Dębniki (Kraków)

Dębniki
Ilustracja
Dębniki widziane ze Wzgórza Wawelskiego. Wisła, Bulwar Poleski, od lewej Muzeum Manggha, Hotel Poleski, w tle wieża kościoła św. Stanisława Kostki
Państwo

 Polska

Miasto

Kraków

Dzielnica

VIII Dębniki

Poprzednia nazwa

Dzielnica XI Dębniki

Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Dębniki”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Dębniki”
Ziemia50°02′58″N 19°55′25″E/50,049444 19,923611
Rynek Dębnicki

Dębniki – obszar Krakowa wchodzący w skład Dzielnicy VIII Dębniki. Położone są na prawym, południowym brzegu Wisły, ograniczony ul. Monte Cassino od mostu Grunwaldzkiego, ul. Zielną, ul. Norymberską i rzeką Wisłą. Dębniki zostały włączone do Krakowa w 1909 roku jako XI dzielnica katastralna.

Wieś położona w drugiej połowie XVI wieku w powiecie szczyrzyckim województwa krakowskiego[1], należała do wielkorządów krakowskich[2].

Historia

Stara kamienica w Dębnikach
Rynek Dębnicki

Pierwsze wzmianki o Dębnikach, wcześniej znanych jako oddzielna wieś, pochodzą z 1254 r. Być może w końcu XIV w. włączono do Dębnik położoną w rejonie Skał Twardowskiego Zawadę. W wieku XIX wieś Rybaki połączyła się z Dębnikami. W 1888 r. Austriacy wznieśli na Wiśle most kolei obwodowej Kraków – Bonarka, przebudowany w 1910 r. na drogowy, wysadzony w 1945 r. przez Niemców, odbudowany w roku 1952.

W 1889 r. przy ul. Barskiej 12 powstałą Fabryka Pieców Kaflowych Józefa Niedźwieckiego i Spółki, produkująca ceramikę użyteczną i artystyczną. Związani z nią byli m.in. rzeźbiarz i profesor Akademii Sztuk Pięknych Konstanty Laszczka, architekt Józef Pokutyński, Beata z Matejków Kirchmayerowa (córka Jana Matejki) i Stefan Matejko (bratanek mistrza). [3] Dyrektorem fabryki do 1908 r. był Jan Sławiński, a modelarzem i konstruktorem pieców jego brat, Tadeusz Sławiński. Pomimo wysokiej wartości artystycznej wyrobów fabryka została zlikwidowana w 1919 r. [4]

W początkach XX wieku, po przyłączeniu do Krakowa, powstał niezrealizowany projekt przeistoczenia Dębnik w dzielnicę ogród.

W 1938 roku do domu Feliksa Kaczorowskiego, na ul. Tynieckiej 10 wprowadził się Karol Wojtyła i mieszkał tam do zakończenia wojny. Przy ul. Różanej 11 mieszkał Jan Tyranowski przewodnik duchowy młodego Karola Wojtyły.

W roku 1990 utworzono dzielnicę VIII Dębniki. W jej skład, poza obszarem dawnej wsi o tej nazwie, weszły również włączone do Krakowa w 1941 r. dawne wsie: Kostrze, Bodzów, Skotniki i Pychowice. W skład dzielnicy weszły również Zakrzówek oraz osiedla Podwawelskie i Ruczaj-Zaborze.

Nad Wisłą na terenie Dębnik powstał Park Dębnicki.

Przy ul. Tynieckiej 39 znajduje się Wyższe Seminarium Duchowne Towarzystwa Salezjańskiego, przy którym mają siedziby: Salezjańskie Centrum Wychowania i Duszpasterstwa Młodzieży oraz Salezjański Wolontariat Misyjny „Młodzi Światu”.

Kościół Św. Stanisława Kostki

Kościół św. Stanisława Kostki

Murowany kościół zgromadzenia salezjanów wybudowany został w latach 1932–1938 w stylu modernistycznym. W 2002 roku kościół odwiedził papież Jan Paweł II, gdyż w tym kościele odprawił on, w dniu 3 listopada 1946 roku, swoją mszę prymicyjną. Przy kościele znajduje się inspektorat zakonu i salezjańskie organizacje młodzieżowe Saltrom i Salos.

Szkoły

  • Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 33
  • Zespół Szkół Ogólnokształcących Integracyjnych nr 2
  • Szkoła Podstawowa z oddziałami integracyjnymi nr 30
  • Szkoła Podstawowa nr 151
  • Gimnazjum nr 22
  • Gimnazjum nr 23
  • Zespół Szkół Łączności
  • Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Niewidomych i Słabowidzących

Instytucje i obiekty

  • Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha”
  • Stadion i korty TS Tramwaj
  • Dębnicki Ośrodek Kultury „Tęcza” – dawny dom społeczny Osiedla Robotniczego przy ul. Praskiej
  • Biblioteka Kraków – Biblioteka Główna (ul. Powroźnicza 2)
  • Czytelnia Informacyjno-Bibliograficzna
  • Dom Pomocy Społecznej przy ul. Praskiej 25
  • Dom Pomocy Społecznej im. Brata Alberta przy ul. Nowaczyńskiego 1, modernistyczny budynek projektu Czesława Boratyńskiego i Edwarda Kreislera, powstał w latach 1935–1938
  • Wyższe Seminarium Duchowne Towarzystwa Salezjańskiego wraz z Kościołem NMP Wspomożenia Wiernych
  • Kaplica św. Piotra i św. Pawła
  • Pałac Lasockich przy ul. Tynieckiej 18
  • Rodzinny ogród działkowy Dębniki, przy ul. Praskiej 28, powstał w 1931 r. i jest prawdopodobnie najstarszym tego typu ogrodem w Polsce.
  • przy Rynku Dębnickim oraz okolicznych ulicach znajduje się wiele zabytkowych, ciekawych historycznie i architektonicznie budynków: kamienic i willi.
  • siedziba Dowództwa Wojsk Specjalnych przy ul. Tynieckiej 45
  • Kapliczka słupowa z XVII wieku. Pierwotnie stała przy ul. Twardowskiego, obecnie znajduje się obok Centrum Kongresowego przy ul. Konopnickiej[5].

Galeria

Przypisy

  1. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 1, Mapy, plany, Warszawa 2008, k. 1.
  2. Franciszek Leśniak, Wielkorządcy krakowscy XVI-XVIII wieku, Kraków 1996, s. 18–19.
  3. Katarzyna Łomnicka, Ceramika z krakowskich Dębnik, Sztuki Piękne, 19 marca 2021 [dostęp 2022-09-01] (pol.).
  4. Zduńskie Opowieści | Portal o kaflach, piecach, kominkach, garncarstwie i ceramice » Krótko o krakowskiej kaflarni Józefa Niedźwieckiego… [dostęp 2022-09-01] (pol.).
  5. Słup Dębnicki.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Kraków location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Kraków. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.15 N
  • S: 49.95 N
  • W: 19.76 E
  • E: 20.26 E
Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Rdebnicki.jpg
Autor: Abcd555, Licencja: CC BY 3.0
Rynek Dębnicki.
RynekDębnicki-ZachodniaStrona-WidokNaPółnoc-Dębniki-POL, Kraków.jpg
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 4.0
Rynek Dębnicki w Krakowie w Dzielnicy VIII Dębniki na Dębnikach. Zachodnia strona placu, widok na północ.
UlicaAntoniegoJózefaMadalińskiego-WidokNaPółnoc-Dębniki-POL, Kraków.jpg
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 4.0
Ulica Antoniego Józefa Madalińskiego w Krakowie w Dzielnicy VIII Dębniki na Dębnikach. Widok na północ od skrzyżowania z ulicą Barską.
Kościół św. Stanisława Kostki w Krakowie.jpg
Autor: ImreKiss, Licencja: CC BY 3.0
Kościół św. Stanisława Kostki w Krakowie (Dębniki)
KaplicaŚwiętychApostołówPiotraIPawła-UlicaMadalińskiego13-Dębniki-POL, Kraków.jpg
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 4.0
Kaplica Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie w Dzielnicy VIII Dębniki na Dębnikach przy ulicy Madalińskiego 13.
SzkołaPodstawowaNr30-UlicaKonfederacka12-Dębniki-POL, Kraków.jpg
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 4.0
Szkoła Podstawowa nr 30 im. Kazimierza Pułaskiego w Krakowie przy ulicy Konfederackiej 12 na Dębnikach. Dawna szkoła ludowa, proj. Jan Zawiejski, 1912.
Dębniki, rynek.jpg
Autor: ImreKiss, Licencja: CC BY 3.0
Rynek Dębnicki, Kraków
Dębniki (formerly XI quarter of a city), Kraków, Poland.jpg
Autor: Zygmunt Put, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dębniki (dawna XI dzielnica miasta), Kraków