Dąbie (powiat janowski)

Artykuł

50°45′36″N 22°18′30″E

- błąd

39 m

WD

50°42'N, 22°18'E

- błąd

19751 m

Odległość

1003 m

Dąbie
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

janowski

Gmina

Modliborzyce

Liczba ludności (2011)

280[1]

Strefa numeracyjna

15

Kod pocztowy

23-310

Tablice rejestracyjne

LJA

SIMC

0799581

Położenie na mapie gminy Modliborzyce
Mapa konturowa gminy Modliborzyce, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dąbie”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Dąbie”
Położenie na mapie powiatu janowskiego
Mapa konturowa powiatu janowskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Dąbie”
Ziemia50°45′36″N 22°18′30″E/50,760000 22,308333

Dąbiewieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie janowskim, w gminie Modliborzyce. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnobrzeskiego. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 280 mieszkańców[1] i była dziewiątą co do wielkości miejscowością gminy Modliborzyce. Miejscowa ludność wyznania katolickiego przynależy do Parafii św. Stanisława w Modliborzycach[2].

Historia

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1419 roku, należała ona wtedy do majątku Dłutów i była częścią Słupia. W XVII w. należała do Chobrzańskich, a potem w XIII w. został włączona do dóbr modliborskich należących wtedy do Nahoreckich. Podczas III wojny północnej około 1706 r. wojska kałmuckie i kozackie dokonały dość poważnych zniszczeń wsi co spowodowało duże zmniejszenie liczby jej mieszkańców[3]. W drugiej połowie XVI w. we wsi istniały zabudowania dworskie, browar z karczmą i młyn. Wielu z gospodarzy było wtedy dość zamożnych[4]. Oprócz pól pańszczyźnianych chłopi użytkowali też grunty czynszowe. Pod koniec XVIII w. Dąbie stało się własnością Dolińskich[5], a od 1862 r. Gorzkowskich i pozostało w ich posiadaniu, aż do uwłaszczenia, które nastąpiło w 1864 roku[6]. W 1808 r. działała na terenie Dąbia papiernia (opisana dalej).

W 1921 r. wieś była zamieszkana przez 354 osoby[7]. W okresie międzywojennym powstała szkoła, straż pożarna i Koło Młodzieży Wiejskiej – Siew. Po II wojnie światowej uruchomiono kółko rolnicze.

Papiernia w Dąbiu

Istnienie papierni jest mało znane, funkcjonowała jednak blisko 150 lat. Powstała w połowie XVIII wieku[8]. Właścicielem Dąbia była wtedy rodzina Nahoreckich jednak najprawdopodobniej powstała ona za sprawą rodziny Bielskich[9]. Papiernia zlokalizowana była nad rzeką Sanną przy drodze Słupie-Dąbie. Najprawdopodobniej w istniejącym wcześniej młynie[10] zainstalowano urządzenia do produkcji papieru i w taki właśnie sposób powstała. Siłą napędową w papierni było koło wodne napędzane wodą spadającą z góry, spiętrzaną w stawie. Za całą produkcję papieru odpowiedzialny był majster doglądający pracy urządzeń i przede wszystkim czerpiący papier. Źródła podają nazwiska papiernika Walentego Jaguckiego (1748 r.) i majstra Dominika Eskiera. W pracy majstrowi pomagali czeladnicy. Nie ma informacji o funkcjonowaniu papierni pod koniec XVIII wieku i na początku XIX[11]. W 1823 r. papiernia była dzierżawiona (od właściciela Feliksa Dolińskiego) przez fabrykanta-majstera Ludwik Wrenera-Bartza. Wtedy pracowało około 10 czeladników. W 1827 r. produkcja Dąbia stanowiła 6% wytwórczości papierniczej w Królestwie Polskim[12]. W 1842 r. zatrudnionych było około 23 pracowników, a Dąbie było jedną z 7 papierni w guberni lubelskiej. W 1858 r. roczna produkcja wynosiła 2500 ryz. Stopniowo jednak produkcja i zatrudnienie zmniejszały się, aż w 1878 r. pracowało tylko kilka osób. Wraz z dalszym rozwojem produkcji fabrycznej papieru los papierni w Dąbiu był przesądzony. Ostatecznie została zamknięta między 1882 r., a 1885[13]. Papier wytwarzany w Dąbiu posiadał znaki wodne (filigrany). Znane są dziś 3 rodzaje tych znaków o charakterze obrazkowym, stosowane w pierwszej połowie XIX w.: Sosenka z jeleniem, Madonna z Dzieciątkiem w kręgu płomienistym, oraz Madonna dzieciątkiem – „Ludowa”. Obok tych znaków pojawiała się także nazwisko majstra i nazwa miejscowości Modliborzyce.

Części Wsi

Wyróżnia się następujące części wsi:

  • Dąbrocz[14] – część wsi powstała przed 1839 r. W 1897 r. zamieszkiwana przez około 33 osoby, a w 1921 r. przysiółek liczył 5 domów i 29 mieszkańców. SIMC 0799598.
  • Lute Doły – część wsi istniejąca już 1801 r. pod nazwą Chobrzanka, a dopiero od około lat 30 XIX w. wzmiankowana jako Lute Doły. W połowie XIX w. powstał tu folwark[15] należący do dóbr modliborskich. W 1897 r. kolonię zamieszkiwało 31 osób, a w 1921 r. już tylko 28. SIMC 0799606.

Przypisy

  1. a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  2. Strona internetowa Diecezji Sandomierskiej. diecezjasandomierska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-15)]..
  3. Inwentarz z 1717 r. wymienia tylko kilka gospodarzy.
  4. Świadczy o tym fakt, że chłopów stać było na posiadanie parobka.
  5. Nastąpiło to w wyniku małżeństwa przedstawicielki rodziny Nachoreckich z przedstawicielem Gorzkowskich.
  6. Reforma objęła 25 gospodarzy.
  7. W tym około 17 Żydów.
  8. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z 1739 r. Brak natomiast informacji na jej temat we wcześniejszych inwentarzach.
  9. Bielscy byli dzierżawcami.
  10. Inwentarz z 1750 r. mówi o młynie przy papierni i nowym stawie, ale nie wspomina o budowli folwarcznej, które dzierżawca mógł sobie postawić.
  11. Można znaleźć tylko wzmiankę o jej istnieniu, nie wiadomo jednak czy funkcjonowała.
  12. Wtedy na terenie polski (około 1830 r.) na ziemiach polskich było około 130 papierni, ale potem ich liczba zmalała ponieważ wraz z rozwojem produkcji maszynowej upadały zakłady rękodzielnicze.
  13. Na pewno jej upadek nastąpił przed rokiem 1890.
  14. Mapa na geportal.gov.pl.
  15. W 1869 roku został podzielony na dziesięciomorgowe kolonie dzierżawione przez miejscowych chłopów, z czego później część z nich się osiedliła na tym terenie.

Źródła

  • Budka W.: Papiernie w Królestwie Polskim w 1858 r., „Przegląd Papierniczy” 1948, nr 5, s. 97-97.
  • Budka W.: Wykaz fabryk papieru w Królestwie Polskim z roku 1823, „Przegląd Papierniczy” 1956, nr 8, s. 248.
  • Mikulec B.: Przemysł Lubelszczyzny w latach 1864-1914, Lublin 1989, s. 42, 157-158.
  • Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, tom I, Warszawa 1882, s. 245-256.
  • Sochacka A.: Własność ziemska w województwie lubelskim w średniowieczu, Lublin 1987, s. 97, 189.
  • Komisarz do spraw włościańskich powiatu Janów, sygn.: 335.
  • Zenon Baranowski Papiernia w Dąbiu koło Modliborzyc, Janowskie Korzenie, Janów Lubelski 2008, nr 10, s. 50-51.
  • Rząd Gubernialny Lubelski, Spisy, sygn.: 32, 142.
  • Opis Gmin Powiatu Janowskiego, Muzeum Regionalne w Kraśniku 1933 r.
  • Księgi Grodzkie Lubelskie, Relacje, sygn.: 194, 211, 264-5, 279, 306.

Bibliografia

  • Rys historyczny miejscowości powiatu janowskiego – Zenon Baranowski; Stalowa Wola 2001, ISBN 83-87840-53-X.
  • Artur Bata, Hanna Lawera, Gmina Modliborzyce, Krosno: Oficyna Wydawnicza „Apla”, 2005, ISBN 83-7450-018-2, OCLC 750023945.
  • J. Siniarska-Czaplicka Papiernictwo na ziemiach polskich w latach 1750-1850, Roczniki społeczno-gospodarcze 1968.
  • Województwo lubelskie w 15 tomach Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich 1880-1904, oprac. W. Sakławski, Lublin 1974.
  • Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, tom IV, Województwo lubelskie, Warszawa 1924.
  • Dzieje Lubelszczyzny, tom I, Lublin 1974.
  • Śladkowski W.: Początki i rozwój przemysłu w powiecie kraśnickim w latach 1800-1915, w: Zdziejów powiatu kraśnickiego, Lublin 1964.
  • Rymut K.: Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany,tom II, Kraków 1998.

Media użyte na tej stronie