Dąb omszony

Dąb omszony
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bukowce

Rodzina

bukowate

Rodzaj

dąb

Gatunek

dąb omszony

Nazwa systematyczna
Quercus pubescens Willd.
Berlin.Baumz.279 1796
Synonimy
  • Q. lanuginosa Thuill.
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg
Mapa zasięgu

Dąb omszony (Quercus pubescens Willd.) – gatunek drzewa lub krzewu należący do rodziny bukowatych (Fagaceae Dumort.). Jest drzewem ciepłolubnym, występuje w zachodniej i południowej Europie, a także w Azji Mniejszej. Pospolity gatunek w obszarze śródziemnomorskim. W Polsce występuje na izolowanym stanowisku w rezerwacie Bielinek nad dolną Odrą, daleko na północ od północnej granicy zwartego zasięgu (został tu wprowadzony sztucznie)[4].

Morfologia

Dęby omszone w rezerwacie Bielinek nad Odrą
Omszony pęd i spód liści
Liście dębu omszonego
Owoce
Przekrój poprzeczny przez pień
Pokrój
Drzewo osiągające do 25 m wysokości, albo duży krzew mający wiele pni. Korona jest nieregularna, nisko osadzona.
Pień
Kora pnia i gałęzi jest szarobrązowa do czarnobrązowej, podzielona na kanciaste płytki.
Pędy
Młode gałązki i pączki owłosione gwiazdkowatymi włoskami.
Liście
Ustawione skrętolegle, długości 6–12 cm, ogonek długości 1,2–1,5 cm. Od spodu są obficie, szaro owłosione, z wiekiem nieco łysieją. Blaszka liściowa owalna o nieregularnych, zatokowych wcięciach.
Kwiaty
Kwiaty męskie zebrane w długie, zwisające kotki, żeńskie siedzące, osadzone na krótkich szypułkach w grupach po 2–5. Kwitnie w kwietniu i w maju.
Owoce
Żołędzie krótkoszypułkowe, błyszczące, jasnobrązowe. Dojrzałe mają owalny kształt, miseczki złożone ze ściśle przylegających łusek i puszysto owłosione. Są mniejsze, niż u dębu szypułkowego.

Ekologia

Rośnie na śródziemnomorskich wybrzeżach i zboczach gór przeważnie do 800 m n.p.m., czasem do 1500 m n.p.m. Rośnie często na glebach wapiennych i łatwo znosi suszę. Tworzy czyste jednogatunkowe dąbrowy lub lasy mieszane z dębem bezszypułkowym, dębem burgundzkim, grabem pospolitym, klonem polnym i bzem czarnym.

W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Quercetalia pubescenti-petraeae, Ass. Quercetum pubescenti-petraeae[5].

Zmienność

Tworzy mieszańce z dębem szypułkowym i d. bezszypułkowym[6]. Gatunek zróżnicowany na trzy podgatunki[7]:

  • Quercus pubescens subsp. crispata (Steven) Greuter & Burdet - występuje na Półwyspie Bałkańskim, Krymie i w Turcji
  • Quercus pubescens subsp. pubescens - rośnie w całym zasięgu gatunku
  • Quercus pubescens subsp. subpyrenaica (Villar) Rivas Mart. & C.Saenz - występuje w Pirenejach

Zagrożenia i ochrona

W Polsce występuje na jedynym stanowisku naturalnym podlegającym ochronie w formie rezerwatu przyrody Bielinek (województwo zachodniopomorskie).

Informacje o stopniu zagrożenia na podstawie:

Zastosowanie

  • Drewno twarde, trwałe, lecz trudne w obróbce. Dawniej wykorzystywane na podkłady kolejowe.
  • Ze względu na pozbawione taniny żołędzie, ceniony był w sztuce kulinarnej jako nadający się do spożycia na surowo[11].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-05] (ang.).
  3. Quercus pubescens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  4. a b Dariusz Podbereski, Marcin S. Wilga: Wędrówki Przyrodnicze, Trasy wycieczek przyrodniczych. Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1995, s. 56. ISBN 83-85843-48-5.
  5. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  6. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  7. World Checklist of Selected Plant Families [dostęp 2013-12-11].
  8. K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. 83-89648-38-5.
  9. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: IB PAN, 2006, s. 102. ISBN 83-89648-38-5.
  10. Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
  11. Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Krosno: Chemigrafia, 2004, s. 58-60. ISBN 83-904633-6-9.

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Quercus pubescens leaves kz2.jpg
Quercus pubescens. Bielinek, NW Poland.
Quercus pubescens Tuscany.jpg
Autor: Etrusko25, Licencja: CC BY-SA 3.0
Quercus pubescens photographed in Scansano area (Tuscany, central Italy).
Космат дъб – жълъди 2.jpg
Autor: Димитър Найденов / Dimìtar Nàydenov, Licencja: CC BY-SA 4.0
Quercus pubescens – twig with acorns and leaves, Southeastern Bulgaria.
Quercus pubescens leaves kz.jpg
Quercus pubescens. Bielinek, NW Poland.
Quercus pubescens range.svg
Autor: Giovanni Caudullo, Licencja: CC BY 4.0
Distribution map of Quercus pubescens s.l. (downy oak).
Quercus pubescens in Bielinek kz.jpg
Quercus pubescens forest in Bielinek (NW Poland)