Düwag GT8

Düwag GT8

Wagon GT8+B4 #2658 w Düsseldorfie.
Dane ogólne
Kraj produkcji	Niemcy
Producent	DUEWAG
Miejsce produkcji	Düsseldorf
Premiera	1957
Lata produkcji	1957-1976
Dane techniczne
Liczba członów	3
Długość	25 647 mm
Szerokość	2350 mm
Wysokość	3350 mm
Masa	26 000 kg
Moc silników	2 × 110 kW
Wnętrze
Liczba miejsc siedzących	60
Liczba miejsc ogółem	260
Portal Transport szynowy

Düwag GT8 (pol. pot. Helmut^[a]) – model tramwaju produkowanego w latach 1957-1976 przez niemiecką firmę Düsseldorfer Waggonfabrik. Wagony typu GT8 powstały przez powiększenie o środkowy człon wagonu typu GT6 i występują w 2 nieznacznie różniących się wersjach, dla przedsiębiorstwa komunikacyjnego w Düsseldorfie (Rheinische Bahn Gesellschaft) i przedsiębiorstwa komunikacyjnego we Frankfurcie (Verkehrgesellschaft Frankfurt am Main).

Istnieją ponadto wersje pochodne tych tramwajów, jak GT8 Typ Fryburg, GT8S, GT8ZR.

Historia

W związku z ogromnym zapotrzebowaniem na nowe wagony przewoźnik z Düsseldorfu (Rheinische Bahn Gesellschaft) zamówił początkowo 25 tramwajów typu GT8. Pierwszy prototypowy wagon GT8 #2310 powstał w 1957 roku w wyniku dobudowania środkowego członu, nieposiadającego drzwi, do wagonu GT6 #2310. Prosta konstrukcja i wysoka niezawodność spowodowały, iż duże niedobory taborowe zostały szybko uzupełnione tą konstrukcją. Wagony GT8 jeździły w Düsseldorfie aż do końca lat 90., po czym zostały stopniowo zastąpione przez nowsze pojazdy niskopodłogowe Siemens NF8. Podobnie było również we Frankfurcie, gdzie wagony oznaczane GT6/M lub GT8/N swą służbę zakończyły również pod koniec lat 90. Większość tramwajów GT8 została odsprzedana krajom Europy Środkowo-Wschodniej. Najwięcej trafiło do Polski oraz Rumunii. Pojedyncze egzemplarze w Niemczech służą przeważnie jako historyczne.

Część wagonów GT6 była w toku eksploatacji przebudowana na GT8 przez wstawienie środkowego członu, jak 4 wagony z Ludwigshafen (w latach 1970-1982; oprócz tego w Ludwigshafen eksploatowano 7 fabrycznych wagonów GT8)^[1].

Konstrukcja

Duewag GT8 to jednokierunkowy wagon silnikowy, wyposażony w czworo lub pięć (zależnie od wersji) par drzwi. Jest osadzony na 4 wózkach skrętnych, z których 2 są napędowe, a 2 toczne. Wygląd zewnętrzny charakteryzuje umieszczona na samym przedzie tablica z kierunkiem i numerem linii, oraz duży okrągły reflektor (wersja z Düsseldorfu) lub dwa reflektory (wersja z Frankfurtu). Wewnątrz dominują typowe dla niemieckich tramwajów podwójne siedzenia. Przedział motorniczego pierwotnie nie był niczym oddzielony od reszty wagonu. Polskie warunki zmusiły przewoźników do zamontowania plastikowych kabin. Charakterystyczne dla tego modelu są dość wąskie uchylne poziome okna. W drzwiach zamontowano fotokomórki uniemożliwiające przytrzaśnięcie pasażera. Tramwaj wyposażono w hamulec elektromagnetyczny szynowy, tarczowy elektryczny (postojowy) i ręczny.

GT8N

W związku z dużymi potrzebami przewozowymi w Mannheim w latach 1991-1992 przebudowano 23 dwuczłonowe wagony GT6, dostarczone w latach 1961-1964, na częściowo niskopodłogowe tramwaje oznaczone GT8N^[1]. Przebudowa polegała na wstawieniu pomiędzy dotychczasowe człony niskopodłogowego członu środkowego długości 6570 mm, wyprodukowanego przez DUEWAG, przy użyciu dodatkowego wózka tocznego i przegubu ze skasowanych wagonów GT6. Środkowy moduł jest osadzony na typowych wózkach Jakobsa, umieszczonych pod przegubami, posiada centralne drzwi rozsuwane i łączy się z pozostałymi członami trójstopniowymi schodami. Długość tramwaju wynosi 25 665 mm, natomiast niska podłoga, o wysokości 350 mm, zajmuje długość 3500 mm (ok. 14% długości pojazdu)^[1]. Z powodów finansowych, nie przeprowadzono dalej idącej modernizacji wnętrza ani napędu. Wagon ma 56 miejsc siedzących i 91 stojących^[1]. Tramwaje GT8N otrzymały nowe numery 501 - 523 i biało-zielone barwy operatora z Mannheim. Od 2004 roku rozpoczęto wycofywanie wagonów z eksploatacji, zastępowanych przez nowsze pojazdy. W 2007 roku 6 tramwajów sprzedano do Łodzi (numery: 506, 509, 511, 513, 514, 515), a 6 do przedsiębiorstwa HKL z Helsinek (numery 503, 507, 510, 517, 519, 523). W 2009 roku w Mannheim eksploatowano nadal 6 wagonów^[1].

Eksploatacja

GT8 w Mińsku

Mińsk: Düwag GT8 #185 na linii 3

W 2002 roku FMC Mińsktrans w Mińsku zamówiło 100 wagonów wycofywanych z Karlsruhe. Jednak później zrezygnowano z 90 wagonów i dostarczono tylko 10 sztuk. Niedawno wagony GT8 zastąpiono tramwajami własnej produkcji - firmy AKSM. Stan wagonów z Karlsruhe:

• № 178 (produkcja 1969, wycofany ze służby w grudniu 2007 r.);
• № 179 (produkcja 1969, wycofany w listopadzie 2009 r.);
• № 180 (produkcja 1969 roku, w listopadzie 2009 r. do muzeum);
• № 181 (produkcja 1969, wycofany w maju 2008);
• № 183 (produkcja 1969, wycofany ze służby w czerwcu 2008 r.);
• № 185 (produkcja 1969, wycofany ze służby w sierpniu 2009 r.);
• № 186 (produkcja 1969, wycofany w listopadzie 2009 r.);
• № 187 (produkcja 1969, wycofany ze służby w grudniu 2008 r.);
• № 190 (produkcja 1970, wycofany w listopadzie 2009 r.);
• № 192 (produkcja 1970, wycofany w listopadzie 2008).

GT8 w Poznaniu

GT8 typ Düsseldorf w Poznaniu

Pulpit wagonu #709

Wnętrze wagonu GT8 typ Düsseldorf w Poznaniu

W związku z planami kasacji wysłużonych wagonów 102Na w 1995 roku MPK Poznań zmuszone zostało do poszukiwania tanich i możliwe szybkich do sprowadzenia tramwajów. W latach 1996–2003 MPK Poznań zdecydowało się na zakup używanych wagonów Düwag GT8 z niemieckiego miasta Düsseldorf, które to ogłosiło chęć ich odsprzedaży w związku z zakupem nowych niskopodłogowych wagonów. Pierwszy dostarczony wagon otrzymał numer #650 ex. #2357 Rheinbahn Düsseldorf, jednak relatywnie najstarszym wagonem jest #662 ex. #2558 Rheinbahn Düsseldorf. W czasie pierwszej dostawy realizowanej w latach 1996–1999 dostarczono do Poznania 22 wagony. W 2000 roku w wyniku dalszej kasacji wagonów 102Na i chwilowego braku możliwości dostawy z Düsseldorfu MPK Poznań zdecydowało się na zakup 11 sztuk wagonów Düwag GT8 z innego niemieckiego miasta Frankfurtu nad Menem, wagony te różniły się od już sprowadzonych tym, iż posiadały dwa reflektory z przodu, kabina motorniczego nie posiadała osobnego wyjścia z pojazdu, a także tym, iż drzwi pojazdu nie zamykały się automatycznie. Dostawa 11 sztuk z Frankfurtu została zrealizowana w latach 2000–2002. W 2003 roku Rheinbahn Düsseldorf w związku z zakupem nowych niskopodłogowych wagonów Siemens NF8 zdecydowało się na odsprzedanie do Poznania kolejnych 10 sztuk wagonów GT8.

Obecnie w Poznaniu, w wyniku kasacji części wagonów po kolizjach i w wyniku zużycia, eksploatowanych jest 51 tramwajów tego typu. 43 wagony pochodzą z Düsseldorfu, a 8 z Frankfurtu nad Menem (2 GT8 typ N i 6 GT8ZR). Do 14 grudnia 2014 roku, wszystkie wagony stacjonowały w zajezdni tramwajowej przy ulicy Madalińskiego, obecnie wszystkie tramwaje stacjonują w zajezdni tramwajowej przy ulicy Folwarcznej. Tramwaje obsługują linie (stan na pierwszą połowę 2015r.) 2, 3, 4, 7, 8, 9, 10, 11, 17, 18 i nocną 201. Do obsługi linii nocnej przebudowane zostały wagony GT8 o numerach 656, 657, 668, 669, 670, 671, 713 oraz GT8ZR 905 i 906. Rezerwowo na linii nocnej służyły również wozy 651 oraz 655, z czasem do rezerwy dołączyły wozy 651 i 656. Wagony nocne liniowe wyposażone zostały w monitoring, radio, ''pancerną'' zabudowę kabiny motorniczego z klapką w drzwiach umożliwiającą sprzedaż biletów oraz wymieniono siedzenia na wandaloodporne. Wagony rezerwowe zostały wyposażone tylko w radio, natomiast wagony GT8ZR posiadają jedynie przerobioną zabudowę kabiny (dodano klapkę w drzwiach umożliwiającą sprzedaż biletów). Mimo podeszłego wieku bardzo rzadko ulegają awariom.

Poznańskie MPK w kwietniu 2010 roku podpisało kolejną umowę z düsseldorfskim przedsiębiorstwem na zakup 21 wagonów GT8 które pozostały na wyposażeniu Rheinbahn Düsseldorf, a w wyniku zakupu nowych wagonów Siemens NF8U przestały być już potrzebne tamtejszemu przedsiębiorstwu^[2]. Dostarczone pojazdy otrzymały numerację z zakresu 693-713 i różnią się minimalnie od już posiadanych, gdyż w Düsseldorfie przeszły one naprawę główną w czasie której zlikwidowano ręczny hamulec postojowy zastępując go elektrycznym, a także nieznacznie przebudowano układ selenoidów odpowiadających za hamowanie. W Poznaniu wagony zostały także dodatkowo wyposażone w czuwak, światła przeciwmgłowe tylne i nowe w pełni zabudowane kabiny motorniczego. Wprowadzenie dodatkowych „helmutów” do ruchu pozwoliło na kasację wysłużonych wagonów typu Düwag GT6 i Beijnes 3G, z których pozostawiono po jednym egzemplarzu dla celów historycznych. W lipcu 2012 roku ogłoszono, że 12 najstarszych GT8 zostanie skasowanych. 9 lutego 2017 r. zakończona została historia tramwajów GT8 typu N z Frankfurtu nad Menem^[3].

W listopadzie 2019 roku ma się odbyć uroczyste pożegnanie GT8^[4]. Przewidziano zachowanie jednego egzemplarza - wozu o numerze 702 jako historycznego, jednakże zdecydowano się zachować jeszcze jeden egzemplarz - numer 707 z barwami MPK Poznań. 10 listopada 2019 roku ostatnie wagony będące na stanie przedsiębiorstwa (697, 699, 703, 707, 708, 711, 712) razem z wozami historycznymi uczestniczyły w pożegnalnym przejeździe ulicami Poznania.

Obecny zakres numeracji wagonów GT8 uwzględniający już skasowane wagony (stan na 4 września 2022 r.):

GT8/GT8N w Łodzi

GT8N w Łodzi

W 2006 roku Międzygminna Komunikacja Tramwajowa sprowadziła do Łodzi pierwsze wagony typu GT8 (typ Fryburg) wycofane z eksploatacji we Fryburgu Bryzgowijskim. Wszystkie stacjonują w zajezdni Helenówek, przez pewien czas (od 6 lipca) z uwagi na budowę Łódzkiego Tramwaju Regionalnego wszystkie składy GT8 gościnnie garażowały w zajezdni MPK Łódź przy ulicy Telefonicznej. Nie nadano im numerów taborowych MKT i nadal posługują się tymi z Fryburga:

• #203 – od czerwca 2006 w MKT (od 6 lipca 2007 do 13 marca 2008 w zajezdni MPK Łódź);
• #204 – od października 2006 w MKT (od 6 lipca 2007 do 13 marca 2008 w zajezdni MPK Łódź);
• #201 – od listopada 2006 w MKT (od 6 lipca 2007 do 13 marca 2008 w zajezdni MPK Łódź);
• #202 – od listopada 2006 w MKT (od 6 lipca 2007 do 13 marca 2008 w zajezdni MPK Łódź).

W 2007 sprowadzono do Łodzi kolejne 6 wagonów, tym razem w wersji częściowo niskopodłogowej GT8N z niemieckiego Mannheim. Z racji oryginalnego malowania na kolor zielono-biały i dwóch świateł z przodu, w Łodzi zyskały przezwisko żaba^[1]. Wszystkie wagony stacjonują na zajezdni Helenówek, przez pewien czas (od 6 lipca) z uwagi na budowę Łódzkiego Tramwaju Regionalnego – 2 pierwsze sprowadzone składy GT8N gościnnie garażowały w zajezdni MPK Łódź przy ulicy Telefonicznej.

• #515 – od 20 kwietnia 2007 w MKT (od 6 lipca 2007 do 13 marca 2008 w zajezdni MPK Łódź);
• #506 – od 27 kwietnia 2007 w MKT (od 6 lipca 2007 do 13 marca 2008 w zajezdni MPK Łódź);
• #513 – od 28 lipca 2007 w MKT;
• #511 – od 5 sierpnia 2007 w MKT;
• #509 – od 2 października 2007 w MKT;
• #514 – od 11 października 2007 w MKT^[1].

Wszystkie składy zostały skierowane do obsługi najdłuższej linii tramwajowej w Polsce – oznaczonej nr 46 z łódzkiej krańcówki IKEA przez Zgierz do Ozorkowa (34 km). Od października 2008 obsługiwały także linię 46A^[1].

W połowie 2009 roku MKT sprowadziło dwa kolejne wagonów GT8:

• #149 - z VBL Ludwigshafen, od 24 czerwca 2009 w MKT;
• #52 - z IVB Innsbruck, od 26 czerwca 2009 w MKT.

W 2012 roku, w związku z przejęciem obsługi linii podmiejskich przez łódzkie MPK, przedsiębiorstwo odkupiło wszystkie wagony GT8N i jeden wagon na części (#149). Pozostałe wagony (#201, #202, #203, #204, #52) pocięto na złom. Wagon #149 został zezłomowany w 2015 roku.

W latach 2014 i 2015, MPK Łódź sprowadziło z Helsinek 4 dodatkowe wagony GT8N. Przewoźnik nadął im odpowiednio numery taborowe:

• #1512 - w Helsinkach jeździł z numerem #163, w Mannheim #523;
• #1519 - w Helsinkach jeździł z numerem #165, w Mannheim #507;
• #1521 - w Helsinkach jeździł z numerem #162, w Mannheim #519;
• #1522 - w Helsinkach jeździł z numerem #164, w Mannheim #503.

W 2018 przedsiębiorstwo kupiło od przewoźnika z Helsinek jeszcze jeden wagon: #166 (w Mannheim jeździł z numerem #510). Wagon został w Finlandii przebudowany na tzw. tramwaj imprezowy: zwykłe siedzenia wymieniono na kanapy, zamontowano kolorowe oświetlenie i nagłośnienia, a z zewnątrz oklejono srebrną holograficzną folią. Łódzkie MPK postanowiło nie przywracać wagonu do ruchu liniowego i wykorzystywać go jedynie do obsługi linii okolicznościowych, np. podczas Nocy Muzeów czy Mikołajek.

GT8 w Grudziądzu

W styczniu 2010 zapadła decyzja o kupnie 10 wagonów Düwag GT8 z Krefeldu w celu zastąpienia wozów Düwag GT6, które zostały sprzedane do Łodzi. Od marca do września niemieckie wagony sukcesywnie uzupełniały grudziądzki tabor tramwajowy.

Do 2015 wszystkie wagony przeszły remont wraz z otrzymaniem miejskich barw oraz monitoringu, a w ramach „Modernizacji sieci tramwajowej w Grudziądzu” otrzymały również tablice kierunkowe oraz głosowe zapowiedzi przystanków.

Miejsca eksploatacji

Düwag GT8 #655 jako kawiarnia Cafe Bimba w Poznaniu

(c) Arewicz, CC-BY-SA-3.0

Łódź: Düwag GT8 Typ Fryburg #204 na linii 46

Grudziądz: Düwag GT8 #82 na linii 2

Karlsruhe: Düwag GT8 #215 na linii 5

Fryburg Bryzgowijski: Düwag GT8 Typ Fryburg #227 na linii 1

Mannheim: Düwag GT8N #501 na linii 2

Düsseldorf: Düwag GT8+B4 #2663 na linii 712

Helsinki: Düwag GT8N #162

Eksploatowane
Miasto	Lata eksploatacji	Modyfikacje	Linie	Liczba, szt.
Arad	1998-dziś			26
Augsburg	1976-dziś	МАN/Duewag GT8 801-812	1, 2, 3, 6	11
Braiła	2005-dziś			10
Würzburg	1982-dziś			8
Dessau	1992-dziś			4
Duisburg	1966-dziś			2
Düsseldorf	1973-dziś	GT8SU	U75	33
Grudziądz	2010-dziś		1	10
Innsbruck	1980-dziś			5
Karlsruhe	1968-dziś	GT8, GT8N, Waggon Union GT8-60C	5, 16, 17	24
Konya	1988-dziś	GT-8		60
Kraków	2009-dziś	GT8S	6, 7, 11, 12, 23	28
Krefeld	1964-dziś	GT8	41, 44	20
Łódź	2007-dziś	GT8N, GT8ZR	46, 43	11
Mannheim	1991-dziś	GT8N, OEG	2, 6А, 7, 8, 9	10
Maszad	1996-dziś	GT8
Norrköping	1997-dziś			14
Poznań	2005-dziś	GT8ZR	98	3
Reșița	1998-dziś			28
Sofia	1995-dziś	GT8Z	20,22,23	13
Timișoara	1995-dziś	GT8	3, 7	10
Fryburg Bryzgowijski	1981-dziś	GT8K, GT8N, GT8Z	1, 3, 5	46
Helsinki	2004-dziś	GT8, GT8N		6
Interurban OEG	1973-dziś	OEG	5
Skreślone
Miasto	Lata eksploatacji	Modyfikacje	Linie	Liczba, szt.
Bielefeld	1960-1994			3
Bonn	1960-1995	GT8		1
Dessau	1992-dziś			6
Dortmund	1959-2002			49
Duisburg	1966-dziś			1
Düsseldorf	1965-dziś	GT8, GT8S, GT8SU		20
Innsbruck	1980-dziś			1
Karlsruhe	1968-dziś			27
Kolonia	1968-2006			136
Krefeld	1976-dziś			8
Łódź	2006-2012	GT8, GT8 Typ Fryburg	46	6
Mannheim	1991-dziś	GT8N		1
Mińsk	2002-2009	DWM GT8M	1, 3, 4, 5, 6	9
Timișoara	1995-dziś			1
Heidelberg	1975-2009	GT8, GT8N	21	~12
Muzealne
Miasto	Lata eksploatacji	Modyfikacje		Liczba, szt.
Skjoldenæsholm	nie eksploatowano			1
Bonn	19??-????	GT8Z		1
Mińsk	2002-2009	DWM GT8M		1
Służbowe
Miasto	Lata eksploatacji służbowej	Modyfikacje		Liczba, szt.
Bielefeld	1989-dziś			1
Dessau	2004-dziś			1
Duisburg	1993-dziś			1
Karlsruhe	2004-н.в.			2
Kolonia	1968-dziś			3
Poznań	1997-2020	GT6		3
Ulm	2008-dziś			1
Sprzedane
Miasto	Nowe miasto	Rok sprzedaży		Liczba, szt.
Bielefeld	Würzburg	1983		2
	Innsbruck	1980		9
Bonn	Sofia	1995		13
Dessau	Norrköping	1997		3
Duisburg	Dessau	1992		14
	Norrköping	1995		10
	Essen	1992		5
	Müllheim	????		1
Dortmund	Reșița	1996		21
	Karlsruhe	1981		10
	Wuppertal	1982		9
	Hiroszima	1981		2
	Schwerte	1995		1

Nazwy potoczne wagonów

•  Niemcy: gelber Wagen (pol. żółty wagon)
•  Polska: Helmut, Challenger (tylko GT8ZR)
•  Białoruś: немец (pol. Niemiec)

Zobacz też

• Düwag GT8 Typ Fryburg
• Düwag GT8S
• Düwag GT8ZR

Uwagi

Przypisy