszki liściowej[6]. Liście dolne osiągają do 6 cm długości i 1 cm szerokości. Brzeg miękko owłosionej blaszki liściowej jest karbowany lub ząbkowany[5].
- Kwiaty
- Zebrane w grona na szczytach łodyg, złożone z 4–10 nibyokółków, osadzonych w kątach zielonych, równowąskich podsadek[6]. Podsadki maleją ku górze, a najwyższe są krótsze od kwiatów. Okółki w dole są luźne, w górnej części kwiatostanu – zbite[5]. Kwiaty skupione są po 6–10 w każdym nibyokółku. U nasady każdego kwiatu wyrasta nitkowata przysadka. Kielich o długości ok. 5 mm jest dzwonkowaty i owłosiony. Składa się z rurki i krótszych, trójkątnych ząbków zakończonych szydlasto. Dwuwargowa korona jest biała lub żółtobiała z delikatnym czerwonym nakrapianiem, wewnątrz gardzieli pomarańczowa. Ma długość od 12 do 15 mm[5].
- Owoce
- Okrągławe rozłupki o średnicy ok. 2 mm, ciemnobrunatne, zwykle gładkie[5].
Biologia i ekologia
Bylina zakwitająca od czerwca do września. Rośnie w murawach kserotermicznych na zboczach dobrze nasłonecznionych, na glebach zasobnych w węglan wapnia[5]. Gatunek jest charakterystyczny dla klasy zespołów roślinnych Festuco-Brometea[7]. Roślina miododajna[8].
Zagrożenia
Ze względu na przywiązanie do zanikających siedlisk kserotermicznych wiele stanowisk ma charakter historyczny. Ujmowany jest w regionalnych listach gatunków zagrożonych. Ma status gatunku wymierającego na Dolnym Śląsku[9] oraz zagrożonego na Pomorzu i w Wielkopolsce[10].
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-11-24] (ang.).
- ↑ a b Stachys recta (ang.). W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-11-24].
- ↑ Adam Zając, Maria (red.) Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.
- ↑ a b c d e f Bogumił Pawłowski (red.): Flora Polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. XI. Warszawa, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 109-110.
- ↑ a b Świat roślin, skał i minerałów. Martin Červenka, Viera Feráková, Milan Háber, Jaroslav Kresánek, Libuše Paclová, Vojtech Peciar, Ladislav Šomšák. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1982. ISBN 83-09-00462-1
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Miododajne, www.atlas-roslin.pl [dostęp 2017-11-15].
- ↑ Zygmunt Kącki (red.): Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska. Wrocław: Instytut Biologii Roślin UWr, Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody "Pro Natura", 2003, s. 98. ISBN 83-91996260-1.
- ↑ Waldemar Żukowski, Bogdan Jackowiak (red.): Ginące i zagrożone rośliny naczyniowe Pomorza Zachodniego i Wielkopolski. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 1995. ISBN 83-8600110-0.
Media użyte na tej stronie
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Aroche (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Stachys recta Joinville - Haute-Marne - France
Source : [1]Autor: Bernd Haynold, Licencja: CC BY 2.5
Stachys recta, Hohenlohe, Germany