Dąb portugalski

Dąb portugalski
Ilustracja
Pokrój
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bukowce

Rodzina

bukowate

Rodzaj

dąb

Gatunek

dąb portugalski

Nazwa systematyczna
Quercus faginea Lam.
Encycl. 1: 725 1785[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
Status iucn3.1 LC pl.svg

Dąb portugalski (Quercus faginea Lam.) – gatunek roślin z rodziny bukowatych (Fagaceae Dumort.). Występuje naturalnie w Maroku, Algierii, Portugalii oraz Hiszpanii (także na Balearach)[5][6]. We Francji spotykany jest tylko w departamencie Pireneje Atlantyckie[7]. Do Wielkiej Brytanii został introdukowany w 1824 roku[8].

Morfologia

Pokrój
Częściowo zimozielone drzewo (czasami krzew) dorastające do 10–15 m wysokości. Korona drzewa jest szeroka. Kora gruba, pomarszczona, łuszcząca się, o szarej lub brązowej barwie. Gałązki mają szarą lub białawą barwę, początkowo są owłosione, lecz z czasem łysieją. Pąki mają jajowaty kształt i są owłosione[5].
Liście i żołędzie
Liście
Blaszka liściowa jest skórzasta i ma zmienny kształt od owalnego do podługowato eliptycznego. Mierzy 4 cm długości oraz 1,5 cm szerokości, jest falista i zawinięta na brzegu, ma sercowatą lub zaokrągloną nasadę i tępy wierzchołek. Górna powierzchnia barwy jasnozielonej, początkowo z krótkim, gwiaździstym owłosieniem, lecz z czasem staje się naga, natomiast od spodu jest gęsto pokryta żółtoszarym owłosieniem z małymi, gwiaździstymi włoskami (o długości 120–150 μm). Ma 8–12 par prostych i równoległych żyłek drugorzędnych, zakończonych trójkątnym, regularnym i ostro zakończonym zębem. Ogonek liściowy jest owłosiony długości 5–14 mm [5].
Kwiaty
Rozdzielnopłciowe, zebrane w kotki[5]. Kwiaty męskie skupione w klastry po 4–5 wiotkich kwiatostanów o żółtozielonej barwie[5][8]. Kwiaty żeńskie osadzone są na krótkich szypułkach[5].
Owoce
Orzechy zwane żołędziami o obłym kształcie, dorastają do 25 mm długości i 13 mm średnicy, mają jasnożółtą barwę. Osadzone są pojedynczo lub w parach na bardzo krótkich szypułkach. Miseczki mają półokrągły kształt, z owalnymi, trójkątnymi lub nieco lancetowatymi, wypukłymi, owłosionymi łuskami[5].
Gatunki podobne
Roślina jest podobna do gatunku Q. infectoria, lecz różni się od niego silnie owłosioną blaszką liściową na spodniej powierzchni. Ponadto Q. infectoria występuje w innym regionie geograficznym – we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego[9]. Może być również mylony z dębem algierskim (Q. canariensis), który ma blaszkę liściową z głębiej wciętymi i bardziej regularnymi klapami na brzegu[10].

Biologia i ekologia

Występuje na wysokości od 800 do 1900 m n.p.m. Kwitnie od marca do kwietnia[5]. Jest rośliną wiatropylną[8]. Owoce dojrzewają w tym samym roku. Występuje w 7. strefie mrozoodporności. Preferuje gleby wilgotne, wapienne. Na jego pędach często rozwijają się galasy[5].

Zmienność

W obrębie tego gatunku oprócz podgatunku nominatywnego wyróżniono jeden podgatunek[3]:

  • Quercus faginea subsp. broteroi (Cout.) A.Camus – dość wysokie, częściowo zimozielone drzewo. Gałązki i pąki są owłosione. Przylistki proste, włochate i nietrwałe. Blaszka liściowa jest płaska i mierzy 4–11 cm długości oraz 2–6 cm szerokości, jest tępo ząbkowana na brzegu (rzadko z ostro zakończonymi ząbkami), ma nasadę zbiegającą po ogonku i zaokrąglony wierzchołek. Od spodu jest pokryta zielonkawoszarym owłosieniem z gwiaździstymi włoskami dłuższymi niż u podgatunku typowego (o długości 200–250 μm). Ma 8–14 par żyłek drugorzędnych. Ogonek liściowy jest nagi, smukły, o niemal obłym kształcie i długości 5–14 mm. Kwiaty żeńskie osadzone są na szypułkach z białym owłosieniem. Okwiat składa się z 6 owłosionych płatków. Słupek zwieńczony jest 3 znamionami o łyżeczkowatym kształcie. Żołędzie osiągają 25–30 mm długości, otulone są w jedwabistych miseczkach z wypukłymi łuskami. Stylopodium jest owłosione[5].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-03-08] (ang.).
  3. ↑ a b c Quercus faginea Lam. (ang.). The Plant List. [dostęp 2017-03-08].
  4. ↑ Quercus faginea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j Quercus faginea (ang.). Oaks of the World. [dostęp 2017-03-08].
  6. ↑ Quercus faginea (fr.). Plantes & botanique. [dostęp 2017-03-08].
  7. ↑ http://www.tela-botanica.org/bdtfx-nn-84872-synthese Tela Botanica [dostęp 8 marca 2017] (fr.)
  8. ↑ a b c T. Russell, C. Cutler & M. Walters: Ilustrowana encyklopedia – Drzewa Świata. Kraków: Universitas, 2008, s. 357. ISBN 97883-242-0842-5. (pol.)
  9. ↑ M. Blamey, C. Grey-Wilson: Toutes les fleurs de Méditerranée. Paris: Delachaux & Niestlé, 2009, s. 32. ISBN 978-2-603-01657-2. (fr.)
  10. ↑ O. Johnson, D. More: Przewodnik Collinsa. Drzewa. 1600 gatunków i odmian drzew rosnących w Europie. Multico Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 228. ISBN 978-83-7073-643-9. (pol.)

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Quejigo de la Molinera.JPG
Autor: Picamaderos, Licencja: CC BY-SA 3.0
Quejigo de la Molinera, Alobras, Teruel, España
2516-Quercus faginea-Arb.Brno-8.12.JPG
Autor: Vojtěch Zavadil, Licencja: CC BY-SA 3.0
Quercus faginea, Arboretum in Brno, Czech Republic