Dąbrówka Wielkopolska

Dąbrówka Wielkopolska

wieś
Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	świebodziński
Gmina	Zbąszynek
Liczba ludności (2017)	1174[1]
Strefa numeracyjna	68
Kod pocztowy	66-210[2]
Tablice rejestracyjne	FSW
SIMC	0916928
Położenie na mapie gminy Zbąszynek Dąbrówka Wielkopolska
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Dąbrówka Wielkopolska
Położenie na mapie województwa lubuskiego Dąbrówka Wielkopolska
Położenie na mapie powiatu świebodzińskiego Dąbrówka Wielkopolska
52°16′42″N 15°48′25″E/52,278333 15,806944

Dąbrówka Wielkopolska (niem. Groß Dammer^[3][4]) – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie świebodzińskim, w gminie Zbąszynek.

Historia

Miejscowość wzmiankowana była już w 1406 jako wieś szlachecka Dambrowca w dobrach zbąszyńskich. W tym czasie znajdowała się tu własność szlachecka, która należała do przedstawicieli rodziny Rakel. W 1459 roku jako właściciela dóbr wymienia się Stanisława ze Zbąszynia^[4]. Niestety we wsi nie zachowała się stara kronika z XIV w. napisana po łacinie i po polsku przechowywana w miejscowym kościele św. Jakuba Apostoła, ponieważ wypożyczona została przez Uniwersytet Humboldtów w Berlinie i nigdy już do Dąbrówki nie powróciła^[5].

Osada zbudowana na planie tzw. owalnicy z charakterystycznym placem wewnętrznym, zwanym nawsiem.

Mimo bezpośredniego sąsiedztwa z niemieckim obszarem etnicznym i procesów germanizacyjnych polska ludność autochtoniczna stanowiła zawsze większość mieszkańców zachowując polską mowę i obyczaje. W 1905 we wsi mieszkało 1.038 osób, w tym 90,1% Polaków oraz 9,7% Niemców^[6]. W początkach XIX wieku istniały tutaj dobra dominialne, które w 1823 roku zostały podzielone na część dworską i gminę wiejską. W latach 1856–1859 została zrealizowana budowa pałacu, którego inicjatorem był ówczesny właściciel majątku, barona Alberta Strein von Schwartzenau-Dammer. Baron był przedstawicielem starego rodu austriackiego, który w 1825 roku zakupił dominium w Dąbrówce Wielkopolskiej od hrabiego Garczyńskiego ze Zbąszynia. Autorem projektu pałacu był słynny niemiecki architekt Friedrich August Stüler^[4].

W 1910 jako dominium Gross Dammer miejscowość należała do Bernharda von Britzke. Mimo protestów polskiej ludności w 1919 pozostała w granicach Rzeszy na mocy decyzji komisji międzyalianckiej. W latach 1815-1945 Dąbrówka Wielkopolska należała do powiatu międzyrzeckiego (Kreis Meseritz). W latach 1929–1939 we wsi działała polska szkoła, w której nauczało 3 nauczycieli, a uczyło się 140 dzieci^[7]. Szkoła po raz pierwszy wzmiankowana była w 1640. W miejscowości istniało także przedszkole polskie założone w 1935 roku z 70 dziećmi. W 1939 na 1.287 mieszkańców wsi Polaków było 986. We wsi w 1923 powstaje Polskie Towarzystwo Gimnastyczne Sokół założone przez Stanisława Mizernego, które posiadało męską i żeńską sekcję sportową. W miejscowości istniał także oddział regionalny Związku Polaków w Niemczech, Przysposobienie Rolnicze, Chór Polski oraz Kółko Rolnicze.

W 1934 roku utworzono stały obóz Arbeitdienstu. W 1935 miasto Lipsk rozpoczęło tuż przy Dąbrówce budowę osady niemieckiej pod nazwą Limbach, dla uczczenia SA-manna Limbacha, zabitego w walce nazistów z komunistami. Wg oceny niemieckiej gazety "Deutsche Allgemeine Zeitung" osada ta powstała w celu wzmocnienia żywiołu niemieckiego "muszącego ciężko walczyć na Pograniczu z mniejszością polską"^[8] W lipcu 1938 roku nastąpiło uroczyste poświęcenie 20 gospodarstw, wielkości 20 ha każde przeznaczonych dla niemieckich kolonistów - członków SA i SS^[7].

Podczas wojny polskojęzyczna ludność Dąbrówki była przez Niemców wysiedlana i zsyłana do obozów koncentracyjnych, dotyczyło to szczególnie polskich działaczy społecznych i narodowych, np. Jana Budycha współorganizatora Banku ludowego i jednego z organizatorów polskiej szkoły w Dąbrówce Wielkopolskiej. Łącznie zginęło 12 osób^[9].

W 1945 wieś została przyłączona do Polski, w 1946 oficjalnie zatwierdzono obecną nazwę^[10]. W uznaniu zasług w zachowaniu polskości wieś w 1973 została odznaczona Krzyżem Grunwaldu II klasy.

W latach 1945-1954 siedziba gminy Dąbrówka Wielkopolska. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Dąbrówka Wielkopolska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zielonogórskiego.

Siedziba Parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jakuba Apostoła. W szkole podstawowej znajduje się izba pamięci.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[11]:

• kościół parafialny rzymskokatolicki pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jakuba Apostoła, wzniesiony w 1660 roku na miejscu drewnianego, zniszczonego wskutek pożaru. Po raz pierwszy świątynia w Dąbrówce była wzmiankowana w 1439 roku^[4]. Obecny, podczas przebudowy w XVIII wieku, powiększono o kaplicę. Od południa i zachodu otrzymał kościół w latach 1978-1980 aneksy, dzięki czemu powiększyła się nawa. Tak uformowana przez stulecia świątynia jest jednonawową budowlą założoną na planie kwadratu z wyodrębnionym, zamkniętym półkoliście prezbiterium^[12]. Zakrystia przylega do prezbiterium od północy, a do nawy kaplica. Zachodnia elewacja nawy oraz północna kaplicy są zwieńczone falistymi szczytami. Dach dwuspadowy posiadają korpus oraz kaplica, zaś wielospadowy prezbiterium. Wewnątrz kościoła nawę i prezbiterium nakrywają stropy, zakrystię sklepienie krzyżowe, a kaplicę żaglaste. Na jednej z elewacji wisi kamienna płyta upamiętniająca dąbrowieckiego proboszcza, księdza Ludwika Zimmermana, żyjącego w latach 1835-1887. Obok kościoła stoi drewniana dzwonnica z pierwszej połowy XIX wieku. Zbudowano ją na planie kwadratu i nakryto dachem namiotowym^[12].
• zespół pałacowy:
  • pałac, neorenesansowy z lat 1856-1859. Wystrój i dekorację elewacji zmieniono w latach 1877-1878. Później znajdującą się na szerokim tarasie oranżerię łączącą pałac z parkiem rozebrano. Będący własnością Bernarda von Britzke w latach trzydziestych XX wieku pałac, stracił funkcję reprezentacyjną, co należy wiązać z parcelacją dominium w Dąbrówce^[12]. Wkrótce po tym przeznaczono go na siedzibę schroniska młodzieżowego, a następnie szkoły. Budowla należąca do gminy Zbąszynek, po II wojnie światowej pełniła funkcję ośrodka kulturalnego i pozostała takim ośrodkiem do dziś. Dawna rezydencja znajduje się w centrum wsi z fasadą zwróconą w kierunku stawu. Jest murowaną, piętrową budowlą założoną na planie prostokąta i nakrytą dachem czterospadowym. W czterech narożach posiada umieszczone ortogonalne, czterokondygnacyjne wieże z ośmiospadowymi hełmami namiotowymi. Ryzality zwieńczone szczytami znajdują się w środku elewacji frontowej i tylnej (parkowej). Wejście główne z tarasem mieści się w ryzalicie fasady^[12]. Powyżej, w szczycie ryzalitu tkwi herb rodziny von Schwartzenau. Elewacje ozdobione są gzymsami międzykondygnacyjnymi i koronującym oraz ceramicznymi filarami i kolumnami. Nie uległ przekształceniom układ wnętrz pałacowych, natomiast obiekt został pozbawiony wyposażenia. Wśród elementów historycznego wystroju warto zwrócić uwagę na reprezentacyjną klatkę schodową. Zachowały się w pomieszczeniach niezbyt bogate sztukaterie sklepień oraz sufitów, a także stolarka okienna wraz z okiennicami otwierającymi się do wewnątrz^[12].
  • park, z połowy XIX wieku o powierzchni 1,6 ha^[12].

Sport

W miejscowości działa klub piłkarski „Sokół” Dąbrówka Wielkopolska założony w 1923 roku i występujący w klasie A (grupa: Zielona Góra I)^[13].

Galeria

• 

  Pałac

• 

  Park w zespole pałacowym

• 

  Staw w centrum wsi

• 

  Neorenesansowy pałac

• 

  Pałac na ilustracji z 1858 r.

• 

  (c) silu, CC BY-SA 3.0 pl

  Dzwonnica przy kościele parafialnym

• 

  Herb von Schwarzenau

Przypisy

Bibliografia

• Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza „PDN”, 2011, s. 195-196. ISBN 978-83-919914-8-0.

Linki zewnętrzne

• www.dabrowkawielkopolska.pl - strona internetowa sołectwa