Dębik ośmiopłatkowy

Dębik ośmiopłatkowy
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządróżopodobne
Rządróżowce
Rodzinaróżowate
Rodzajdębik
Gatunekdębik ośmiopłatkowy
Nazwa systematyczna
Dryas octopetala L.
Sp. pl. 1:501. 1753[3]
Kwiaty
Morfologia
Dryas octopetala T88.jpg

Dębik ośmiopłatkowy[4] (Dryas octopetala L.) – gatunek roślin z rodziny różowatych. Nazwa rodzajowa, zarówno polska, jak i naukowa, pochodzi od kształtu liści podobnych do liści dębu (gr. δρυς – dąb, drzewo), nazwa gatunkowa od liczby płatków w koronie kwiatu (najczęściej 8)[5]. Od nazwy rodzajowej pochodzi młodszy dryas.

Zasięg geograficzny

Na stanowiskach naturalnych występuje w Ameryce Północnej i Europie. W Ameryce Północnej występuje w regionach północnych i arktycznych (Alaska, Jukon, zachodnia Kanada) oraz w górach stanów Kolorado, Idaho, Oregon. W Europie występuje w tundrze na Półwyspie Skandynawskim, Islandii, wyspach Svalbard, Jan Mayen oraz w górach[6]. W Polsce – niemal wyłącznie w Tatrach, jest tam pospolity[7]. Poza Tatrami w 1953 r. opisano jedno stanowisko na północnej ścianie Smolegowej Skały w Pieninach[5]. Jest uprawiany w wielu krajach świata[6].

Morfologia

Pokrój
Mała krzewinka szpalerowa, płożąca się po ziemi (chamefit), osiągająca wysokość zaledwie 2–10 cm[8].
Łodyga
Zdrewniała, czołgająca się po ziemi i rozgałęziająca się.
Liście
Wyrastają na długich ogonkach z końców bocznych pędów łodygi, albo skrętolegle z łodygi. Są skórzaste, pojedyncze, podłużnie jajowate o długości 1,5–3 cm. Górna strona blaszki liściowej lśniąca, spodnia filcowata, brzegi mają ząbkowane lub karbowane (a nawet prawie wrębne). Kształtem przypominają liście dębu (stąd nazwa rośliny). Nie są zimozielone[7].
Kwiaty
Wyrastają na cienkich, słabo ulistnionych łodyżkach kwiatowych. Są to kwiaty pojedyncze, duże (średnica do 4 cm). Mają długie szypułki, a ich kielich składa się najczęściej z 8 lancetowatych, wąskich i jedwabiście owłosionych płatków. Kwiaty mają kolor biały lub białożółty, liczne pręciki i słupki o owłosionych szyjkach[7].
Owoc
Drobne, jednonasienne orzeszki tworzą puszysty, wydłużony owoc zbiorowy, przypominający nieco sasankę, jednak w odróżnieniu od niego posiadający zielony kielich[7].

Biologia i ekologia

Rozwój
Bylina. Kwitnie od czerwca do lipca. Nasiona wyposażone są w piórko, za pomocą którego są rozsiewane przez wiatr (anemochoria). Jednak w polskich warunkach klimatycznych nasiona nie kiełkują, roślina rozmnaża się wyłącznie wegetatywnie[7]. Jest długowieczny, może żyć nawet 100 lat[5].
Siedlisko
Rośnie na piargach[8], murawach naskalnych, wśród skał. Występuje głównie na podłożu wapiennym, na granicie rzadko można ją spotkać. Roślina typowo górska. W Tatrach dochodzi do wysokości 2150 m n.p.m.[7]
Fitosocjologia
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Seslerietea variae[9].

Pochodzenie

Jest reliktem polodowcowym (zob. młodszy dryas). Jego szczątki w dużych ilościach znajduje się we florze kopalnej z wczesnego holocenu. Wyparty w kierunku obszarów subpolarnych w wyniku ocieplania klimatu po ustąpieniu lądolodu. W Polsce przetrwał tylko w wysokich górach[10].

Zastosowanie

Roślina ozdobna: uprawiana jako tzw. roślina okrywowa, szczególnie nadająca się do ogrodów skalnych, zwłaszcza na większe skarpy. Najlepsze jest próchniczno-żwirowe podłoże, umiarkowanie wilgotne i zawierające dużo wapnia. Dobrze jest wymieszać podłoże z wapiennym gruzem. Wymaga stanowiska słonecznego. Rozmnaża się wyłącznie wegetatywnie z sadzonek pędowych[11].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).
  3. ↑ The Plant List. [dostęp 2017-01-11].
  4. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. ↑ a b c Ludwik Frey, Tybur: Atlas roślin pienińskich. Kraków: PAN, 2010. ISBN 978-83-62975-05-1.Sprawdź autora:2.
  6. ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2016-06-024].zły zapis daty dostępu
  7. ↑ a b c d e f Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie. Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
  8. ↑ a b Teofil Gołębiowski: Rośliny gór i pogórzy. Warszawa: Sport i Turystyka, 1990, s. 90. ISBN 83-217-2710-7.
  9. ↑ Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: PWN, 2006, ISBN 83-01-14439-4.
  10. ↑ Władysław Szafer: Tatrzański Park Narodowy. Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
  11. ↑ Eugeniusz Radziul: Skalniaki. Warszawa: PWRiL, 2007. ISBN 978-83-09-01013-5.

Media użyte na tej stronie

Dryas octopetala T91.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dryas octopetala (location: Poland, Tatra Mountains, Ciemniak, Równia nad Piecem)
Dryas octopetala a4.jpg
Autor: Opioła jerzy, Licencja: CC BY 2.5
Dryas octopetala (pl. dębik ośmiopłatkowy), habitat:Tatra Mountains, Hala Upłaz
Dryas octopetala T88.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dryas octopetala. Location: Poland, Tatra Mountains, Małołączniak
Dryas octopetala Sturm43.jpg

Dryas octopetala L., syn. Geum octopetalum E.H.L.Krause

Original Caption
Dryade, Geum octopetalum