Dąbrowa Tarnowska

Dąbrowa Tarnowska

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Herb
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	dąbrowski
Gmina	Dąbrowa Tarnowska
Data założenia	1442
Prawa miejskie	1693
Burmistrz	Krzysztof Kaczmarski
Powierzchnia	23,07 km²
Wysokość	180 m n.p.m.
Populacja (31.12.2021) • liczba ludności • gęstość	11 828[1] 509,8 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 14
Kod pocztowy	33-200
Tablice rejestracyjne	KDA
Położenie na mapie gminy Dąbrowa Tarnowska Dąbrowa Tarnowska
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Dąbrowa Tarnowska
Położenie na mapie województwa małopolskiego Dąbrowa Tarnowska
Położenie na mapie powiatu dąbrowskiego Dąbrowa Tarnowska
50°10′29″N 20°59′11″E/50,174722 20,986389
TERC (TERYT)	1204024
SIMC	0982167
Urząd miejski Rynek 34, 33-200 Dąbrowa Tarnowska
Strona internetowa

Dąbrowa Tarnowska – miasto w województwie małopolskim, siedziba powiatu dąbrowskiego i gminy miejsko-wiejskiej Dąbrowa Tarnowska.

Położona jest nad rzeką Breń. Dąbrowa Tarnowska leży w dawnej ziemi sandomierskiej historycznej Małopolski, w XVII wieku położona była w województwie sandomierskim^[2]. W latach 1975–1998 miasto należało do województwa tarnowskiego.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 11 864 mieszkańców^[1].

Toponimia

Nazwę swą Dąbrowa Tarnowska wywodzi od porastających przed wiekami te okolice lasów i gajów dębowych, zwanych dąbrowami. Na kartach historii pojawiały się nazwy: Dambrowa – 1378 r., Dambrawa Magna (Dąbrowa Wielka) – 1578 roku^[3].
W XX w. Dąbrowa, dla odróżnienia od innych miast o tej samej nazwie, otrzymała nazwę urzędową Dąbrowa Tarnowska.

Historia

Badania pradziejów regionu Dąbrowa Tarnowska potwierdzają istnienie zorganizowanej osady już pod koniec XIV wieku^[4]. Wieś była własnością rodu Ligęzów, którzy lokowali ją na prawie niemieckim w 1422 roku. Dąbrowa była wówczas rozwiniętą osadą. Już wówczas był tu duży młyn, duże gospodarstwo rybne, 60 gospodarstw kmiecych i folwark Feliksa Ligęzy. Mówiąc o rozwoju Dąbrowy i ich mieszkańcach trzeba wspomnieć, że dzisiejsze dzielnice Ruda i Podkościele stanowiły oddzielne miejscowości. Za czasów gdy właścicielem wsi był kasztelan sandomierski Mikołaj Spytek Ligęza stała się ona centrum produkcji, usług rzemieślniczych oraz wymiany handlowej dla okolicy.

Zamek w Dąbrowie Tarnowskiej

Mikołaj Spytek Ligęza był fundatorem kościoła parafialnego, który wybudowany został prawdopodobnie w 1614 roku. Zbudował także w latach 30. XVII w. otoczony rozlewiskami rzeki Bagienicy zamek w typie „palazzo in fortezza”^[5]. Zamek był wybudowany na planie czworoboku z wałami i czterema narożnymi bastionami, otaczającymi rezydencję Ligęzów na terenie zwanym „Podzamcze”. Zamek nie był użytkowany długo jako rezydencja, ponieważ w latach 1683–1693 na wzgórzu, na północ od zamku Michał Lubomirski zbudował nowy barokowy pałac, a stary zamek bastionowy zamieniono na browar.

Brama wjazdowa do nieistniejącego Pałacu Lubomirskich

Najprawdopodobniej w 1693 r. doszło do nadania Dąbrowie praw miejskich i nowego rozplanowania założenia miejskiego na wschód od pałacu. W 1697 r. Dąbrowa dostała przywileje urządzania trzech jarmarków rocznie. Były to słynne jarmarki – targi końmi i wołami. W 1771 r. na miejscu dawnego kościoła został wybudowany nowy, na ówczesne czasy imponujący. W XVIII w. Dąbrowa była miastem w pełni rozwiniętym gospodarczo. Były tu liczne cechy rzemieślników, szkoła, szpital. Imponujący rozwój miasta przerwał I rozbiór Polski. W 1846 r. pałac barokowy został zniszczony przez pożar, na jego miejscu został wzniesiony w latach 1948–1965 nowy kościół parafialny. Z okresu istnienia pałacu pozostała do dziś zabytkowa brama wjazdowa. W 1906 r. została oddana do użytku linia kolejowa, wkrótce sieć komunikacyjna, funkcjonowała też poczta. I i II wojna światowa poczyniły ogromne spustoszenie i przyniosły duże straty w ludziach. Lata powojenne to okres wzrostu gospodarczo – społecznego i kulturalnego miasta i powiatu dąbrowskiego.

Klimat

Klimat Dąbrowy Tarnowskiej zaliczany jest do klimatów podgórskich nizin i kotlin, jest łagodny i dość suchy, korzystnie działający na organizm człowieka. Sprzyja on rolnictwu i sadownictwu.

Zabytki

Drewniany Kościół pw. Wszystkich Świętych z 1771 r.

Synagoga w Dąbrowie Tarnowskiej z 2. połowy XIX w.

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[6].

• Kościół pw. Wszystkich Świętych. Obiekt znajduje się na małopolskim Szlaku architektury drewnianej w Województwie Małopolskim^[7],
• synagoga,
• cmentarz wojenny nr 248 z I wojny światowej,
  • kaplica z lat 1916–1918,
• park pałacowy z XVII w.,
  • brama wjazdowa,
  • piwnice pałacu.

Inne zabytki

• zegar na budynku dawnego ratusza (obecnie siedziba Sądu Rejonowego w Dąbrowie Tarnowskiej),
• synagoga przy ulicy Daszyńskiego, obecnie Muzeum Judaistyczne,
• ruiny barokowego pałacu Lubomirskich.
• dwór w miejscu jednego bastionów nieistniejącego zamku. Dwór nie posiada już ganku, Al. Wolności 4,
  • budynek wozowni z 1914 roku, al. Wolności 8 i 10.

Pomniki

• obelisk braci Lubomirskich z połowy XVIII w.
• pomnik w Danielniku,
• pomnik w Parku Miejskim „Poległym w imię honoru i niezłomnej służby Ojczyźnie. 1914–1920”, z płaskorzeźbą autorstwa Hanny Nałkowskiej,
• pomnik wotywny,
• pomnik Jana Pawła II.

Edukacja

(c) Papik94 at pl.wikipedia, CC-BY-SA-3.0

I Liceum Ogólnokształcące

(c) Papik94 z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Gimnazjum nr 2

W Dąbrowie Tarnowskiej funkcjonują trzy przedszkola, dwie szkoły podstawowe, dwa gimnazja. W mieście istnieją 2 zespoły szkół średnich, w skład których wchodzą licea ogólnokształcące, technika, a także szkoły policealne.

Przedszkola:

• Publiczne Przedszkole nr 1,
• Publiczne Przedszkole nr 2,
• Przedszkole Niepubliczne – „Ochronka”.

Szkoły podstawowe:

• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 im. Jana Pawła II,
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. Mikołaja Kopernika
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. Bohaterów Powiśla Dąbrowskiego.

Gimnazja:

• Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Jerzego Brauna,
• Publiczne Gimnazjum nr 2 im. Bohaterów Powiśla Dąbrowskiego.

Szkoły ponadgimnazjalne:

• I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki^[8];
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.

Fauna i flora

Na terenie Nadleśnictwa Dąbrowa Tarnowska najwięcej jest borów, są to drzewostany iglaste z przewagą sosny, później następują takie gatunki jak dąb, buk, olsza, brzoza. Występują obwody łowieckie polne i leśne. Można w niej spotkać zwierzynę grubą: dzik, jeleń, sarna i przechodzący łoś, a także zwierzynę drobną, tj. zając, lis, jenot, borsuk, kuna domowa i leśna, bóbr oraz ptaki – kuropatwa, bażant, gołąb grzywacz, bocian biały i czarny oraz ptaki drapieżne^[9].

Lasy:

• Księży Las
• Las Beleryt
• Las Danielnik

Kultura i media

(c) I, Patryczek94, CC-BY-SA-3.0

Dąbrowski Dom Kultury

Głównym organizatorem imprez kulturalnych na terenie gminy Dąbrowa Tarnowska jest Dąbrowski Dom Kultury. Są to m.in.:

• Wieczór Poetów Powiśla Dąbrowskiego,
• Przegląd Zespołów Teatralnych „Laur Melpomeny”,
• Dni Dąbrowy Tarnowskiej w ramach których wystąpili m.in.: Big Cyc, Grupa Operacyjna, zespół Łzy, Reni Jusis, Szymon Wydra & Carpe Diem, Monika Brodka, Ewelina Flinta, Brathanki, Kora oraz Wilki, Enej.
• Powiatowy Bieg „Sokoła”,
• Przegląd Dorobku Artystycznego Szkół „Płomień”.

Muzea

• Izba Pamięci Żydów,
• Muzeum Polonijne,
• Muzeum Powiśla Dąbrowskiego,
• Muzeum Agatów i Skamieniałych Drzew.

Kino

• Kino Sokół 3D

Gazety

• „Żyjmy Ewangelią” – czasopismo duszpasterskie.

Portale informacyjne

• E-kurier Dąbrowski^[10]
• Prawdę Mówiąc^[11]
• Powiśle Dąbrowskie^[12]
• Dąbrowa Tarnowska – Nasze Miasto^[13]
• Informator Dąbrowski^[14]
• NaszePowisle.pl^[15]
• Głos 24

Polityka i społeczeństwo

Wybory samorządowe 2014

Pierwszym burmistrzem Dąbrowy Tarnowskiej wybranym w wyborach bezpośrednich był Stanisław Początek. Od 1994 roku sprawował tę funkcję do 2014 roku, kiedy w drugiej turze przegrał. Wygrał Krzysztof Kaczmarski, były starosta i wicestarosta dąbrowski^[16].

Skład Rady Miejskiej 2014–2018^[17]

Po ostatecznym rozstrzygnięciu wyniki wyborów samorządowych w radzie doszło do koalicji trzech klubów radnych: Klubu Radnych Niezależni, Klubu Radnych Prawo i Sprawiedliwość, Klubu Radnych Alternatywa. Na przewodniczącego wybrany został Jacek Sarat.

Administracja

(c) I, Patryczek94, CC-BY-SA-3.0

Urząd Miejski w Dąbrowie Tarnowskiej

Podział administracyjny

Dzielnice i osiedla^[18]:

• Bagienica,
• Podkościele,
• Czernia,
• Ruda-Zazamcze,
• Ulinów,
• Zazamcze,
• os. Kościuszki,
• os. Westerplatte.
• os.Słoneczne

Burmistrzowie Dąbrowy Tarnowskiej

• Franciszek Batorowicz,
• Mieczysław Pyrcz (do 1994),
• Stanisław Początek (1994–2014),
• Krzysztof Kaczmarski (od 2014).

Demografia

Wykres liczby ludności miasta Dąbrowa Tarnowska na przestrzeni ostatnich 6 stuleci

• Piramida wieku mieszkańców Dąbrowy Tarnowskiej w 2014 roku^[19].

Osoby związane z Dąbrową Tarnowską

Infrastruktura

Główne skrzyżowanie w mieście

Transport

Przez Dąbrowę Tarnowską przebiega droga krajowa nr 73 (Kielce – Busko-Zdrój – Dąbrowa Tarnowska – Tarnów – Jasło) oraz droga wojewódzka nr 975 (Dąbrowa Tarnowska – Żabno – Wojnicz – Zakliczyn – Dąbrowa).

W Dąbrowie Tarnowskiej znajduje się nieczynna stacja kolejowa. Przez stację przechodzi zbudowana w 1906 r. linia kolejowa Tarnów – Szczucin, czyli tzw. Szczucinka. Ruch pasażerski został na niej zawieszony w 2000, a od 2006 r. jest całkowicie zamknięta. Plany wydłużenia kolei ze Szczucina aż do Buska-Zdroju i jej zelektryfikowania, a tym samym stworzenia najkrótszego połączenia Tarnowa przez Kielce z Warszawą, nie zostały zrealizowane. Późniejsze plany inwestycyjne przewidywały połączenie Żabna, przez most w Nowym Korczynie, z Buskiem-Zdrojem (omijające Dąbrowę Tarnowską i Szczucin), jednak nie zostały one uwzględnione w dokumencie rządowym „Master Plan dla Transportu Kolejowego w Polsce do 2030 roku”^[20].

W 2012 r. przy ul. Szpitalnej otwarto sanitarne lądowisko.

Wspólnoty religijne

(c) Kroton, CC BY-SA 3.0

Kościół Najświętszej Marii Panny Szkaplerznej

Miasto obejmuje parafia rzymskokatolicka Najświętszej Maryi Panny Szkaplerznej, która należy do dekanatu Dąbrowa Tarnowska. W mieście znajduje się zbór Świadków Jehowy^[21].

Sport

(c) I, Patryczek94, CC-BY-SA-3.0

Kryta pływalnia

W mieście działa Miejsko–Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji, będący samorządową jednostką organizacyjną powołaną do prowadzenia działalności sportowo-rekreacyjnej. Do podstawowych zadań ośrodka należy: organizowanie różnego rodzaju zawodów i imprez sportowych, współdziałanie z klubem „Dąbrovia”, organizacjami sportowymi, szkołami i innymi organizacjami społecznymi w dziedzinie rozwoju i popularyzacji różnych dyscyplin sportowych i rekreacyjnych.

Ośrodek na powierzchni 6 ha oferuje możliwość skorzystania z: hali sportowej, stadionu, bieżni 4 × 100, boiska do piłki nożnej, ścieżki zdrowia, otwartych torów łuczniczych, boiska do siatkówki plażowej i na trawie, basenu krytego, basenu odkrytego, brodzika dla dzieci, placu zabaw, lodowiska naturalnego i parkingu.

Ścieżki rowerowe

• Tarnów-Mościce – Dąbrowa Tarnowska (niebieski) – 29 km
• Tarnów-Rzędzin – Dąbrowa Tarnowska (zielony) – 35 km
• Dąbrowa Tarnowska – trasa miejska – 12 km
• Trasa-szlak „Rekreacyjna” – ok. 53 km
• Trasa „Zabytkowa-sakralna” – 70 km

Miasta partnerskie

• Bałta, Ukraina (27.08.2016)^[22]
• Rejon wileński, Litwa^[23]
• Rixheim, Francja^[24]
• Budapeszt, dzielnica Pestszentlőrinc-Pestszentimre, Węgry^[25]
• Żydaczów, Ukraina^[26]

Zobacz też

• Bank Spółdzielczy w Dąbrowie Tarnowskiej
• Gmina Dąbrowa Tarnowska
• Powiat dąbrowski
• Cmentarz wojenny nr 248 – Dąbrowa Tarnowska
• Cmentarz żydowski w Dąbrowie Tarnowskiej

Przypisy

Bibliografia

• Moskal Krzysztof, Dąbrowa Tarnowska. Kronika Miasta i Gminy, Dąbrowa Tarnowska 2015.
• Książek Mieczysław, Zagadnienia genezy rozplanowania i typologii miast prywatnych XVI i XVII wieku w południowej Małopolsce, Kraków 1988, s. 148–151.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Urzędu Gminy Dąbrowa Tarnowska
• Zamki Polskie serwis historyczno-krajoznawczy – Historia zamku w Dąbrowie Tarnowskiej
• Historia Żydów w Dąbrowie Tarnowskiej na portalu Wirtualny Sztetl
• Dąbrowa (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 925 .