Czyżowice (województwo opolskie)

Czyżowice

wieś
(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0 Kościół filialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	prudnicki
Gmina	Prudnik
Wysokość	250–295 m n.p.m.
Liczba ludności (2019)	293[1]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-200[2]
Tablice rejestracyjne	OPR
SIMC	0502612
Położenie na mapie gminy Prudnik Czyżowice
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Czyżowice
Położenie na mapie województwa opolskiego Czyżowice
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Czyżowice
50°21′44″N 17°35′21″E/50,362222 17,589167

Czyżowice (daw. Ścisowice^[3], niem. Zeiselwitz, cz. Tišovice^[4], śl. Cisłowice) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Prudnik^[5]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią rzeka Biała.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 283 osoby^[6].

Geografia

Panorama Czyżowic od strony północnej

(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0

Widok na Czyżowice od strony północnej

Położenie

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 2,5 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej, tuż przy granicy gminy Prudnik z gminą Lubrza i gminą Biała. Należy do Euroregionu Pradziad^[7]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Biała^[8]. Leży na wysokości 250–295 m n.p.m., na obszarze 405,74 ha. Na jej terenie znajdują się grunty zaliczane do kompleksu pszennego. Miejscowi rolnicy zajmują się głównie uprawą pszenicy, buraków cukrowych i ziemniaków^[9]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)^[10].

Środowisko naturalne

W Czyżowicach panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +7,9 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Czyżowic wynoszą 626 mm. Dominują wiatry zachodnie^[11].

Panorama Czyżowic od strony południowej

Nazwa

Śląski pisarz Konstanty Damrot w swojej pracy o śląskim nazewnictwie z 1896 roku wydanej w Bytomiu. Wymienia dwie nazwy miejscowości: obecnie funkcjonującą, polską „Czyżowice” oraz niemiecką „Zeiselwitz” cytując również zlatynizowaną nazwę jaka została zanotowana w średniowiecznym dokumencie z 1233 roku „Chisoviz”^[12].

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod niemiecką nazwą Zeiselwitz, pod którą po raz pierwszy została zanotowana w 1534 roku, a także wymienia polską nazwę Scisowice we fragmencie: „Zeiselwitz (1534 Zeiselwitz, polnisch Scisowice)”^[13].

Wieś mogła przyjąć swoją nazwę od jej założyciela o imieniu Cisła – Czyż. Jej nazwa może również pochodzić od położenia osady w cisowym lesie. Po przejęciu przez administrację polską w 1945 wieś otrzymała nazwę Ścisłowice, a następnie Cisłowice^[14]. 9 września 1947 r. nadano miejscowości polską nazwę Czyżowice^[15].

W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: Chisouic (1233), Zyssowitz (ok. 1300), Czeislowicz (1421), Tisowicz, Czeisellwicz (1551), Zeislowitz (1679), Zeiselwitz (1743), Zeselwitz, Scisowice (1845), Ścisowice, niem. Zeisselwitz (1889), Zeiselwitz, Ścisowice (1941)^[16].

Historia

Tablica upamiętniająca 775-lecie Czyżowic (1233–2008)

Czyżowice są najstarszą wsią w gminie Prudnik. Wieś wzmiankowana była po raz pierwszy w 1233 roku w testamencie Jana Sybocica z Prężyny. Wieś administracyjnie należała do okręgu prudnickiego. Była zaliczana do 10 tzw. „górnych wsi”^[17]. Od pierwszej połowy XV wieku miejscowość należała do rodziny Schaffgotschów i Paczenskich^[14]. W latach 1532–1792 lenno wsi Czyżowice należało do zamku w Białej^[18]. 18 listopada 1700 hrabia Jerzy Fryderyk Paczensky von Tenczin sprzedał Czyżowice wraz z dziedzicznymi dobrami i „pradawną siedzibą rycerską”^[14] miastu Prudnik za 18 tys. talarów^[19].

Miejscowość pozostała własnością Prudnika do połowy XIX wieku. Wówczas zamieszkiwało ją 500 osób, z których większość stanowili katolicy^[14]. W 1846 wznieśli oni przydrożną kaplicę w południowej części wsi^[20]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 585 mieszkańców Czyżowic 572 posługiwało się językiem niemieckim, a 13 językiem polskim^[21].

Czyżowice na mapie z 1930

Staraniem pochodzącego ze wsi księdza Roberta Mazura, w latach 1932–1936^[9] w Czyżowicach został zbudowany halowy kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa. Budowa kosztowała 100 tys. marek^[14]. Uroczyste poświęcenie i zawieszenie dzwonów na wieży kościoła odbyło się 30 października 1934^[22].

Podczas bitwy o Prudnik w marcu 1945 wieś ucierpiała w niewielkim stopniu. Straty i zniszczenia materialne zostały oszacowane w wysokości 10%^[17]. Po wyparciu oddziałów niemieckich wieś została przejęta przez polską administrację. Wówczas w Czyżowicach została osiedlona część polskich repatriantów z Kresów Wschodnich z okolic Tarnopola – z Nowostawców, Podlesia, Podzameczka, Mikuliniec i Dźwinogrodu. Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona na zachód^[14].

W latach 1945–1950 Czyżowice należały do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Rudziczka, w latach 1954–1961 do gromady Prężynka, a w latach 1961–1972 do gromady Rudziczka.

Liczba mieszkańców wsi

• 1793 – 116^[23]
• 1861 – 573^[3]
• 1910 – 565^[24]
• 1933 – 487^[25]
• 1939 – 482^[26]
• 1998 – 346^[6]
• 2002 – 296^[6]
• 2004 – 295^[17]
• 2005 – 303^[17]
• 2006 – 301^[17]
• 2007 – 298^[17]
• 2008 – 300^[17]
• 2009 – 294^[6]
• 2011 – 283^[27]
• 2019 – 293^[1]

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[28]:

• kaplica, z 1846 r.
• zespół folwarczny (nr 1) z 1. poł. XIX w.
  • dom
  • spichlerz.

• 

  (c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0

  Przydrożna kaplica z 1846 roku

• 

  Dom w zespole folwarcznym

• 

  Spichlerz w zespole folwarcznym

Oświata

Publiczne Przedszkole w Czyżowicach

W Czyżowicach pod numerem 77 znajduje się Publiczne Przedszkole^[29].

Kultura

We wsi znajduje się Wiejski Dom Kultury, który podlega pod Prudnicki Ośrodek Kultury^[30].

Czyżowice są parę razy wspomniane w książce Lux perpetua autorstwa Andrzeja Sapkowskiego, której akcja rozgrywa się w Czechach i na Śląsku.

Sport

Boisko LZS Czyżowice

W Czyżowicach działa klub sportowy LZS Czyżowice założony w 1952, który obecnie gra w klasie B, w grupie Opole IX^[31].

Przypisy

Bibliografia

• Felix Triest: Topographisches handbuch von Oberschliesen. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.
• Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.

Linki zewnętrzne

• Ścisowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 480 .